ایران‌بوم

مهرداد ملك‌زاده در گفت‌وگو با خبرنگار بخش میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، درباره‌ی تجدید نظر در عرصه و حریم محوطه‌های تاریخی، بیان كرد: هر اثر تاریخی ـ فرهنگی عرصه و حریم تعیین‌شده و مشخص خود را دارد. البته معمولا در عرصه‌ی محوطه، ذره‌ای تغییر نمی‌توان ایجاد كرد و هرچه بحث وجود دارد، درباره‌ی حریم آثار است.

او با اشاره به بررسی‌هایی كه در محوطه‌ی هگمتانه انجام و به كاهش عرصه منجر می‌شود، گفت: مسأله‌ی مهمی كه درباره‌ی این تپه به‌طور ویژه وجود دارد، این است كه بخش بزرگی از عرصه‌ی آن بیرون نیامده است. هگمتانه یك تپه‌ی بیضی‌شكل در میانه‌ی شهر همدان است كه زمانی تصمیم گرفتند، بخش‌هایی از آن را بخرند و این كار در چند مرحله انجام شد. اكنون اگر خط كشیده‌شده به دور محوطه، ذره‌ای كوچك شود، در واقع بخشی از عرصه‌ی هگمتانه نابود شده است.

وی ادامه داد: در محوطه‌های تاریخی می‌توان با انجام یك گمانه‌زنی جدید، حریم را كوچك‌تر یا بزرگ‌تر كرد. به‌طور مثال، ممكن است دامنه‌ی آثار تا نقطه‌ی مشخصی جلو رود و به این ترتیب، حریم بزرگ شود؛ ولی در جایی مانند هگمتانه داستان چیز دیگری است. در این محوطه، بخش بزرگی از آثار هنوز زیر خانه‌های مردم است و كوچك كردن خط تعیین‌شده، عرصه را كوچك‌تر می‌كند نه حریم را.

این باستان‌شناس تأكید كرد: عرصه و حریم پیوند تنگاتنگی با یكدیگر دارند و در بسیاری از محوطه‌ها براساس مقتضیاتی كه وجود داشته، عرصه مبتنی بر حریم است. در هگمتانه نیز عرصه و حریم یك خط دارند و اگر تصمیم گرفته شود چیزی در هگمتانه كاهش یابد، آن عرصه است.

ملك‌زاده درباره‌ی عرصه‌ و حریم محوطه‌ی تاریخی شوش كه حدود سه سال پیش برنامه‌ی جدیدی در این‌باره اجرا شد، ولی با وجود افزایش وسعت، عرصه و حریم آن هنوز مصوب نشده است، اظهار كرد: شوش یك شهر به كهنگی و قدمت تاریخ است كه البته با زندگی امروز نیز دست به گریبان شده است. در چنین محوطه‌هایی، یك یا دو نفر نمی‌توانند به‌شكل اداری تصمیم‌گیری كنند. باید كمیته‌ای تشكیل شود و براساس خرد جمعی بررسی كند كه عرصه‌ی شوش كجاست، حریم آن كجاست یا آنچه در دورترین مرزهای حریم دیده می‌شود، چقدر اهمیت دارد تا به واسطه‌ی آن‌ها درباره‌ی اقدامات عمرانی تصمیم‌گیری شود.

او افزود: شوش یكی از چند شهر قدیمی تاریخ جهان و جزو میراث فرهنگی جهانیان است. برای تصمیم‌گیری درباره‌ی آن باید كارشناسانی حضور داشته باشند كه دوره‌های تاریخی، پیش از تاریخ و اسلامی و نیز مقتضیات زندگی امروز را بشناسند تا به‌درستی بررسی‌های لازم را انجام دهند.

به گزارش ایسنا، چندی پیش مدیركل میراث فرهنگی و گردشگری استان همدان اعلام كرد: با توجه به گمانه‌زنی‌های انجام‌شده در برخی قسمت‌های محوطه‌ی هگمتانه كه آثار تاریخی در آن‌ها وجود ندارند، بخشی از عرصه آزاد و به حریم اضافه می‌شود.

همچنین معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری كشور نیز این‌باره تأكید كرد: لازم است، در برخی سایت‌ها و محوطه‌های تاریخی، بازنگری‌هایی در بحث عرصه و حریم انجام شود.

مسعود علویان‌صدر گفت: به همه‌ی استان‌ها اعلام كرده‌ایم، در صورتی كه براساس مطالعات جامع كارشناسی در حوزه‌ی باستان‌شناسی به تجدید نظر‌هایی در عرصه و حریم بتوانند برسند، از آن استقبال می‌كنیم. البته این تجدید نظر فقط كاهش در عرصه و حریم نیست، شاید در جایی عرصه و حریم افزایش یابد.