گردشگری
مسجد حضرت علی (ع) (شهر نوش آباد)
- گردشگری
- نمایش از دوشنبه, 19 فروردين 1392 09:55
- نیکو گرشاسبی نیا
- بازدید: 5571
نیکو گرشاسبی نیا
شهر نوش آباد در فاصله هشت کیلومتری کاشان قرار دارد. آن طور که گفته می‌شود، انوشیروان در گذر از این منطقه خوش آب و هوا دستور می دهد تا در این منطقه دهی بنا کنند. آن روستا انوش آباد و بعدها نوش آباد نامیده می‌شود. این شهر، به نظر بسیار ساده و ابتدایی می‌نماید اما آثار بسیاری را از اعصار مختلف در خود جای داده است. یکی از این آثار که هر بیننده‌ای را به تحسین وا می‌دارد مسجد امام علی (ع) است. قدمت این مسجد به دوران سلجوقی بازمی‌گردد. مسجد امام علی در ابتدای یکی از کوچه‌های قدیمی این شهر روبروی یک درخت کهنسال قرار دارد. با یک نگاه می‌توان فهمید که قدمت مسجد بسیار زیاد است. این مسجد شامل شبستان و رواق است. شبستان فوقانی و تحتانی درست شبیه یکدیگر ساخته شده‌اند. از آنجاییکه که شبستان فوقانی بر سازه‌های قدیمی بیشتر استوار است تا سازه هایی که بعدها به مسجد الحاق شده، می توان این قسمت را جزو اصلی مسجد دانست. شبستان فوقانی شامل دو دهلیز و ایوان است و هیچ درب و پنجره ای ندارد. این اثر از خشت و کاهگل ساخته شده است. همانطور که می دانیم این نوع مصالح فضا را در زمستان گرم و در تابستان خنک نگه می‌دارد. از این رو می توان نتیجه گرفت که شبستان بدون پنجره فوقانی، برای تابستانهای گرم تعیبه شده است.
برای رسیدن به شبستان تحتانی از دربی آهنی وارد یک هشتی می‌شویم که محل درآوردن کفش ها بوده و هست. دو پله پایین تر شبستان قرار دارد. به محض ورود، یک دیوار آجرچین را می بینیم که به هیچ وجه مناسبتی با معماری منحصر به فرد مسجد ندارد. بالای این دیوار آجرچین، قسمتی از یک محراب با قدمت بسیار را می توان مشاهده کرد.
آیاتی از قرآن به خط کوفی در قسمت باقیمانده این محراب مشهود است. قدمت این اثر ارزنده بر اساس کارشناسی‌های انجام شده به دوران سلجوقی باز می‌گردد. گفته شده که شبیه این محراب در مسجد قمصر، گلپایگان و ساوه وجود دارد. طبق گفته کارشناسان این نوع محراب سازی قبل از محرابهای کاشیکاری شده، معمول بوده است یکی از ساکنین نوش آباد در گفتگو با نویسنده ابراز کرد " من متولد 1314 هستم. هشت ساله بودم که رعیتی به مسجد آمد و محراب را خراب کرد" وی با نارضایتی زیاد از ویرانی این اثر ارزنده علت این اتفاق را بی سوادی رعیت دانست. برخلاف محرابهای دیگر که در جلوترین قسمت مسجد، با فضایی باز برای نماز جماعت ساخته می شوند، محراب مسجد علی (ع) دم درب ورودی است و فضای اندکی جهت اقامه نماز دارد. این بدین معنی است که یا مسجد در این قسمت بزرگتر بوده و در طی دوران به این شکل درآمده است و یا اینکه قسمت باقیمانده محراب را به این مکان منتقل کرده اند. یکی از ساکنین احتمال می داد که شکل مسجد در مقابل محراب بزرگتر بوده و به مرور به صورت امروزی درآمده است. دیوارها و ستون های اطراف این محراب همگی قدیمی هستند. ستون ها به صورت هشت ضلعی و بسیار ضخیم ساخته شده‌اند و سقف ها مانند بسیاری از آثار قدیمی به صورت هشتی هستند. این ویژگی زیبایی بنا را صد چندان می کند.
همانطور که در عکس می بینیم، متاسفانه دیوار و سقف این اثر با میخ و پنکه سقفی و لامپ دچار آسیب هایی شده که شاید به چشم بسیاری از افراد نیاید. این خود گویای این مطلب است که دور از چشم کارشناسان، هر رهگذری به سلیقه خویش وسیله ای را برای مسجد ضروری دیده و به صلاح دید خود آن را به در و دیوار این بنای تاریخی نصب کرده است.
امروز این شبستان به دو قسمت تقسیم شده است. قسمت عقبی که محراب بی نظیر دوران سلجوقی در آن واقع شده، معماری همان دوره را دارد. تمام دیوارها و ستون های بزرگ این قسمت گویای این واقعیت است. قسمت جلویی که کاملا تازه ساز است و به این بنا اضافه شده، با تیرآهن ساخته شده است. در تفاوت معماری این دو قسمت، می توان به هوای خنک قسمت پشتی که حاصل گل و خشت بکار رفته و گرمای قسمت جلویی که حاصل از آهن آلات بکار رفته است، اشاره کرد. آثار نم زدگی در گوشه و کنار دیوارها و سقف ها نمایان است. در حین پاکسازی بام، این بنا دچار نم زدگی شد ولی طبق خبرها بلافاصله آنرا مرمت کردند گفته می شود که این بنا در دوران قاجار نیز مرمت شده است.
منبر مزین و منبت کاری نیز در مسجد امام علی (ع) وجود داشته که اکنون اثری از آن باقی نمانده است. قسمت بام و رواق این بنا هم دیدنیها دارد. از پله ها که بالا می رویم به قسمت بام مسجد می رسیم. در این قسمت محل اذان منحصر به فردی وجود دارد. سقف این قسمت از داخل به شکل دایره و از قسمت بیرونی به شکل مخروطی است. این بنا شش گوش است و سه ضلع آن تا گنبد مسجد ادامه پیدا می کند. کتیبه‌ای در این مسجد یافت شده است که به سال 1003 باز می گردد و شاید بتوان ساخت مسجد را نیز منصوب به این دوران دانست.
