کوروش کبیر نخستین مبدع طرح چهار باغ در جهان
- ميراث معنوي
- نمایش از سه شنبه, 14 تیر 1390 08:52
- بازدید: 4966
با توجه به تناسب و توازنی که کوروش کبیر با ساخت چهارباغ سلطنتی پارساگاد بوجود آورد، مسیر تازه‌ای در طرح باغ مطابق با ذوق و سلیقه ایرانیان آغاز شد، مسیری که با دستور او آغاز و سالها پس از او نیز به عنوان الگوی باغ ایرانیان مورد قبول نسل‌های پس از او قرار گرفت.
علیرغم اینکه پس از کوروش، داریوش دستور ساخت بناهای یادمانی با الگوی چهارگوش جدید را داد ولی این الگوها نیز منطبق با نظم چهارتایی باغ‌ها بوده‌اند.
قطعه‌بندی‌های چهارتایی در باغ‌ها و طرح‌های مربع شکل و کلاً طرح‌های (چهارباغ) مدتهاست که پس از کوروش همزیستی با یکدیگر را ادامه می‌دهند.
با در نظر گرفتن تأکید ایرانیان بر سازگاری طرح باغ‌های خویش با محیط زیست و شرایط پیرامون ، به غیر از تأمین اهداف کاربردی از احداث باغ‌های سلطنتی ،در همان اندیشه نمایش قدرت و شکوه و عظمت خویش از طریق باغ‌های سلطنتی بوده‌اند.
برای کسانی که قوه ادراک رموز و مسائل را از طریق مشاهده یادمان‌های باشکوه داشته باشند، باغ سلطنتی درونی کوروش، یک مجموعة کامل از طیف وسیعی از پیامهای سیاسی و به نمایش گذاشتن قدرت حاکمه است.
خصوصیات و مشخصه‌های بهجا مانده از بنای پاسارگاد گویای ایده‌ها و نظریات کوروش کبیر است.
در مقابل شهرت بابلیان برای ساخت باغ‌های معلق بابل که در حقیقت ابداع‌کننده الگوی بصری سیلندری شکلی جهت بیان قدرت خویش بودند، تمدن ایران با باغ‌های سلطنتی چهارگوش خود قرار دارد.
شهرت این چهار باغ‌ها تا حدی است که غربیان کوروش کبیر را (پادشاه چهارباغ) لقب می‌دهند.
پلان چهار قسمتی باغ سلطنتی کوروش چیزی فراتر از یک قطعه‌بندی ساده و جدید‌الشکل در زمین است.
شکل قطعه‌بندی باغ در پاسارگاد در حقیقت سمبلی از قدرت و اعتبار ایرانیان و طرح چهارتایی باغ استعاره‌ای از تمدن ایرانی است.
ایرانیان تقسیم‌بندی چهارتایی را نمادی خوش‌یمن می‌دانستندو اعتقاد داشتند که همان‌طور که جهان به چهار بخش تقسیم شده و چهار عنصر اصلی منشا پیرایش جهان است، پس باغ‌های هخامنشی نیز بایستی تقسیم‌بندی چهارتایی داشته باشد.
با این عمل در حقیقت باغ‌های سلطنتی هخامنشی نمادی از عالم یا جهان کوچک گشته است.
بوستان‌های وسیعی که به دستور پادشاه پاسارگاد ساخته شدند، پارادیسوس دارای تعریف مشخصی از دیدگاه پادشاه بوده‌اند.
در حقیقت، پردیسها از نظر کوروش کبیر نماد زمینهای حاصلخیز، دنیای نظم داده شده و جهانی یکدست فارغ از هرگونه گسستگی داخلی یا خارجی هستند.
تأثیر الگوی بصری چهارباغ بر جهان پلان باغ سلطنتی پاسارگاد، بر ساختار باغ‌های پس از خود در مقیاس وسیع اثر گذاشته است.
مشخصه‌های اساسی ابداع شده در پاسارگاد در باغ‌های ایرانی و باغ‌های اسلامی پس از خود در زمینه‌های وسیع و با پیچیدگی‌های بیشتر مطرح گشته‌اند. نماد باغ‌های چهارتایی هخامنشیان در دوره ساسانیان و دوره های اسلامی کاملاً مشخص است. باغ‌های ایرانی موجب بوجود آمدن باغ‌های محوری و متقارن در جنوب ایتالیا در اواسط قرن نهم میلادی شدند. در قصر‌الحمرا در جنوب اسپانیا وجوه مشخصی از باغ‌های ایرانی در طیف وسیع خودنمایی می‌کند.
طراحان باغ‌های پاتیلا پوترا (سلسله مانوری‌ها) قصد داشتند با طرح‌های خویش عظمت و شکوه باغ‌های ایرانی هخامنشیان را تحت تأثیر و تحت‌الشعاع هنر خود قرار دهند.
ولی حتی در مقام رقابت نیز باغ‌های هنری ساخته شده در پیش از اسلام چه از نظر طرح و چه از نظر مصالح سنگی به کار گرفته شده، در مقابل معماری و بنای باغ‌های ایرانی حرفی برای گفتن نداشتند.
علاقةآشکار کوروش کبیر برای به نمایش گذاشتن معیارهای جدید در بکارگیری سنگ یکی از عوامل اصلی در ترغیب او به ساخت آبگذرها و حوضچههایی از سنگ خوشتراش بود.
روایت است که کوروش اولین کسی بود که درختکاری ردیفی منظم را دستور داده و به دست خود،زیباترین درخت را مدالهای جواهر نشان بخشید. جایزه کشاورزی داد.
پایتخت کوروش کبیر بهصورت مجموعههای باغ اندر باغ بود، از طرفی باغی آرامگاه را احاطه کرده و در کنار آن باغی که مجموعه کاخها را در برداشت، قرار داشت.
مجموع آبراهههای شناسایی شده یک هزار و 100 متر است که پردیسی را به ابعاد 250*300 متر مربع تشکیل دادهاند
30 عدد حوضچه در مسیر کناری و 43 عدد در مستطیل مرکزی وجود داشتهاند که در حال حاضر تعداد اندکی از آنها را میتوانیم مشاهده کنیم.
آب رودخانه پلوار از مسیرهای فرعی وارد این آبروها و حوضچهها میشده و پس از گردش در پردیس پاسارگاد و به احتمال زیاد آبرسانی به آن،خارج میگردیده است.
گفتنی است باغ ارم نیز که در بلوار ارم واقع شده از زیباترین باغ‌های شیراز و ایران است که درختان سروناز آن شهرت جهانی دارند و در حال حاضر باغ گیاهشناسی ودانشکده حقوق دانشگاه شیراز درآن قرار دارند.
این باغ توسط محمد قلی خان ایلخانی قشقایی ساخته شده وپسر میرزا حسنعلی خان ملقب به نصیر الملک آن را در سال 1315 هجری قمری بدین صورت در آورده است .
باغ دارای عمارتی سه طبقه وزیبا به سبک قاجاریه است که از نظر معماری، نقاشی، حجاری، کاشیکاری و گچبری از شاهکارهای زمان قاجاریه است.
مدیر روابط عمومی اداره کل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان فارس
