ایران‌بوم

تا به حال جنگل ابر را از نزدیک ندیده‌ام و پا به این جاده نگذاشته‌ام اما می‌دانم در شهرستان شاهرود قرار دارد و چون در بیشتر مواقع انبوهی از ابر آن را فرا می‌گیرد، به این نام مشهور است. در سال‌های گذشته طرحی برای ساخت جاده‌ای از روستای ابر به شیرین آباد از سوی وزارت راه و ترابری مطرح شد که خیلی زود به <جاده ابر> موسوم شد. اقداماتی هم برای ساخت این جاده صورت گرفت که با مخالفت جدی دوستداران و کارشناسان محیط زیست و منابع طبیعی روبه‌رو شد. کارشناسان جنگل ابر را لایه حفاظتی زمین و سپری برای حفاظت از منطقه ابر می‌دانند و معتقدند احداث این جاده به اکوسیستم منطقه آسیب جدی می‌رساند و ادامه عملیات راهسازی در این منطقه می‌تواند این جنگل را که بدون شک یکی از منحصر به فردترین و زیباترین زیست‌بوم‌های ایران محسوب می‌شود، برای همیشه محو کند. اما با داشتن این اطلاعات به اندازه کسی که در این منطقه زندگی می‌کند یا آن را دیده، نمی‌توانم از تخریب درختان شکایت کنم یا ادعا کنم که حال این جنگل خوب است. فقط این موضوع را می‌دانم که ساختن مسیر عبور و مرور در کنار درختان، آرامش جنگل را به هم می‌زند. می‌دانم که دود و صدای بوق، آرامش و سکوت جنگل را به هم می‌ریزد. شهرها را که به دست خود نابود کرده‌ایم؛ فقط همین مناطق بکر برای ما باقی مانده که دست از سر آن هم برنمی‌داریم.

دعوا سر یک کیلومتر است

برای این‌که بتوانم راجع به ساخت جاده ابر در این جنگل گزارش کاملی تهیه کنم با کسی که اهل گرگان است و استان گلستان را خوب می‌شناسد، در مورد این منطقه صحبت کردم.
او می‌گوید: جاده ابر در مسیری که علی‌آباد را به شاهرود می‌رساند، به روستای شیرین آباد در استان گلستان می‌رسد که یک روستا روی ارتفاعات است. آخر روستا جاده آسفالت تمام می‌شود و وارد منطقه جنگلی می‌شویم که یک جاده خاکی دارد و آنقدر در آن رفت و آمد کرده‌اند که مثل جاده آسفالته شده. ادامه این جاده به روستای ابر در استان سمنان می‌رسد که دریغ از یک وجب سرسبزی! بین شیرین‌آباد و ابر که 12 کیلومتر فاصله است، چند کیلومتر جنگلی است. اهالی محل می‌گویند باید درخت‌های یک کیلومتر آن قطع شود تا جاده تکمیل شود؛ یعنی دعوا سر همین یک کیلومتر است. البته تخریب همین یک کیلومتر هم آسیب بزرگی برای جنگل است اما این آسیب در برابر آن خروارها چوبی که در جاده‌های استان این‌سو و آن‌سو می‌کشند، هیچ است.

کوتاه کردن مسیر با ساخت جاده ابر

جایی خواندم که رحمت‌الله نوروزی نماینده علی آباد کتول و کمالان معتقد است جاده ابر از زمان جنگ جهانی دوم وجود داشته و حالا هم برای آسفالت این مسیر، کارشناسی انجام گرفته است. به گفته وی با راه‌اندازی جاده ابر 100 کیلومتر مسیر علی‌آباد به شاهرود کوتاه و در وقت مردم و سوخت و هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌شود. این راه همچنین می‌تواند برای تردد از آسیای میانه مورد استفاده قرار گیرد و سبب رونق کسب و کار استان‌های گلستان و سمنان شود. از سویی این جاده کمترین شیب را در منطقه داشته و ضریب ایمنی آن در زمستان زیاد است و اگر این راه باز شود، محل رفت و آمد تعداد زیادی از مردم خواهد شد.

توسعه جاده ابر هیچ ضرورتی ندارد

اما از سوی دیگر دکتر شعبان شتایی، دانشیار گروه جنگلداری دانشگاه منابع طبیعی گرگان اظهار می‌کند که این جاده روستایی از قبل وجود داشته اما در دولت قبل، نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای اتصال استان سمنان به گلستان مصوبه و اعتبار تکمیل و گسترش آن را گرفتند. برای اجرای این طرح تعدادی درخت باارزش و کهنسال هم قطع شد اما پیگیری‌های سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان‌های مردم نهاد، حساسیت‌ها نسبت به آسفالت این جاده را افزایش داد و نهایتاً اجرای طرح متوقف شد.

به عقیده وی توسعه راه‌ها در کشور، تخریب جنگل‌ها و منابع طبیعی را تشدید کرده و ما بهای توسعه را با تخریب جنگل‌ها می‌دهیم.
شتایی می‌افزاید: توسعه جاده ابر هیچ ضرورتی نداشته و ندارد چون راه‌های مواصلاتی دیگری هم وجود دارد که دو‌ استان سمنان و گلستان را به هم متصل کند. به گفته وی عده‌ زیادی از مردم شاهرود در گلستان زندگی می‌کنند و مدام در مسیر بین دو استان در رفت و آمد هستند که نمایندگان مجلس صرفاً برای این‌که جوابگوی مردم در خصوص توسعه منطقه باشند این طرح را به مرحله اجرا رساندند؛ در حالی که اجرای طرح‌های عمرانی برای توسعه مناطق باید آسیب‌شناسی شود و آسیب‌های زیست محیطی آن مورد بررسی قرار گیرد اما در مورد اجرای این طرح مطالعات کافی انجام نشده است.

مخالفت سازمان حفاظت محیط زیست

گویا اخیراً نمایندگان مردم علی‌آباد و شاهرود به همراه اعضای ستاد مردمی جاده علی‌آباد به شاهرود در جلسه‌ای با حضور معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با موضوع بررسی ساخت این جاده حاضر شدند تا تلاش کنند ساخت این جاده با کمترین آسیب به جنگل ابر، ادامه پیدا کند. در همین راستا تصمیم بر این شد تا کارشناسی از سازمان به منطقه برود و گزارشی از آخرین وضعیت منطقه ارائه دهد تا بتوان تصمیم درستی گرفت.
سازمان حفاظت محیط زیست تاکنون بارها مخالفت خود را با تخریب جنگل ابر اعلام کرده. در همین خصوص فرهنگ قصریانی مدیرکل زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست به ارزش این اکوسیستم اشاره می‌کند و می‌گوید: جنگل پهن برگ ابر در شمال کشور یکی از بازمانده‌های جنگل هیرکانی در دنیا است و بسیاری از محققان خارجی، وجود این جنگل را یک شگفتی می‌دانند. عمر این جنگل به اوایل دوره سوم زمین‌شناسی برمی‌گردد و گونه‌های متنوع جانوری و گیاهی آن بی‌نظیر است. در این اکوسیستم حدود 80گونه درختی عمدتاً پهن برگ، 4گونه درخت سوزنی برگ و 50گونه درختچه‌ای شناسایی شده است. وی می‌افزاید: جنگل ابر یک اکوسیستم طبیعی و یک اکوتون (منطقه گذرگاهی بین دو یا چند جامعه متمایز با محیط زیست آبی و خشکی) است که منطقه کویری و بیابانی سمنان را از منطقه سرسبز هیرکانی جدا می‌کند. به همین دلیل از غنای ژنتیکی بالایی برخوردار است. به عنوان نمونه درختانی مانند انواع ارس و سرخدار که گونه‌های حفاظت شده هستند در این منطقه یافت می‌شوند. تعدادی از درختان سرخدار که رویشگاه‌ آن‌ها جنگل ابر است، 3 تا 4 هزار سال عمر دارند که این اهمیت جهانی دارد. این مناطق در واقع افتخار و سرمایه ملی هستند که باید به عنوان ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره به دنیا معرفی شوند.
قصریانی اظهار می‌کند: در حال حاضر راه‌های ارتباطی شاهرود - چهارباغ گرگان، شاهرود - رامیان، شاهرود- علی‌آباد و آزادشهر- علی‌آباد مسیرهایی هستند که استان سمنان را به گلستان متصل می‌کنند و این امر باید مانع شود تا برای ساخت جاده جدید، دوباره به محیط زیست زخم بزنیم. وی می‌گوید: جاده ابر شیب تندی دارد که اگر برف سنگینی بیاید، این جاده ناامن می‌شود. تجربه ساخت جاده‌هایی که از میان جنگل عبور می‌کند نشان می‌دهد که این مناطق در مدت کوتاهی به محل فعالیت انبوه دستفروشان تبدیل و پس از مدتی نابود می‌شوند. در این زمینه تجربه زیادی داریم و اگر ساخت جاده ابر ادامه یابد، حدود 50 هکتار از جنگل‌های هیرکانی با تاج پوشش بالای 80درصد آسیب می‌بیند که این کار، تعادل اکولوژیک منطقه را بر هم می‌زند.قصریانی می‌گوید: اگر این جنگل تخریب شود، خاک به علت شیب زیاد و لغزشی بودن زمین بشدت دچار فرسایش می‌شود و پشت سدهای منطقه پر از رسوبات خواهد شد. این جنگل به لحاظ جغرافیایی، محل نشستن ابرهای خزری است و در واقع بیش از 6 ماه در سال تراکم مه در منطقه وجود دارد که این پدیده خود باعث ایجاد مشکل در رفت و آمد می‌شود و تردد را با خطر روبه‌رو می‌کند. بنابراین با توجه به گزینه‌های دیگری که برای رفت و آمد وجود دارد، می‌توان از ساخت جاده صرف نظر کرد. ساخت این جاده نه اولویت دارد و نه قابل توجیه است.وی اضافه می‌کند: در مجموع برای ایجاد این مسیر حدود 10کیلومتر در استان سمنان عملیات عمرانی انجام شده که بیشتر در بخش کویری بوده و پس از آن، اجرای طرح متوقف شده است. در دولت قبل سازمان محیط زیست ساخت جاده را پذیرفت اما معاونت زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست زیر بار اجرای این طرح نرفت.
اجرای طرحی به نفع مردم و محیط زیست
هیچ‌کس مخالف ساخت جاده و توسعه راه‌ها نیست اما نباید در ازای این پیشرفت، منابع ملی و زیستگاه‌های طبیعی آسیب ببیند.
بنابراین بهتر است فارغ از هر گونه منفعت طلبی تصمیمی گرفته شود که در وهله اول به نفع مردم باشد و در نهایت هم به محیط زیست آسیب نرساند.