یادمان
به‌مناسبت سالروز امضای قراردادی جاهلانه؛ روزی که مظفرالدین‌شاه تمدن ایران را به باد داد
- يادمان
- زیر مجموعه: ديده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبيعی ایران
- دوشنبه, 05 تیر 1391 09:59
- آخرین به روز رسانی در دوشنبه, 05 تیر 1391 09:59
- نمایش از دوشنبه, 05 تیر 1391 09:59
- بازدید: 4410
112 سال از امضای قرارداد واگذاری امتیاز انحصاری و دائمی حفاری و برداشت عتیقه به دولت فرانسه در سراسر خاک ایران توسط مظفرالدین‌شاه می‌گذرد و ما امروز شاهد نمایش بسیاری از آثار تاریخی ایران در موزه‌ی لوور هستیم. موزه‌ای که حتا از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین موزه‌ی غارتگر دنیا یاد شده است.
shock drop air force 1 full uv reactive | Air Jordan Release Dates 2021 + 2022 Updated , IetpShops , nike new arrival for men japan today live full
البته برخی معتقدند وجود آثار تاریخی ایران در دیگر کشورها محاسنی هم می‌تواند داشته باشد، مانند این‌که آثار در موزه‌های استاندارد شرایط نگهداری خوبی دارند و مردم زیادی از سراسر دنیا آن‌ها را می‌بینند؛ اما به هر حال، این مسأله که بخشی از نشانه‌های تمدن عظیم ایران با یک قرارداد و به‌دلیل بی‌کفایتی به غارت رفته، دردآور است.
به گزارش خبرنگار سرویس میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، پنجم تیرماه سالروز امضای قراردادی است که در آن، مظفرالدین‌شاه اجازه‌ی حفاری در سراسر ایران و همچینن اجازه‌ی خروج آثار به‌دست آمده از کاوش‌ها را به فرانسوی‌ها داد. البته این نخستین‌باری نبود که چنین اجازه‌ای به فرانسوی‌ها داده می‌شد.
نوروز رجبی - باستان‌شناس - در این‌باره به خبرنگار ایسنا توضیح داد: امتیاز انحصاری کاوش‌های باستان‌شناسی ایران اولین‌بار در اواخر قرن 19 میلادی توسط پزشک مخصوص ناصرالدین‌شاه (طلوزان) به فرانسوی‌ها واگذار شد. این کار سبب اعتراض زیادی در دربار و جامعه‌ی روشنفکران از جمله اعتماد‌السلطنه و زین‌الدین مراغه‌ای شد. پس از کسب این امتیاز، آقا و خانم «دیولافوا» کاوش‌های باستان‌شناسی را در شوش آغاز کردند و این حفاری‌ها تا سال 1358 توسط «دمورگان»، «دومکنم»، «گیرشمن» و «ژان پرو» ادامه پیدا کرد.
او اظهار کرد: طبق قرارداد ناصرالدین‌شاه، فرانسوی‌ها حق داشتند در نقاط مختلف ایران با رعایت چند مسأله کاوش کنند؛ اماکن مذهبی مانند آرامگاه دانیال نبی (ع) از این قاعده (حفاری) مستثنا شود، تعمیر و مرمت آرامگاه دانیال نبی (ع) توسط فرانسوی‌ها انجام شود و اشیای زرین و سیمین به‌دست آمده از حفاری‌ها برای دولت ایران باشد.
رجبی درباره‌ی این قرارداد گفت: نکته‌ی جالب توجه این است که فرانسوی‌ها به‌طور کامل، به این قرارداد بی‌اعتنایی کردند و آرامگاه دانیال نبی (ع) را هم مرمت نکردند. همچنین حفاری‌های دیگری را در تپه‌های اطراف شوش انجام دادند و همه‌ی اشیای به‌دست آمده از کاوش‌ها را نیز از کشور خارج کردند. این مسأله سبب خشم استاندار خوزستان شد به‌طوری که جلوی حفاری‌های فرانسوی‌ها را گرفت.
وی بیان کرد: در ادامه‌ی حکومت سلسله‌ی قاجار و با انتقال قدرت از ناصرالدین‌شاه به مظفرالدین‌شاه، فرانسوی‌ها با زیرکی تمام اشیایی را که از شوش به‌دست آمده بود، در یک نمایشگاه در موزه‌ی لوور نمایش دادند و مقامات ایران را برای بازدید از آن‌ها دعوت کردند. به این ترتیب، کلاه گشادتری را سر ایرانی‌ها گذاشتند که آن هم دریافت امتیاز انحصاری کاوش‌ها به‌صورت مفصل‌تر و دقیق‌تر در قرارداد سال 1900 میلادی (هم‌زمان با پنجم تیر 1279 هجری شمسی) بود.
به گفته‌ی او، در این کاوش‌ها دولت ایران باید یک نفر واجد شرایط را در کاوش‌ها شرکت می‌داد، اما این واجد شرایط بودن هرگز به‌خوبی نه بیان شد و نه رعایت شد. همچنین در قرارداد سال 1900 آمده بود فرانسوی‌ها حق خارج کردن اشیای زرین و سیمینی را که از حفاری‌ها به‌دست می‌آید، ندارند و بقیه‌ی آثار به‌دست آمده هم بین دولت ایران و فرانسه نصف شود. علاوه بر این، در قرارداد ذکر شده بود اگر کشور دیگری بخواهد همان سهم نصفه‌ی ایران را بخرد فرانسوی‌ها برای خرید در اولویت هستند.
این باستان‌شناس در ادامه اظهار کرد: به موجب این دو قرارداد ننگین، فرانسوی‌ها کاوش‌های بسیار سنگینی را در سطح آکروپل، شهر شاهی و آپادانا انجام دادند که آپادانا مجموعه‌ی هخامنشی و شهر شاهی مجموعه‌ی عیلامی را شامل می‌شود.
او همچنین گفت: در زمان حفاری فرانسوی‌ها در شوش، آن‌قدر دولت ایران تحقیر شد و بی‌عرضگی حاکمان به اوج رسید که حتا بر فراز قلعه‌ی فرانسوی‌ها که محل اقامت هیأت باستان‌شناسی بود و در زمان «دمورگان» با مصالح به‌دست آمده از شوش ساخته شده بود، پرچم کشور فرانسه برافراشته شد.
رجبی ادامه داد: امروزه بخش زیادی از سالن‌های موزه‌ی لوور را که به ایران مربوط هستند، اشیای به‌دست آمده از کاوش‌های شوش تشکیل می‌دهد. فرانسوی‌ها تا آنجا که برای‌شان امکان‌پذیر بود، مواد فرهنگی را از شوش به فرانسه منتقل کردند و آن بخش از اشیا و موادی را که قابل انتقال نبودند، مانند ستون‌ها و پایه‌ستون‌ها، با پتک تخریب و ویران کردند.
او بیان کرد: نمونه‌هایی از آثار ایرانی موجود در موزه‌ی لوور بخش‌هایی از پایه‌ستون‌های آپادانا و آجرهای بسیار زیبای لعاب‌دار آن است که از حفاری‌های شوش به‌دست آمده‌اند. همچنین اشیای زرین و سیمین شاخص تخت جمشید و ریتون هخامنشی هگمتانه که بسیار شبیه جام مارلیک است نیز در این موزه قرار دارد.
به گفته‌ی این باستان‌شناس، قرارداد کاوش انحصاری فرانسوی‌ها در شوش یا همان قرارداد 1900 تا سال 1306 هجری شمسی به قوت خود باقی بود تا این‌که در همان سال، مجلس شورای ملی این قانون را ملغی اعلام کرد و در سال 1309 قانون عتیقات کشور را به تصویب رساند. البته پس از آن، فرانسوی‌ها به نوعی دیگر در ایران حضور داشتند که نمونه‌ی شاخص آن حضور «آندره گدار» به‌عنوان رییس تشکیلات باستان‌شناسی ایران است.
رجبی در پایان گفت‌و‌گوی خود با اشاره به مصوبه‌ی سازمان ملل که اشیای تاریخی باید به کشور مبدأ بازگردانده شوند، افزود: ما می‌توانیم اشیای خود را بازگردانیم؛ اما چالش‌های سیاسی، این کار را سخت کرده است. این در حالی است که کشور مصر با پیگیری‌های زیاد، سه چهار سال پیش حدود 19هزار شیء تاریخی خود را که از کاوش‌های 200 سال گذشته به‌دست آمده بودند، از موزه‌ی بریتانیا پس گرفت.
تهیه و تنظیم از پرستو فرهادی، خبرنگار ایسنا
عکس: سالن ایران در موزهٔ لوور ـ مسعود نجفی
