ایران‌بوم

هفته گذشته به‌همراه یکی از کارشناسان میراث به منظور بازدید از باغ شازده ماهان و ارگ بم (میراث جهانی) راهی استان کرمان شدیم، در این بازدید یک روزه به شهرهای ماهان، کرمان و بم از چهار اثر تاریخی این شهرستان‌ها بازدید شد، که متاسفانه بی مدیریتی و ناگواری وضیعت نگهداری در این بناها تا آن اندازه بود که انگار میراث فرهنگی استان کرمان در کُما به سر می‌برد، هیچگونه مدیریت و نظارت در راستای حفظ و نگهداری و همچنین ارائه خدمات به گردشگران وجود ندارد، این بناها صرفا مکانی برای خرید بلیط و گشت و گذار بی‌برنامه و ناآگاهانه گردشگران و یا پارکی جهت گذران اوقات بیکاری خانواده‌ها گشته است.... از سوی دیگر وضیعت بناها تا آن اندازه وخیم بوده که این پرسش را به ذهن بازدید کننده داخلی و خارجی ایجاد می‌کند، که آیا این مکان‌ها دارای مدیریت و ارزش تاریخی می‌باشند یا خیر؟ در رویی که دو اثر از این چهار بنا در سیاهه میراث جهانی جای دارند! در این میان وضعیت باغ "شازده ماهان" بفرنام یکی از آثار میراث جهانی بدترین و "ارگ تاریخی بم" بفرنام یکی دیگر از آثار میراث جهانی بهترین و ضعیت را داشتند، در این گزارش در چهار بخش به مشکلات این بناها می‌پردازیم.

بخش سوم:

مجموعه «گنجعلی خان»

یکی از مشکل‌های اصلی بناهای تاریخی در استان کرمان کمبود تابلوهای راهنمایی و آگاهی رسانی شهری برای دستیابی به نشانی آثار تاریخی می‌باشد، مجموعه گنجعلی خان که تقریبا در میان شهرستان کرمان واقع است همانند چارسوقی نقاط گوناگون شهر را بهم پیوند می‌دهد، شکوه معماری، هنر، شهرت و ارزش مجموعه گنجعلی خان بویژه گرمابه تاریخی آن هر گردشگری را به سوی کرمان می‌کشاند و گردشگرانی که برای نخستین بار از این آثار با ارج تاریخی دیدن می کنند در ذهن خود مسائلی را می‌پرورند که پس از رسیدن به مجموعه دچار نوعی سرخوردگی می شوند، بویژه گردشگر خارجی، بنای کاروانسرای این مجموعه فرهنگی-تجاری-تاریخی یا دستخوش ویرانی بسیاری قرار گرفته و یا با مرمت غیر اصولی دچار دگردیسی های هویتی شده است که چشمان و اندیشه های بازدید کننده را آزار می دهد، بگونه ای که گردشگر شتابزده به سوی دیگر اثر این بنا تغییر مسیر می دهد، حال و روز مسجد گنجعلی خان نیز بهتر از این نیست، ویرانی تاق و سردر ورودی و از سویی تبدیل شدن به محل یگان حفاظت مجموعه، بازدید را برای گردشگر دلچسب نمی کند، متاسفانه گرمابه گنجعلی خان که شهرتی جهانی دارد در روز های دوشنبه تعطیل می‌باشد و گردشگر، سرگردان از اینکه هیچگونه آگاهی رسانی در این باره به وی نشده با شکوه و گلایه آنجا را ترک می گوید، این مسئله را بر روی کاغذی با ماژیک یادآوری کرده اند که «موزه حمام گنجعلی خان دوشنبه‌ها تعطیل است»؛ اما هنر و زیبایی این بنا تا اندازه‌ای بی‌مانند است که با دیدن گچبری ها و نقاشی‌های بیرونی سردر گرمابه، گردشگر را از اینکه این همه راه و هزینه را به جان خریده است تا بدانجا برسد را کمی تسلی می‌دهد، حتا اگر از پشت درب آهنی فرفورژه‌ای باشد، متاسفانه زشت ترین و بدترین صحنه ای که بازدید کننده با آن مواجه می شود در زیباترین و شورانگیز ترین بنای این مجموعه قرار دارد، "سرداب یا آب انبار گنجعلی خان"، با درد بسیار این بنای بسیار زیبا و باشکوه اکنون تبدیل به زباله دانی شده و کسبه زباله های خود را در آن تخلیه و گاری چی ها، چرخ دستی و گاهن دوچرخه خود را به درب آن زنجیر می کنند، این در رویی است که این بنا پابرجا و تاق ورودی آن مملو از کاشی کاری ها و نقاشی و رنگ های فوق العاده شگرفی است، تنها موزه سکه یا ضرب خانه گنجعلی خان است که کمی درخور بازدید کنندگان می باشد، تاق و رواق بازارها با مرمتی غیر اصولی هویت اصلی خویش را از دست داده اند، بگونه ای که در برخی موارد بجای جایگزینی آجر و بهسازی آن کل تاق را گچکاری نموده و رخنه نم و رطوبت آن را هم تخریب و زشت منظر کرده است، با وجود اینهمه مشکلات باز هم زیبایی و شکوه بجا مانده این مجموعه تا اندازه ای است که بازدید از این مکان فرهنگی-تاریخی که حتا درخور ثبت در سیاهه میراث جهانی هم هست خالی از لذت و لطف نیست.