ایران‌بوم

نخستین خاستگاه تمدن بشری و نظام حکومتی بشر حدود 5 تا 7 هزار سال قبل در جنوب غرب کاشان شکل گرفت وازاین روست که کاشان مهد تاریخ، تمدن، فرهنگ و هنر ایرانیان است. ‏

‏کاشان از شهرستان‌های استان اصفهان در مجاورت کوه‌های کرکس قرار دارد و موقعیت ارتباطی این شهرستان به علت واقع بودن در سر راه‌های تجارتی و ارتباطی در تمام ادوار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است.

زمانی در کنار جاده ابریشم واقع بوده و در رونق و آبادانی شهر سهم بسزایی داشته است و در حال حاضر نیز بر سر شاهراه ارتباطی بسیار مهم قرار دارد که پایتخت را به شهرهای جنوبی کشور همچون نائین، یزد، کرمان و بندر عباس مربوط می‌سازد که با تکمیل بزرگراه قم - اصفهان این ارتباط سهل الوصول تر شده است.

کاشان با قرارگیری در مسیر راه آهن تهران - اصفهان، تهران -‏ یزد و کرمان توسعه و گسترش اقتصادی و رشد افزون تری پیدا کرده است.

این شهرستان هنرمند خیز و هنرمند پرور با جاذبه‌های طبیعی و تاریخی گردشگری با فاصله 230 کیلومتری از پایتخت کشور (جنوب تهران )، 95کیلومتری استان قم و 210 کیلومتری شمال استان اصفهان موقعیت ویژه‌ای برای دسترسی و ارتباط بسیار سهل و آسان با این شهرستان را فراهم آورده است.

کاشان به لحاظ داشتن میراث فرهنگی جزء پنج شهر اول ایران به شمار می‌رود که با دارا بودن بیش از 1200 اثر ارزشمند تاریخی و فرهنگی به جا مانده از ادوار گذشته،این شهر را در زمره یکی از قطب‌های گردشگری کشور قرار داده است.‏

‏شمیم گل و گلاب معطر گلکاران در گلستان‌های محمدی شهرهای قمصر،نیاسر و برزک کاشان هر سال در فصل بهار هزاران نفر گردشگر را برای بازدید از آیین سنتی گلابگیری و گلستان‌های آن به این شهرستان می‌کشاند.

شهری که هر صبح بهاری نغمه دل انگیز پرندگان،ترنم روان و موزون چشمه سارهایش و بوی دلاویز گلستان‌هایش هر رهگذری را سرمست و پرنشاط می‌کند.

شهری که گلکاران آن هر صبح بهاری با استنشاق عطر گل محمدی بوستان‌هایش از خواب بیدار می‌شوند و با زمزمه نورانی و معطر صلوات راهی گلستان‌هایش می‌شوند تنها با این دلخوشی و سرمستی که سبد گل‌هایشان را در دیگ اخلاص و صداقت و اعتقادشان بریزند و اشک زلال و نابش، گلابی شود برای شستشوی حرم ابراهیمی در مکه مکرمه و بارگاه متبرک و مقدس و منور امام حسین(ع) و ابوالفضل(ع) درکربلای معلی و این همه افتخاری نه برای کاشانی‌ها بلکه مایه مباهات همه ایرانیان است.

محدوده بافت تاریخی

این شهرستان دارای چهار بخش نیاسر، قمصر، برزک و مرکزی، 84 ده و 110 روستاست که با برخورداری از چندین منطقه صنعتی، کارخانه‌های بزرگ نساجی، قالیبافی، چینی سازی، تولید کاشی، سرامیک و دهها کارخانه دیگر در زمینه‌های‏ تولید برق و الکترونیک، صنایع فلزی،غذایی و همچنین تولید گلاب، داروها و عرقیات گیاهی و اسانس گیری از گیاهان معطر از لحاظ صنعتی نیز جایگاه مهمی دارد.

محدوده 480 هکتاری بافت قدیمی و تاریخی این شهرستان که مملو از توانمندی آثار دستان هنرمند استادکاران معماری سنتی است در 48 محله، 50 گذر، 74 آب انبار و بیش از 600خانه قدیمی تاریخی شناسایی شده است.

زیارت سلطان امیراحمد، سوریجان، گریچه، آب انبار خان، پامنار،کوشک صفی،آب انبار خان با بادگیرها و گذرها از محله‌های قدیمی کاشان هستند.

قلعه خشتی جلالی، برج و باروی سلجوقی، مناره قدیمی، خانه‌های تاریخی بروجردی‌ها، طباطبایی‌ها، عباسی‌ها، عامری‌ها، احسان، قرائتی، تبریزی‌ها، عطارها، آل یاسین، تاج(خانه هنرمندان)، خانه اصفهانیان، خانه باکوچی، خانه تاریخی نقلی و ده‌ها خانه دیگر از جمله آثار معماری اصیل و سنتی این شهرستان است.

آثار معماری باقیمانده در شهر کاشان از دوره‌های صفویه و قاجاریه‌است وگرمابه‌های سنتی فین، سلطان امیر احمد، عبدالرزاق خان، میدانگاه آقا، ملا قطب، سربازار، میرعماد و حمام صفوی نیاسر، مجموعه بازار بزرگ شهر با بازارچه‌های طویل و تو در توی مسگرها، عطارها، فرش فروش‌ها، کفاش‌ها، زرگرها، بزازها با تیمچه‌ها و کاروانسراهای آن جاذبه‌ای دیگر از دیدنی‌های کاشان است که گواهی بر معماری اصیل و سنتی این شهرستان دارد.

جاذبه‌های فرهنگی ـ مذهبی

گنبدهای آجری با کاشیکاری لعابی فیروزه‌ای با طرح‌های اسلیمی، بقاع متبرکه به‌ویژه آستان امامزاده سلطان علی بن محمد باقر (ع) در مشهد اردهال، بقعه سلطان امیراحمد،بابا افضل الدین مرقی و شاهزاده ابراهیم در فین، مسجد و مدرسه آقابزرگ،شبستان و محراب قدیمی مساجد جامع و امام خمینی،آقا بزرگ ومیرعماد، مدرسه سلطانیه،تیمچه امین الدوله، مسجد و میدان میرعماد هم جلوه‌ای دیگر از هنر و تمدن در سرشت مردمان کاشان و از جاذبه‌های فرهنگی ـ مذهبی این شهرستان است.

تپه‌های باستانی سیلک، باغ تاریخی فین نیز با سروهای چهارصد ساله،سردرب،کوشک و عمارت وسط باغ،چشمه سلیمانیه، دیوار و برج‌ها، شتر گلوی عباسی،شتر‏گلوی فتحعلی شاهی اندرونی کریم خانی، اتاق شاه نشین، حوض‌های جوشان با فواره‌ها و جوی‌های فیروزه‌ای و حمام پدیده‌ای دیگر از طبیعت زیبا و دیدنی کاشان است. نواحی شمالی و شرقی کاشان را دشت کویر احاطه کرده ولی وجود آبادیها وشهرهایی چون قمصر، اسحاق آباد، قهرود، جوشقان، نیاسر، برزک، کله، ارمک، رهق، ازناوه، اردهال، استرک، مرق و گلستانه و ده‌ها آبادی خوش آب و هوای دیگر در دامنه‌ها و ارتفاعات کرکس با مناظر زیبای طبیعی و آب و هوای ییلاقی وکوهستانی به‌عنوان جاذبه‌های سکونتگاهی پذیرای مسافران و میهمانان شهر تاریخی کاشان است.

وجود کویر مرکزی ایران با ویژگی‌های منحصر به فرد، دارا بودن موقعیت ویژه برای ستاره‌شناسی حرفه‌ای و آماتوری وجود چشمه‌های زیبا و کاریزهای ایجاد شده در طول زمان توسط ساکنان در شهرستان کاشان از دیگر جاذبه‌های طبیعی این شهرستان است.

حاکمیت فرهنگ غنی و ارزشهای دینی و ملی بابرگزاری مراسم گوناگون برای ‏گرامیداشت اعیاد، مراسم ملی و مذهبی به‌عنوان جاذبه‌های فوکلوریک و فرهنگ عامه مردم این منطقه نمایان است.

کاشی سازی، سفالگری، اصول اربعه معماری و گنبدسازی،گچ‌بری‌ها، آجر کاری ، قالیبافی، نقشه‌کشی قالی، مخمل بافی، شعر بافی، زری بافی، زیلو بافی، گیوه بافی، گلیم بافی، رفوگری، رنگرزی، نمد مالی، مسگری، مشبک‌کاری، منبت کاری، کنده‌کاری‌ها و نقاشی از جلوه‌های هنرمردمان این دیاراست.

مراکز تاریخی و زیبای شهرهای قمصر، نیاسر و برزک نیز از توابع شهرستان کاشان بسیار دیدنی است چهار طاقی، غار رئیس، آبشار زیبا، کوشک،چشمه پرآب اسکندریه و باغ تاریخی تالار شهر سبز نیاسر، باغ وکیلی در روستای علی‌آباد، باغ گلستانه ( محل زندگی سهراب سپهری) در روستای حسنارود از دیگر مراکز گردشگری و تفریحی این شهرستان است.

باغ پرندگان شهر قمصر نیز به‌عنوان پایتخت گل و گلاب ایران،خود یکی دیگر از جاذبه‌های توریستی و طبیعی کاشان را فراهم کرده است.

وجود علما، شعرا، مشاهیر و فرازنگان برجسته علمی فقهی، ادبی و هنری همچون غیاث الدین جمشید کاشانی،ملا حبیب الله و ملا فتح الله شریف،قطب راوندی،محتشم کاشانی،کمال الملک،سهراب سپهری،بابا افضل الدین مرقی،ملامهدی و ملا احمد نراقی،کلیم کاشانی، ملا محسن فیض کاشانی، سپیده کاشانی، رضاعباسی،‌( نقاش و شاعر نامدار معاصر ) و دیگر فرزانگان آن هم افتخاری دیگری بر تارک این دیار است.

عطر گل،گلاب، انواع عرقیات گیاهی و دارویی، کلوچه و باقلوا از سوغات‌‌های خوراکی و خوشمزه و معطر کاشان است قالی و قالیچه دستباف، مخمل، تولیدات شعربافی، زیلوی دستباف و ظروف مسی را می‌توان از دیگر سوغات صنایع‌دستی این شهرستان معرفی کرد.

کاشان با جمعیتی بالغ بر400 هزار نفر دومین شهرستان استان اصفهان به حساب می‌آید که دارای چهار بخش (مرکزی، قمصر، نیاسر و برزک) بوده و دارای پنج شهر (کاشان، قمصر، نیاسر، جوشقان کامو،مشکات و برزک) است و از لحاظ آب وهوایی؛ متنوع ودر اکثر فصول و ایام سال برای سفر مناسب است.‏

کاشان که در مسیر راهبردی در شمال و جنوب کشور بخصوص بر روی زنجیره بزرگراه‌های کشور و راه آهن سراسری واقع است، از طرف شمال و شمال غرب به شهر قم. از طرف شرق و شمال شرق به دشت کویر از طرف جنوب شرق به اردستان از طرف جنوب به شهرستان نطنز از اصفهان و از طرف غرب به گلپایگان و محلات منتهی می‌شود.

گزارش:مرتضی نعمتیان زارع‏