یادمان
کشف یک مسیر سنگ‌چین در تنگ چوگان کازرون
- يادمان
- زیر مجموعه: ديده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبيعی ایران
- دوشنبه, 30 خرداد 1390 10:35
- آخرین به روز رسانی در یکشنبه, 12 خرداد 1392 19:53
- نمایش از دوشنبه, 30 خرداد 1390 10:35
- بازدید: 4516
خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ تنگه چوگان در ضلع شمالی شهر ساسانی بیشاپور که در نزدیکی شهر بیشاپور در کازرون است آثار تاریخی پر اهمیتی مانند مجسمه شاهپور (بزرگترین مجسمه پادشاهان دوران تاریخی ایران)، شش نقش برجسته منحصربه فرد ساسانی، دژ نظامی شهر تاریخی بیشاپور، چند غار پیش از تاریخ و... را در خود دارد با این وجود اما هیچ گاه این تنگه آنگونه که لازم است مورد کاوش و پژوهش باستان شناسه قرار نگرفته است.
از دل تنگه چوگان رود شاپور می گذرد و نقش برجسته های ساسانی در ضلع جنوبی در خروجی تنگه واقع شده اند، بر اساس شواهد تنگ چوگان محل بازی سنتی چوگان، توسط شاهان ساسانی بوده است، هم اکنون سه روستای تنگ چوگان سفلی، علیا و وسطی در مرکز این تنگه واقع شده اند و راه دسترسی اهالی به این روستاها جاده ی آسفالته ای است که از قسمت جنوبی چوگان وارد می شود.
در زیر این جاده بقایای سنگ چین های ظریفی دیده می شود که در اطلاعات موجود و ثبت شده از تنگه چوگان و شهر بیشاپور هیچ اشاره ای به آنها نشده است، گمان می رود این مسیر سنگ چین شده، جاده ارتباطی تنگه و شهر بیشاپور باشد. در این مسیر سنگ چین سنگ های برش داده شده به شکل مکعب مربع و هم اندازه به اضلاع حدود 40 سانتی متری دیده می شود که در خطی مستقیم چیده شده اند. به گفته ی منابع محلی این سنگ چین ها تنها دو سال است که از زیر خاک بیرون آمده و پیش از این آثاری از ان در محل دیده نشده بود.
با این وجود تا کنون نه از سوی پایگاه شهر تاریخی بیشاپور و نه از سوی اداره میراث فرهنگی شهرستان کازرون در این رابطه تحقیقی صورت نگرفته است، سنگ چین بیرون آمده از زیر خاک در مسیری به طول حدودی 30 متر دیده می شود و در ادامه دوباره زیر خاک مدفون است، تردیدی نیست اگر کاوش های لازم در باره این مسیر سنگ چین انجام شود طول آن بسیار بیشتر از این است.
دو سال می‌گذرد، اهمیتی به مسیر داده نمی‌شود
محسن عباسپور فعال میراث فرهنگی در کازرون و عضو شورای مرکزی انجمن هم اندیشان جوان این شهرستان در رابطه با این مسیر سنگ چین در تنگه چوگان می گوید:" حدود دو سال پیش این مسیر سنگ چین بعد از بارش باران و وقوع سیلاب و در پی شسته شدن خاک روی آن بیرون آمد و مدتی بعد ما این مسئله را به مسئولان مربوطه اطلاع دادیم اما تا این زمان هیچ اقدام مشخصی برای تحقیقات بیشتر در این زمینه انجام نگرفته است. " محسن عباسپور همچنین با اشاره به محل هایی دیگری که مشابه این سنگ چین دیده می شود می افزاید:" خارج از تنگه و در ضلع شمال شرقی بیشاپور چشمه آبی وجود دارد که سنگ چین مشابهی اطراف آن از خاک بیرون آمده و به نظر می رسد ادامه همین مسیر باشد."
این در حالی است که جاده دسترسی روستائیان چوگان در دهانه جنوبی تنگه درست از روی این مسیر سنگ چین عبور می کند، این جاده سالهاست وجود دارد و تنها را دسترسی روستائیان و گردشگران به درون تنگه است ، در همین حال پاییز گذشته نیز اخباری مبنی بر باز کردن دهانه شمالی تنگ چوگان برای احداث یک خط جاده ترانزیتی بزرگ به وسیله دینامیت و ماشین های راهسازی سنگین منتشر شد که واکنش و مخالفت بسیاری از کارشناسان و علاقمندان میراث فرهنگی را در پی داشت. در صورت راه اندازی این جاده و تبدیل جاده روستایی تنگ چوگان به جاده ای ترانزیتی بدون شک آثار تاریخی موجود در تنگه و همچنین مسیر سنگ چین کشف شده آسیب های فراوانی خواهند دید، چرا که جاده کنونی نیز از فاصله یک و نیم متری یکی از نقش برجسته های مهم تنگ چوگان رد می‌شود.
اعلام آمادگی برای نجات‌بخشی مسیر سنگی
در همین حال علی اکبر سرفراز باستان شناس پیشکسوت که پیش از این اقدامات نجات بخشی فراوانی در مجموعه تاریخی شهر بیشاپور و تنگ چوگان انجام داده است در پاسخ به پرسش ما در رابطه با مسیر سنگ چین کشف شده در تنگ چوگان می گوید: این مسیر در زمان فعالیت های من در چوگان و بیشاپور دیده نشده بود و من اخیرأ از وجود آن مطلع شده ام، با این حال کسی از ما در این رابطه کمک نخواسته است چرا که در این صورت با جان و دل کار بر روی این مسیر سنگ چین را می پذیرفتم، با دو ترانشه می توان کاربرد و قدمت آن را به دست آورد و برای نجات بخشی آن دست به کار شد.
سرفراز می افزاید: به اعتقاد من این مسیر نمی تواند یک جاده باشد چرا که بین تنگ چوگان و شهر بیشاپور تردد چندانی صورت نمی گرفت که نیازمند احداث جاده باشد، با توجه به اینکه تامین آب شهر بزرگ و پر جمعیت بیشاپور در زمان رونق از همین تنگ چوگان و رودخانه شاپور صورت می گرفت به احتمال زیاد این سنگ چین بی ارتباط با آب رسانی با بیشاپور نباید باشد.
این باستان شناس کهنه کار همچنین با اشاره به انجام اقداماتی برای ساخت جاده ترانزیتی از دهانه شمالی تنگ چوگان نیز می گوید: چنین محوطه های تاریخی دارای حد و مرزی هستند که به هیچ دلیل کسی حق ندارد در آنها دخل و تصرف کند و به همین دلیل است که باز شدن چرخ ماشین های راه سازی و ساخت جاده در آن برابر با تخریب آثار و حریم محوطه تاریخی است، علاوه بر این جاده کنونی قائمیه به کازرون که از وسط حریم اصلی شمال بیشاپور و با احداث یک پل می گذرد بدترین آسیب ممکن به حریم این محوطه تاریخی را وارد کرده است و در صورتی که جاده جدید از میان تنگه احداث شود ترافیک بیشتری به محل تحمیل می شود و شدت تخریب آثار تاریخی نیز افزایش خواهد یافت"
ادامه برج و باروی قلعه دختر
مجدالدین رحیمی، دارای مدرک کارشناس ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی که پروژه آسیب شناسی تخصصی نقش برجسته‌های تنگه چوگان را عهده دار بود نیز در رابطه با این مسیر سنگ چین معتقد است ؛ من پیش از این این سنگ چین را ندیده ام اما با توجه به اینکه سراسر جاده دسترسی روستائیان تنگ چوگان بر روی بستر تاریخی سوار است این مسئله دور از انتظار نبود، از سویی با توجه به اینکه پاسگاه ابتدایی تنگ چوگان دقیقأ بر روی بقایای یک قلعه باستانی ساخته شده است شاید این سنگ چین با ادامه برج و باروی قلعه دختر مرتبط باشد.
صدرا محقق
