یادمان

بهشت گمشده در جیرفت

روزگاری در 160 کیلومتری شمال تنگه هرمز سیلی به راه افتاد. سیلی که مانند بسیاری دیگر از سیل‌ها، اگرچه زار و زندگی ساکنان امروز این منطقه را زیر گل و لای برد اما آثار زندگی مردم هزاران سال پیش را از زیر گل و لای بیرون آورد.

Women's shoes - adidas hermosa mesh backpack purple and blue color , GiftofvisionShops - Fitness - adidas nite jogger kids - Sports shoes | DH1301 , nike mens woven bonded pants sets made , nike mens woven bonded pants sets made G NRG 'Leopard' , 800 - FitforhealthShops

خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ در بستر هلیل رود سیلی جاری شده بود که جیرفت را به بهشت گمشدۀ باستان شناسان تبدیل کرد. بهشت گمشده‌ای که پیش از خبردار شدن باستان شناسان، تعداد زیادی از اشیاء آن، از سوی علاقه‌مندان قاچاق میراث فرهنگی گم شده بود که البته قصه‌ای تکراری است!
 
وجود چنین تمدنی در آن منطقه، رخداد عجیبی نبود؛ چراکه باز هم قصه، قصه یک رود بود و شکل‌گیری یک تمدن بزرگ در کنار آن. تمدنی که مدت‌هاست جایگاه تمدن‌های بین‌النهرین و سومر را به عنوان کهن‌ترین تمدن جهان لغزانده است.
 
همیشه در کتاب‌های تاریخ خوانده‌ایم که سومریان نخستین کسانی بودند که خط را اختراع کرده و آن را به دیگر ملل متمدن، ارمغان دادند اما کتیبه‌های به دست آمده از جیرفت (در سال 2001م. : 1379 ش.) نشان داد که اهالی این شهر سال‌های درازی پیش از سومریان به پدیدۀ خط و نگارش مسلط شده بودند.
 
علاوه بر کتیبه‌های کشف شده، وسایل و ادوات دیگری از آنجا به دست آمده که تا به امروز بیشتر ظروف سفالی و سنگی، قطعات سنگ صابون و گاه وسایل مفرغی را شامل می‌شود.
 
اهم صنعت منطقه همان کنده کاری روی سنگ صابونی است که ظرافت خاصی دارد و موارد کاربردی و زیبایی شناختی را در بر می‌گیرد. روی این قطعات تصاویری از قبیل انسان، بز و گوسفند، نخل، مار و عقرب وجود دارد که البته تصاویر مار و عقرب معمول‌تر است.
 
نکته دیگری که قطعات سنگ صابونی این منطقه را از سایر مناطق و تمدن‌های دیگر جدا می‌کند چشم درخشان و مرصع‌کاری روی این قطعات است. در برخی طرح‌ها دیده می‌شود دور تا دور ظرف چند حیوان در هم تنیده وجود دارند که برای کنار هم قرار دادن آنها نیاز به محاسبات پیچیده ای بوده است.
 
کتیبه‌های به دست‌آمده از جیرفت هنوز رمز گشایی نشده‌اند اما مشخص است که این خط تا حد زیادی به خط ایلامی نزدیک است. مطالعاتی که توسط ٥ زبان شناس از آمریکا، فرانسه، روسیه، دانمارک و ایران روی یکی از آنها صورت گرفته، نشان می‌دهد این نوشته ٣٠٠ سال از نمونۀ یافت شده در تمدن بزرگ شوش قدیمی‌تر است.
 
باستان‌شناسان معتقدند که جیرفت منشاء زبان نوشتاری ایلامی بوده که از طریق آن، سیستم نوشتار توسعه یافت و سپس در کشور پراکنده شده و به شوش رسید.
 
دکتر یوسف مجیدزاده که از اوایل دهۀ 1380 ریاست پروژه کاوشگری و حفاری جیرفت را به عهده دارد، معتقد است جیرفت حلقۀ گم شدۀ تاریخ بشریت است.
 

دایناسورها در اطراف جیرفت
در استان و اطراف شهر دیرینه کرمان تنها جیرفت و تمدن چند هزار ساله آن نیست که می‌تواند انسان را به راستی متعجب کند. بلکه این استان یکی از معدود نقاطی در ایران است که در آن آثار جانداران خشکی زیِ دوره‌های گذشته زمین‌شناسی مشاهده شده‌ و همین امر سبب شده تا علاوه بر باستان شناسان، زمین شناسان نیز با علاقه و اشتیاق راهی کرمان شوند.
در شمال این استان منابع هنگفتی از زغال سنگ وجود دارد که همین موضوع نشان می‌دهد خشکی و حیات گیاهی و جانوری در این بخش از ایران از هزاران سال پیش تاکنون وجود داشته‌است.
 
فسیل‌ها و آثار زیادی از این جانوران در آنجا کشف و شناسایی شده­ و هم‌اینک در موزه تاریخ طبیعی کرمان نگهداری می‌شوند.
 
اگر زمانی گذرتان به کرمان افتاد و فرصت نکردید به این موزه سر بزنید حتماً به دیدن رد پای دایناسورها در نزدیکی روستای ده علیرضا بروید.
 
البته رد پای این حیوانات روی رسوبات دوره‌های گذشته زمین‌شناسی به ویژه دوران مزوزوئیک در مناطق مختلف استان وجود دارد اما رد پای کشف شده در رسوبات دوره تریاس دوران مزوزوئیک در دره نیزار، در حوالی روستای ده علیرضا که در 20 کیلومتری شمال زرند است یکی از این نقاط منحصر به فرد و به شدت دیدنی است.
 
چند سال پیش وقتی چنین آثاری از دایناسورها در شمال کرمان کشف شد یک تیم متشکل از زمین‌شناسان و دانشمندان ایرانی و برزیلی راهی کرمان شدند و نخستین آثار اسکلتی دایناسورها شامل یک دندان دایناسور گوشتخوار و قطعاتی از استخوان‌های آ‌ن‌ها در روستاهای اطراف زرند مورد شناسایی قرار دادند.
 
بخشی از ردپای این دایناسور که متعلق به 180 میلیون سال پیش در عصر ژوراسیک و در شمال شهرستان زرند به جای مانده بود به دلیل بی‌توجهی از بین رفته اما سایر رد پاهای موجود از دایناسورها در ناحیه زرند کرمان مورد بررسی و پژوهش قرار گرفت و بدین ترتیب مشخص شد که این آثار توسط گونه‌ای از دایناسورهای گوشتخوار ایجاد شده‌است.
 
تا کنون آثار دایناسورها در ایران محدود به تعدادی رد پا بوده است که در دره نیزار در شمال زرند کرمان و منطقه بیدو در شمال کرمان، یافت شده ‌است.
 
در جریان دومین پی­جویی دایناسورها در ایران که توسط تیم مشترک ایران - برزیل در اواخر تابستان 1381، در نواحی شمال کرمان صورت پذیرفت نخستین آثار اسکلتی دایناسورها در ایران مورد شناسایی قرار گرفت.
 
ناگفته نماند که قصه دایناسورها هم مثل سیل و سرقت اشیاء باستانی اصلاً قصه جدیدی نیست، بلکه 40 سال پیش نیز محققان و البته باستان شناسان فرانسوی که خاطرات خوش، عجیب و به یاد ماندنی از آثار باستانی ایران دارند، بقایای یک دایناسور را در اطراف کرمان کشف کردند و به سرعت چمدان دایناسورهای بیچاره را به مقصد پاریس بستند و آنها را پس از انتقال به فرانسه در هتل خوش رنگ و لعابی به نام موزه تاریخ طبیعی پاریس اسکان دادند که این سفر 40 ساله همچنان ادامه دارد!
 
باز هم جای شکرش باقی است که بقایای تعدادی از اقوام­ و خواهر و برادرهایشان هنوز در موطن خود باقی مانده و به هموطنانی که به دیدنشان می روند خوشامد می‌گویند!
 
سیمین دخت گودرزی
 
منابع:
-         جیرفت، کهن ترین تمدن خاورمیانه، یوسف مجیدزاده
-         کهن دیار (مجموعه آثار ایران باستان در موزه های بزرگ جهان)، بهنام محمد پناه

• < قبلی
• بعدی >