ایران‌بوم

خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ عودلاجان شاید ارزشمندترین محله تاریخی تهران باشد که چگونگی ساخت و ساز در آن این روزها دغدغه دوستداران میراث فرهنگی شده است. سازمان میراث فرهنگی که متولی حفظ بافت ثبتی محله است، بنابر دلایلی در یک مصوبه جدید ارتفاع ساخت و ساز در این محل را از 7.5 متر به 12 متر افزایش داده است.

طرح تفصیلی که در بنابر آن اعطای مجوز ساخت‌وساز به مالکان در دستور کار قرار گرفته، توسط دفتر محلی مهندسان باوند تهیه شده و از سوی سازمان میراث فرهنگی ، شهرداری و سازمان نوسازی مورد تایید قرار گرفت.

حمیده توسلی، مسئول بخش اجتماعی دفتر محلی مهندسان باوند در توجیح طرح پیشنهادی این مشاوران به CHN گفت: «به طور کلی می‌توان گفت، طرح منظر شهری طرحی است که سمت و سو و رویکرد نوسازی را نشان می‌دهد. این طرح در عین حفظ هویت بافت تاریخی عودلاجان با رویکرد حفاظت و مرمت و تعمیرات و تغییرات همه جانبه، نکات دیگری مانند بعد اقتصادی ،خدماتی و رفاه شهروندان در طراحی خیابان‌بندی‌ها، معبرها‌، ساختمان‌ها در نظر گرفته شده است. در این طرح الگوهای منظر شهری در خوشه‌های ارزشمند حفظ شده‌اند و با توجه به آن درخصوص ساخت‌و‌ساز در محله پیشنهاداتی ارائه شده است.»

این درحالی است که حفظ بافت تاریخی درصورتی امکان دارد که دخل و تصرفی در ساخت و ساز و بافت آن اعمال نشود و ایجاد هر نوع دخل و تصرف غیر از آنچه که هست سبب آسیب دیدن بافت تاریخی می‌شود.

توسلی بر عدم آزادسازی ساخت و ساز در محله عودلاجان اشاره می‌کند ولی گویی اعمال این طرح سبب بروز استنباط‌های گوناگون افراد مختلف درخصوص چگونگی بهره‌برداری از آن شده است چراکه هرچند این مهم به معنای آزاد کردن ساخت و ساز در محله نیست ولی شاهد ساخت و سازهای غیر اصولی در محله عودلاجان هستیم.

«12 متر» یا «تا 12 متر» فرقی به حال عودلاجان ندارد
به گفته توسلی در مصوبه‌ای که از سوی سازمان میراث فرهنگی تهران که در بند 3 این نامه نوشته شده بود " در سایر نقاط و محدوده‌ محله‌ عودلاجان، ساخت و ساز براساس ضوابط طرح تفصیلی با حفظ کاربری اصلی حداکثر تا 4 طبقه و 12 متر ارتفاع بدون تغییر در گذرها و معابر، مشروط به اجرای نمای ساختمان با هویت ایرانی اسلامی و براساس طرح نمای مصوب اداره کل میراث فرهنگی استان تهران و همچنین سنگ‌فرش سنتی مقابل ملک بدون مانع است." این استنباط برای شهرداری بوجود آمده که می‌تواند در تمام محله مجوز 4 طبقه را بدهد.

به گزارش CHN‌، مسئولان در مصاحبه‌های خود بر کلمه "تا" که در این بند عنوان شده اشاره می کنند درحالی که تصویب این طرح و اعمال آن، چه با درنظرگرفتن "تا" و چه بدون درنظر گرفتن" تا" غیر اصولی است چراکه بافت تاریخی در شرایطی یک بافت تاریخی باقی خواهد ماند که اصالت و هویت خود را حفظ کند نه آنکه در میان ساختمان‌های بلندی که روبه آسمان قد علم کرده‌اند محصور شود.

توسلی درحالی به رسیدن ساخت و سازها در محله عودلاجان به مرحله خطرناک اشاره کرد که معقد است: «ساخت و ساز در عودلاجان مشکلات مردم این محل را حل نمی‌کند کما آنکه شاهد هستیم در خیابان‌های پایین خلیج فارس که تازه ساز هستند همه تبدیل به انبار شده‌اند و درآن لاستیک و لوازم خانگی و مواد شیمیایی نگه‌داشته می‌شود .»

توسلی خاطرنشان کرد: «این محل در پی از دست دادن ارزش سکونتی خود است. اگر بخواهیم این منطقه را به عنوان یک بافت ارزشمند حفظ کنیم، انبار و کارگاه در بافت ارزشمند جای نخواهد داشت درحالی که بهانه ایشان پشتیبانی از بازار است ولی اهمیت این محل به عنوان یک بافت مسکونی از بازار بیشتر است.»

حفظ عودلاجان با حفظ تک بناها میسر نمی‌شود
عودلاجان جز 5 محله اصلی و اولیه تهران به شمار می‌رود و در زمانی که ری به عنوان محل سکونت رونق داشت عودلاجان یک ده بود. شاید بتوان تاریخ این محل را به عنوان پایتخت در حدود دو قرن دانست ولی تاریخ رفت و آمد و زندگی در آن به زمان مغولان باز می‌گردد. رونق این منطقه در زمان شاه طهماسب بوده و بعد از آنکه مغولان به ری حمله کردند ،به دلیل چنارهایی که در عودلاجان وجود داشت سکونت به این منطقه منتقل شد. تنها محلی که از تهران قدیم به صورت یک بافت مسکونی و هویت‌دار باقی مانده محله عودلاجان است البته از سنگلچ نیز بخشهایی باقی مانده است که قابل قیاس با عودلاجان نیست. همچنین طبق آماری که در اسفند 88 گرفته شده است، از 600 خانوار که مورد مطالعه قرار گرفتند 373 مالک خانوار مسکونی هستند که در این میان 55 درصد محله را افرادی دربرمی‌گیرند که بیش از 26 سال در این محله زندگی کرده اند که 41 درصد خانواده‌ها بین 26 تا 50 سال و 14 درصد آنها بیش از 50 سال است که در عودلاجان زندگی می‌کنند.

باتوجه به آنکه 6 سال از ثبت بافت تاریخی عودلاجان در فهرست آثار ملی می‌گذرد این ثبت مزیتی جز کاهش سرعت ساخت و ساز در محله نداشته است به گونه‌ای که به گفته توسلی اگر این بافت ثبت نشده بود تاکنون ازبین رفته بود . وی افزود: «در زمان آقای حاجی‌آبادی به هر روشی که بود ساخت و سازها ادامه یافت ولی روند آن کندتر شده بود در غیر این صورت تاکنون بافت تاریخی از عودلاجان باقی نمانده بود و امروزه سکونتی درآن وجود نداشت.»

به گزارش CHN‌ سازمان میراث فرهنگی در بافت تاریخی عودلاجان 40 اثر ثبتی و 500 اثر با ارزش شناسایی کرده و بر حفظ آنها تاکید دارد، این درحالی است که حفظ عودلاجان با حفظ تک بناها میسر نمی‌شود و هویت آن به حفظ بافت کلی این منطقه و حفظ استخوان‌بندی کل منطقه بستگی دارد. چراکه درغیر این ‌صورت کوچه‌های باریک و تودرتو و پیچ در پیچ، راسته‌ها و هویت‌های فرهنگی و مذهبی‌ آن، آداب و رسوم آن و ساختار کلی آن ازبین خواهد رفت.

توسلی در این خصوص گفت: «تحقق این مهم به رویکرد مسئولان بستگی دارد. اگر شهرداری به هویت و مصالح به کار بسته شده در این منطقه واقف است چرا نمای ساختمان خود را با سنگ سیاهی می‌سازد که برای سنگ قبر مورد استفاده قرار می‌گیرد؟ پس مسئولین به هویت منطقه خود واقف نیستند.»

با توجه به حجم بالای سودآوری که این منطقه دارد باید مسئولان میراث و شهرداری به تعهد برسند که بافت تاریخی منطقه حفظ شود درحالی که به اعتقاد توسلی به دلیل کوتاه بودن دوره مدیریت‌ها گویی چنین تعهدی در میان مدیران بخشهای متولی وجود ندارند .