ایران‌بوم

روز 1/3/61 درگیری کماکان به صورت تبادل آتش ادامه داشته و یگان‌هایی از قرارگاه های فجر و فتح و نصر که بایستی در عملیات فتح خرمشهر شرکت نمایند به تکمیل تغییر گسترش و شناسایی و سایر اقدامات لازم برای کسب آمادگی مشغول بودند.
ساعت پنج و پنجاه دقیقه بامداد، مجتمع پتروشیمی ماهشهر توسط چهار فروند هواپیمای عراقی مورد هجوم قرار گرفت و خسارات سنگینی به بار آمد و بیش از 30 نفر مجروح شدند.

پس از ده روز که از دومین تلاش ناموفق نیروهای ما برای فتح خرمشهر می گذشت سرانجام با یک ساعت تاخیر در ساعت بیست و دو و سی دقیقه روز (1/2/61) سومین تلاش آفندی قرارگاه کربلا به منظور آزاد سازی خرمشهر با رمز (بسم الله قاصم الجبارین یا محمد بن عبدالله (ص) ) آغاز گردید.

دشمن در مقابل تک غافلگیر کننده نیروهای خودی در منطقه غرب خرمشهر و پل نو، مجبور به ترک خاکریزهای دفاعی خود یکی پس از دیگری شد.

در ساعت سه و چهل و پنج دقیقه با مداد روز 2/3/61 قرارگاه فتح به جاده آسفالته خرمشهر ـ شلمچه رسید و مشغول باز شدن به طرف پل نو بود. فجر 3 هنوز به جاده نرسیده بود. از قرارگاه نصر، نصر 2 به جاده آسفالته رسیده بود ولی نصر 3 به علت برخورد با میدان مین متراکم توام با مقاومت شدید دشمن، زمین گیر شده بود، این منطقه که در حوالی شرق شلمچه قرار داشت همان منطقه ای بود که قرارگاه نصر در روزهای 20 و 21 اردیبهشت ماه نتوانسته بود به آن جا دسترسی پیدا کند و در واقع منطقه مستحکم مواضع دشمن محسوب می شد.

در ساعت چهار و سی دقیقه بامداد روز 2/3/61 نیروهای دشمن تحت فشار شدید یگان‌های خودی به حوالی نهر خین عقب رانده شدند و ارتباط زمینی نیروهای مستقر در خرمشهر با نیروهای مستقر در منطقه شلمچه قطع گردید و دشمن فقط روی جاده خاکی حاشیه نهر خین رفت و آمد می کرد.

در ساعت شش و پانزده دقیقه روز 2/3/61 قرارگاه فتح، خرمشهر را محاصره کرد. فجر 3 به پل نو رسید و به طرف اروند رود پیشروی می کرد. نصر 2 در حال الحاق با نصر 3 بود. نصر 3 نیز جاده دژها را اشغال کرده و در جنوب جاده آسفالته خرمشهر ـ شلمچه با دشمن به شدت درگیر بود.

در ساعت 2 بعد از ظهر روز مذکور فجر 3 به رودخانه اروندرود رسید و فتح نیز به سواحل اروند رود دسترسی پیدا کرد و به این ترتیب این دو قرارگاه ماموریت واگذاری در دستور جزء به جزء شماره 9 را با موفقیت انجام دادند.

در برابر تک سریع و غافلگیرانه نیروهای ما، دشمن دچار وحشت و سرگردانی شدید شد و نتوانست عکس العمل مناسبی نشان دهد. ارتباط یگان های دشمن با یکدیگر قطع و فرار افسران و درجه داران و سربازان از منطقه خرمشهر گویای از هم پاشیدگی سازمان یگان های دشمن در خرمشهر بود.

نصر 2 که در نخلستان ها درگیر پیکاری سخت و سنگین با دشمن بود خود را تا 5/1 کیلومتری اروندرود جلو کشید و تلاش می‌کرد با تصرف سرپل دشمن در شمال نهر خین، پل شناور عراق روی اروند را بدست آورده ارتباط عراق را با منطقه خرمشهر از این طریق نیز قطع کند. نیروهای متجاوز در تلاش برای برقراری ارتباط مجدد با نیروهای محاصره شده در خرمشهر نمی‌خواستند آخرین امید خود را از دست بدهند و لذا با مقاومت شدید و استفاده از نخلستان ها، مانع از پیشروی نصر 2 بودند. نصرهای 2 و 3 در عملیات خود موفق شدند بیش از 563 نفر را اسیر، تعدادی تانک را منهدم و یک فروند بال گردان دشمن را که بعلت نقص فنی فرود آمد به غنیمت در آورند.

در دستور جزء به جزء شماره 9 به قرارگاه قدس دستور داده شده بود که همزمان با عملیات در جبهه خرمشهر با اقدام به تک های محدود ضمن درگیر کردن دشمن تلاش نماید که در صورت امکان خط دژها را در منطقه محوله یا قسمتی‌هایی از آن تامین نماید.
در اجرای این دستور قدس 1 و قدس 4 همزمان با آغاز تک در جبهه خرمشهر در مناطق مربوطه دست به تک زدند. قدس 1 پس از مدتی پیشروی به علت عدم برخورد با دشمن و طولانی شدن مسیر با هماهنگی فرماندهان سپاه و ارتش به مواضع اولیه مراجعت نمود اما قدس 4 با دشمن درگیر شده و گزارش نمود که پس از 5/2 ساعت درگیری موفق به انهدام 18 دستگاه تانک و به اسارت در آوردن 8 نفر و به غنیمت گرفتن یک دستگاه تانک سالم و وارد آوردن تلفات زیاد به دشمن شده است. قدس 4 نیز ساعت سه و نیم بامداد به علت نداشتن مواضع مناسب و باز بودن جناحین به مواضع اولیه خود مراجعت نمود.

گزارشات اطلاعاتی واصله نشان می داد که دشمن اقدام به برداشتن بخشی از نیروهای خود در مقابل قرار گاه قدس و اعزام آنان به منطقه خرمشهر نموده و لذا عمده قوای متجاوز در مناطق مرزی طلایه، کوشک احتمالاً به پشت خط دژهای عقب نشینی نموده است لذا ساعت بیست و یک و سی دقیقه (2/3/61) قرارگاه قدس به قدس های 1 و 4 دستور داد که در مناطق محوله مجدداً پیشروی نمایند. قدس 1 بدون برخورد با دشمن 6 کیلومتر پیشروی و درخاکریزهای پس از پاسگاه شهابی مستقر گردید و به این ترتیب مناطق از دست داده شده در اثر هجوم دشمن به گروه رزمی محمدی در مورخه 24/2/61 مجدداً تصرف شد.
قدس 4 با عقب نشینی دشمن از تپه کوشک (واقع در شمال غربی پاسگاه کوشک) تپه مذکور را تصرف و قسمتی از خط دژها در منطقه قدس 4 تامین گردید.

نتیجه عملیات روز 2/3/61 بسیار درخشان بود و می توان گفت که قرارگاه کربلا به هدف خود که احاطه کامل خرمشهر بود رسید و این شهر بدون تردید در آستانه سقوط قطعی قرار گرفته بود.
اسرای دشمن در این روز به حدود 2830 نفر بالغ گردید که در میان آن ها 56 افسر دیده می شد. یگان هایی از دشمن که در منطقه بین نهر عرایض و شلمچه مستقر بوده و به میزان زیاد منهدم شده و اسیر داده بودند به این شرح بود:
تیپ 22 پیاده لشکر 8ـ تیپ 33 نیروی مخصوص ـ گردان تانک قعقاع ـ تیپ 9 گارد مرزی ـ تیپ 13 گارد مرزی ـ تیپ 48 پیاده لشکر 11ـ گردان 3 تیپ 37 پیاده لشکر 7 ـ گردان تانک شرحیل ـ تیپ 10 گارد مرزی ـ تیپ 138 گارد مرزی ـ یگان های ارتش خلقی.

برابر پیام های استراق سمع شده از دشمن، اندکی پس از آغاز این عملیات، فرماندهان اغلب یگان ها در پیام های خود درخواست اجازه عقب نشینی می کردند. پرسنل یگان‌های درگیر اکثراً مبادرت به فرار نموده یا تن به اسارت می دادند بعضی از افراد دشمن که فرارکرده بودند از نیمه راه برگشته و در سایر مناطق خود را تسلیم می کردند.

علیرغم فعالیت شدید نیروی هوایی دشمن در بمباران مناطق درگیر عملیات، نیروی هوایی خودی نیز تلاش فراوان در پشتیبانی هوایی از یگان ها را انجام داد. به طوری که قبلاً هم در بیان عملکرد نیروی هوایی در این عملیات بیان شد هواپیماهایی که ماموریت بمباران و انهدام پل شناور صدام روی اروندرود را داشتند چون در هدف گیری پل دچار مشکلاتی شده بودند مناطق تجمع دشمن را در آنسوی رودخانه مورد اصابت قرار دادند. نیروی هوایی می گوید برابر اطلاعاتی که بدست آمده معلوم شده که در این بمباران یک پاسگاه فرماندهی دشمن در حوالی شلمچه هدف قرار گرفته و صدام حسین که در این پاسگاه حضور داشته مجروح می گردد.

در اواخر روز 2/3/61 قرارگاه کربلا پس از بررسی آخرین وضعیت و موفقیت قرارگاه های فجر 3 و فتح در احاطه کامل خرمشهر، مصمم به وارد کردن نیروهای خودی به شهر و پاکسازی آن از وجود دشمن گردید لذا با صدور دستور جزء به جزء شماره 10 دستور اجرای آن را به یگان ها صادر نمود.

در این دستور به فجر 3 دستور داده شد تیپ 33 المهدی را که در شکستن خاکریزهای پدافندی دشمن در نهر عرایض و پل نو کفایت فراوان از خود نشان داده بود در اختیار فتح (تیپ 14 امام حسین (ع) + تیپ 8 نجف اشرف) قرار داده و خود به پدافند از منطقه محوله در کرانه اروند ادامه دهد. و به قرارگاه فتح (یاد شده) ماموریت ورود به خرمشهر و پاکسازی شهر از نیروهای دشمن داده شد. قرارگاه نصر ماموریت یافت که به پدافند در سمت باختر و شلمچه ادامه داده ضمن انهدام سرپل موجود دشمن در شمال نهر خین (منطقه ای که قسمت انتهایی پل شناور صدام در آن قرار داشت) پاتک های دشمن را از سمت منطقه شلمچه و از منطقه سرپل نهر خین به سمت خرمشهر (که برای شکستن حلقه محاصره و الحاق با نیروهای محاصره شده صورت می گرفت) دفع نموده وهر گونه پیشروی دشمن را از غرب به شرق سد نماید.

ساعت 3 بامداد روز 3/3/61 یک دستگاه پل شناور پی. ام. پی در منطقه مارد روانه گردید و عناصری از تیپ 23 نوهد به آنسوی رودخانه وارد شدند.
در تاریکی شب، تعدادی از افراد دشمن در خرمشهر با استفاده از قایق و عبور از اروند رود اقدام به فرار نمودند که تعدادی از این قایق ها توسط تکاوران نیروی دریایی از بخش اشغال نشده . خرمشهر هدف قرار گرفته و سرنشینان آن غرق شدند. در حالی که نیروهای متجاوز در خرمشهر در محاصره کامل قرار گرفته و دست به فرار و تسلیم زده بودند رادیو عراق در برنامه فارسی خود اعلام داشت که:
«نیروهای خمینی تلاش نمودند که با تک شب گذشته، خود را به محمره (خرمشهر) نزدیک نمایند که با مقاومت شدید نیروهای ما مواجه شدند و در حال حاضر تلاش می‌نمایند که از دو طرف شمال شرق کارون و شمال غربی محمره در دوستون به شهر نزدیک شوند ولی بدانند که نیروهای مستقر در شهر کاملاً مقاومت کرده ضمن این که نیروهای المنصور در حال حرکت و کمک به آن ها می باشند.»

دشمن درساعت ها ی سه و پنجاه دقیقه و یازده صبح و یک و نیم بعد از ظهر روز 3/3/61 از سمت شلمچه به یگان های نصر 2 و نصر 3 دست به تک زد و ظاهراً تلاش می‌کرد که از طریق جاده شلمچه ـ خرمشهر حلقه محاصره خرمشهر را بکشند ولی
یگان های نصر 3 دلاورانه پایداری کردند و تک دشمن را با وارد کردن تلفات و ضایعات دفع نمودند.

یگان های نصر 2 تلاش می کردند که سرپل 5/1 کیلومتری دشمن را در شمال نهر خین در هم شکسته و خود را به رودخانه اروندرود برسانند اما مقاومت شدید دشمن در نخلستان های موجود در این سرپل، تلفات سنگینی بر نصر 2 ( بویژه تیپ 27 محمد رسول الله (ص)) وارد نمود و دشمن موفق گردید که سر پل خود را حفظ و از دست یابی نصر 2 به پل شناور صدام جلوگیری نماید.
در حالی که یگان های قرارگاه فتح خود را برای ورود به خرمشهر و پاکسازی آن آماده می کردند نه تنها هیچگونه قرائنی از پدافند و مقاومت شدید نیروهای محاصره شده دیده نمی شد بلکه دسته دسته نیروهای دشمن یا در حاشیه غربی شهر خود را تسلیم کرده و یا در شرق خرمشهر با عبور از پل مارد تن به اسارت می دادند.

ساعت 9 و پانزده دقیقه روز 3/3/61 دشمن با نیروهای خود در سرپل نهر خین و یگانهای تقویتی که با استفاده از پل شناور به این منطقه وارد شده بودند در سمت شمال این سرپل به منظور تصرف و آزاد سازی جاده مرزی خرمشهر ـ خین ـ حدود (جاده خاکی مرزی در جنوب جاده خرمشهر ـ شلمچه و موازی با آن ) دست به تک شدید زد تا بتواند نیروهای محاصره شده در خرمشهر را نجات دهد. موج تک های دشمن که هر بار با تلفات و ضایعات زیاد دفع می گردید چندین بار با شدت تکرار و سرانجام دشمن که از این عملیات نتیجه ای عاید نکرده بود به یگان های درگیر خود در این تک ها (تیپ 30 و 36 زرهی و تیپ 25 مکانیزه و چند تیپ پیاده) دستور داد که به مواضع دفاعی خود عقب نشینی نمایند. در پیام هایی که از دشمن در این عملیات استراق سمع گردید وحشت، اضطراب، ناامیدی و عدم تمایل به جنگ و تمرد در بین یگان های دشمن به کرات ملاحظه گردید.
یگان های نصر 2 و فجر 3 در مقابل تک های ذکر شده دشمن پایداری بسیار شایسته ای از خود نشان دادند.

ساعت یازده صبح روز 3/3/61 در حالی که درگیری شدیدی بین نیروهای خودی و دشمن به شکلی که فوقاً اشاره شد در شمال نهر خین جریان داشت و دشمن در صدد شکستن حلقه محاصره خرمشهر بود یگان های قرارگاه فتح از سمت غرب و خیابان کشتارگاه وارد شهر شدند. مقاومت دشمن بسیار ضعیف و تقریباً هیچ بود. فقط مقاومت بسیار جزیی در ناحیه گمرک خرمشهر در کناره اروند رود وجود داشت که به سرعت منهدم گردید. ساعت 12 نیروهای ما از سه طرف شمال، شرق و غرب وارد شهر شدند، دشمن که 24 ساعت در محاصره کامل قرار داشت راهی جزء اسارت و یا فرار و کشته شدن نداشت و گروه گروه به اسارت در آمدند نیروهای عراقی به صورت ستون در حالی که دست های خود را بالا گرفته بودند برای اسیر شدن می آمدن نیروهای موجود در شهر به طور کلی عناصری از 14 تیپ و تعدادی گردان مستقل و نیروهای جیش الشعبی بودند، ساعت 2 بعد از ظهر خرمشهر به طور کامل تصرف و پرچم جمهوری اسلامی ایران بر فراز مسجد جامع و پل تخریب شده خرمشهر به اهتزاز در آمد و این شهر که ساعت چهار بعداز ظهر روز 4 آبان ماه سال 1359، پس از سی و پنج روز پایداری به اشغال دشمن در آمده بود سرانجام ساعت دو و بیست دقیقه بعد از ظهر سوم اردیبهشت ماه 1361 پس ازنوزده ماه اسارت (578 روز) به دست فرزندان غیور این مرز و بوم که برای رهایی این شهر از چنگال متجاوز سر از پا نشناخته و خون پاک خویش را بیدریغ ایثار نموده بودند آزاد گردید.

در ساعت 5 بعد از ظهر سرهنگ معین وزیری که از داخل شهر بازدید کرده بود اظهار داشت، شهر بکلی ویران شده و مملو از جنازه عراقی ها است.
نیروهای خودی هر کدام کیسه ای در دست دارند و به جمع آوری غنایم می پردازند به هیچ عنوان منطقه کنترل نمی شود. ازدحام به حدی است که آمبولانس ها به زحمت حرکت می نمایند. همه جا حکایت از خلق حماسه، ایثار، از خود گذشتگی و شجاعت فرزندان ایران اسلامی دارد.

خبر رعد آسای فتح خرمشهر به سرعت برق همه جا پیچید و موج عظیمی از هیجان و خوشحالی سراسر کشور را فرار گرفت و مردم در خیابان ها با روشن کردن چراغ ها و به صدا در آوردن بوق اتومبیل‌های خود به جشن و پایکوبی پرداختند و غرور این ملت بزرگ که با اشغال خرمشهر بدست عراقی ها جریحه دار شده بود با همت و غیرت فرزندان فداکار این کشور التیام گرفته و شعار (خرمشهر ما می آییم) واقعیت یافت و خرمشهر که در دوران اشغال (خونین شهر) شده بود دوباره، خرمشهر نامیده شد.
تعداد اسرای تخلیه شده از خرمشهر به بیش از دوازده هزار تن بالغ گردید که در میان آن ها 268 نفر افسر وجود داشت.

شخصیت‌های زیر جزو اسراء بودند:
سرهنگ ستاد خمیس فرمانده تیپ 44 و فرمانده منطقه خرمشهر.
سرهنگ ستاد عطا محی الدین عباس فرمانده تیپ 20 ماموریت ویژه.
سرهنگ ستاد عبدالستار حامد محمود فرمانده تیپ 9 گارد مرزی.
سرهنگ ستاد ناظم خیاط فرمانده تیپ 238 پیاده.

پایین بودن روحیه وفقدان شایستگی رزمی افراد دشمن و ضعف فرماندهان عراقی در هدایت یگان ها برای یک دفاع موثر، سبب گردید که نیروهای متجاوز مستقر در خرمشهر علی رغم برتری مطلق عددی پرسنل و تجهیزات بر نیروهای خودی و دارا بودن مواضع بسیار مستحکم و سازمان یافته پدافندی، هیچ گونه مقاومتی از خود نشان نداده و با خفت و خواری بسیار تسلیم شوند.

قرارگاه کربلا برای انهدام سرپل دشمن در شمال نهر خین و انهدام پل شناور صدام به قرارگاه فجر 3 دستورداد تا قبل از ساعت 6 بعد از ظهر روز 3/3/61 یک گردان از نیروهای خود را در اختیار قرارگاه نصر 2 قرار دهد.

پانزده دقیقه بعد از نیمه شب، نصر 2 که در عملیات روز جاری خود به 500 متری اروند رود رسیده بود اینک با در اختیار گرفتن یک گردان از فجر 3 و یک گردان دیگر از نصر 7 به منظور دستیابی به خط دژها در جنوب جاده شلمچه و هم چنین تخریب پل دشمن روی اروندرود اقدام به تک نمود. ابتدا موفق گردید یگان های دشمن را غافلگیر نماید ولی بعد از مدتی با مقاومت شدید دشمن مواجه شد.

در ساعت چهار و چهل دقیقه یکی از یگان های نصر 2 به خط دژها نزدیک شد و یگان دیگر به پل روی نهر خین (آخرین قطعه از پل 4 قسمتی شناور صدام روی اروندرود) رسیده. ده دقیقه بعد پل به تصرف در آمد و یگان هایی از نصر 2 با عبور از این پل وارد جزیره بوارین (متعلق به عراق) شدند. آتش دشمن روی جزیره بوارین بسیار شدید بود به طوری که در ساعت هفت بامداد به نصر 2 دستور داده شد. به منظور اجتناب از تلفات بیشتر، جزیره بوارین را تخلیه و به پشت نهر خین بازگشته و پل روی نهر مزبور را تخریب نماید.

همزمان با تخلیه جزیره بوارین دشمن در منطقه دژهای جنوب شلمچه به طرف شرق تک نمود که با فداکاری و پایداری دلاورانه نصر 2 (گردان 169 پیاده) دشمن با تحمل تلفات و خسارات سنگین مجبور به عقب نشینی گردید. تلفات وارده به نصر 2 در عملیات نهر خین و جزیره بوارین قابل ملاحظه بود.

با فتح خرمشهر در 3/3/61 و وصول نصر 2 به حوالی خط دژها در جنوب شرقی شلمچه و هم چنین به کرانه نهر خین در 4/3/61 قرارگاه کربلا با در نظر گرفتن وضعیت و توان نیروی خودی اتمام مرحله سوم و به طور کلی پایان عملیات «الی بیت المقدس» را اعلام و تکمیل ماموریت و تامین هدف های طرح عملیاتی کربلا 3 را به طور کامل به پس از بازسازی و تجدید سازمان و تغییر گسترش نیروهای خود موکول نمود. و دراجرای این منظور آخرین دستور جزء به جزء را در عملیات بیت المقدس به شماره 11 در 5/3/61 صادر نمود.

در این دستورآخرین وضعیت به شرح زیر اعلام شده بود:
قرارگاه عملیاتی کربلا در جنوب در اجرای طرح کربلا 3 با عبور موفقیت آمیز و تاریخی خود از رودخانه کارون که به عنوان یک حرکت تاکتیکی ـ استراتژیکی برجسته و غرور آفرین نیروهای نظامی ما برای همیشه ثبت گردیده است به انهدام نیروهای عمده دشمن در غرب کارون و تامین و آزاد سازی خرمشهر توفیق یافته و بیش از 6000 کیلومتر مربع از سرزمین های اشغال شده میهن ما از لوث وجود متجاوزین عراقی پاک گردیده، با تامین اهداف تعیین شده، این که به منظور ادامه اجرای طرح کربلا 3 و ماموریت واگذاری به طور کامل، تغییر در گسترش و باز سازی نیروهای ما برای حصول آمادگی هر چه بیشتر ضرورت دارد.

لازم به توضیح است که در طول جنگ ایران و عراق به علت وسعت و گستردگی مناطق عملیاتی و کمبود نیرو و تراکم ماموریت ها، عقب کشیدن یگان های نظامی برای استراحت و بویژه تجدید سازمان غیر مقدور بود و تلاش می گردید که این منظور با دادن ماموریت های بالنسبه سبک تر حاصل گردد و به بیان واضح تر واحدهای نظامی همیشه در جبهه قرار داشتند و زمان استراحت و تجدید سازمان آن ها مثلاً موقعی بود که یک ماموریت پدافندی به آن ها ارجاع شود البته اگر در زیر باران گلوله های دشمن که به نام تبادل آتش توپخانه معروف شده است و تک های گاه و بیگاه دشمن استراحت و تجدید سازمان، مفهوم واقعی خود را داشته باشد.

پس از پایان عملیات بیت المقدس (4/3/61) که یگان های ما در این منطقه تا شروع عملیات آفندی آتی به حال پدافند در آمدند. استعداد یگان های بسیج مردمی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تقلیل یافته و می توان گفت که بار سنگین پدافند از مناطق آزاد شده را تقریباً یگان های ارتش به عهده گرفتند.

آخرین لحظات دشمن در خرمشهر:
برای آن که وضعیت دشمن پس از محاصره خرمشهر بهتر روشن شود ذیلاً چند پیام مبادله شده بین فرمانده منطقه خرمشهر و فرمانده لشکر 11 پیاده عراق که توسط پستهای استراق سمع خودی دریافت و کشف گردید عیناً نقل می شود:

1ـ از : لشکر 11 پیاده جهت اطلاع
به : فرماندهی منطقه خرمشهر فرمانده سپاه 3
موضوع: دستورالعمل تخلیه خرمشهر در آخرین لحظات
تاریخ 23/5/82 (مطابق با 2/3/61)
«کلیه واحدهای زیر امر را جمع آوری کنید. کلیه نیروهای باقی مانده در خرمشهر اعم از ارتشی، پلیس، ماموریت ویژه، جیش الشعبی را جهت شکستن محاصره جمع آوری کرده و در یک یا دو منطقه با دشمن جنگیده و محاصره را شکافته واحدهای فوق را آزاد کنید این عمل با تماس یا ستون پیاده ای که از طریق دهکده ولی عصر پیشروی می نماید انجام خواهد پذیرفت.
فرمانده منطقه خرمشهر مسئول عقب نشینی کلیه واحدهای زیر امر بوده و در صورتی که کسی از آن ها باقی بماند مسئولیت آن را فرمانده منطقه خرمشهر متحمل می گردد. فرمانده منطقه خرمشهر بایستی این ماموریت را انجام دهد.

«سرهنگ ستاد خمیس مخیلف به جای سرهنگ احمد زیدان که کشته شده است، فرمانده منطقه خرمشهر می‌باشد.
تخلیه جسد سرهنگ احمد زیدان بهر صورت که باشد و نیز شکستن حلقه محاصره، به عهده فرمانده جدید می باشد این ماموریت فردا صبح انجام می پذیرد.
فرمانده لشکر 11

2ـ از : فرمانده منطقه خرمشهر
به : فرمانده لشکر 11
تاریخ 23/5/82
در پاسخ به پیام شما اعلام می دارم که واحدها از ساعت شانزده امروز 23/5/82 (برابر با 2/3/61) از طریق آب، شروع به تخلیه خرمشهر کرده اند. به جز با قایق نمی شود واحدها را نجات داد. جسد سرهنگ احمد زیدان در منطقه ممنوعه مین گذاری قرار گرفته. واحدهای مهمات ندارند. جنگیدن و شکستن محاصره عملیاتی بسیارمشکل است، انجام این عملیات به دلیل عدم وجود رزمنده و مهمات غیر ممکن است، ما را مطلع سازید.
فرمانده منطقه خرمشهر. سرهنگ ستاد خمیس مخیلف

3ـ از: فرماندهی منطقه خرمشهر
به : تیپ 9 گارد مرزی / تیپ 113/ گردان 9 نیروی مخصوص / گردان 2 تیپ 48
تیپ شرطه (پلیس)
جهت اطلاع فرماندهی لشکر 11
کلیه واحدهای زیر امر خود را اعم از ارتشی ـ جیشی الشعبی، شرطه، ماموریت ویژه جمع آوری کرده و هیچ یک از آن ها را ترک نکنید.
حلقه محاصره را شکسته و با ستون پیاده که در حال پیشروی از طریق دهکده ولی عصر می باشد الحاق کنید. شکستن محاصره از سمت چپ جاده خرمشهر شلمچه صورت می گیرد و واحدهای عمل کننده گردان 9 نیروی مخصوص و تیپ شرطه و در جناح راست گردان 2 تیپ 48 و تیپ 113 و باقی مانده تیپ 9 گارد مرزی خواهند بود.
زمان شروع عملیات و اجرای ماموریت ساعت 6 صبح خواهد بود.
فرمانده منطقه خرمشهر
سرهنگ ستاد خمیس مخیلف

4ـ از : فرماندهی منطقه خرمشهر
به : فرمانده لشکر 1
موضوع گزارش وضعیت تا ساعت 30 10
تاریخ : 24/5/82 (برابربا 3/3/61).
1ـ وضعیت هر لحظه بدتر می شود. عده ای از پرسنل جیش الشعبی و نیروی مخصوص به دشمن تسلیم شدند.
2ـ دشمن هر نیم ساعت یکبار تک می کند.
3ـ مهمات حتی برای یکساعت دیگر کفایت نمی کند.
4ـ تصمیمات فوری خود را ابلاغ کنید.
سرهنگ ستاد خمیس. فرمانده منطقه خرمشهر
لازم به توضیح است که سرهنگ ستاد خمیس مخیلف که فرماندهی نیروهای خرمشهر را به عهده داشت پس از ورود نیروهای ما به خرمشهر به همراه تعدادی دیگر از فرماندهان دشمن به اسارت در آمدند. عمل الحاق نیروهای دشمن از طریق دهکده ولی عصر با محاصره شدگان خرمشهر به علت مقاومت نیروهای ما در مقابل تک های دشمن که برای این منظور از منطقه نهر خین صورت می گرفت مقدور نگردیده و کلیه نیروهای باقی مانده در خرمشهر به اسارت در آمدند.

خلاصه ای از دست آوردهای نظامی عملیات بیت المقدس به زبان آمار و ارقام
* کل مناطقی که در اشغال دشمن بود 5400 کیلومتر مربع
* مناطق آزاد شده در مرحله اول عملیات حدود 700 کیلومتر مربع
*مناطق آزاد شده در مرحله دوم عملیات حدود 400 کیلومتر مربع
*مناطق آزاد شده جفیر در اثر عقب نشینی دشمن حدود3900 کیلومتر مربع
* جمع مناطق آزاد شده در مراحل اول و دوم عملیات حدود 5000 کیلومتر مربع
(تا تاریخ 22/2//62)
* مناطق آزاد شده در مرحله سوم علمیات 380 کیلومتر مربع به علاوه شهر خرمشهر
* طول خطوط مرزی که در اشغال دشمن بود حدود 180 کیلومتر
*خطوط مرزی آزاد شده در مرحله دوم عملیات حدود17 کیلومتر
*خطوط مرزی آزاد شده در مرحله سوم حدود 15 کیلومتر
* خطوط مرزی آزاد شده در اثر عقب نشینی های دشمن
حدود 135 کیلومتر (شرق هورالعظیم ـ بین کوشک ـ طلایه و بین کوشک تا کیلومتر 25)
* خطوط مرزی باقی مانده در دست دشمن حدود 10 کیلومتر (در حوالی نقاط مرزی طلایه قدیم و کوشک و شلمچه)
* تعداد اسرای روز اول عملیات (تامین سرپل) 3096 نفر (66 نفر افسر)
* تعداد کل اسرا تا پایان مرحله دوم 5541 نفر (168 افسر)
* تعداد اسرای خرمشهر 13873 نفر (268 افسر)
* تعداد کل اسرای عملیات بیت المقدس 19414 نفر
* تلفات دشمن (کشته و زخمی) 16000 نفر (برآورد شده)
*خسارات و ضایعات وارده به دشمن (اقلام عمده):
هواپیما (برابر اعلام نهاجا) 60 فروند (53 فروند تایید شده ـ 7 فروند تایید نشده)
بال گردان 3 فروند
تانک و نفربر 418 دستگاه
خودرو 49 دستگاه

*غنایم بدست آمده از دشمن: (اقلام عمده)
بال گردان 1 فروند
تانک و نفربر 105 دستگاه
خودرو 56 دستگاه
جنگ افزارهای سبک و نیمه سنگین، تجهیزات و مهمات. به مقدار زیاد

*یگان های زیر درمرحله سوم عملیات بیت المقدس در منطقه خرمشهر منهدم گردیدند:
تیپ 20 ماموریت ویژه ـ تیپ 9 گارد مرزی ـ تیپ 10 گارد مرزی.
تیپ 22 پیاده ـ تیپ 44 پیاده ـ تیپ 48 پیاده ـ تیپ 605 پیاده تیپ 238 پیاده ـ تیپ 113 پیاده.
*علاوه بر یگان های فوق از نیروهای مشروحه زیرین نیز که تماماً یا قسمتی از آن ها در منطقه خرمشهر بودند تعداد زیادی کشته و یا اسیر شدند.
تیپ 420 پیاده ـ تیپ 23 نیروی مخصوص ـ تیپ 28 پیاده ت تیپ 23 پیاده ـ تیپ 104 گارد مرزی ـ گردان پلیس قادسیه ـ گردان کماندویی مقداد ـ پلیس محلی ـ یگان های ارتش خلقی ـ گردان مخابرات لشکر 11 ـ گردان مهندسی لشکر 11ـ گردان 214 توپخانه ـ یگان هایی از مرکز آموزش بصره.
• یگان هایی از دشمن که در منطقه قرارگاه فجر (عملیات آفندی امیرالمومنین) (11/2/61 تا 16/2/61) متحمل تلفات و خسارات سنگین شدند عبارتند از:
• تیپ 416 پیاده ـ گردان کماندویی قادسیه ـ تیپ 31 نیروی مخصوص.

• لشکر های دشمن که در عملیات بیت المقدس به سختی آسیب دیدند عبارتند از:
لشکر 5 مکانیزه، لشکر 3 زرهی، لشکر 9 زرهی، لشکر 6 زرهی، لشکر 11 پیاده، لشکر 7 پیاده، تیپ 10 زرهی.

• تلفات نیروهای خودی (ارتش) در عملیات بیت المقدس بشرح زیر است:
شهید 1628 نفر (افسر 84، درجه دار 323، سرباز1214 ـ غیرنظامی 7)
مجروح 7290 نفر (افسر 345، درجه دار 1451، سرباز5485 ـ غیرنظامی 9)
گمشده 153 نفر (افسر 5، درجه دار 19، سرباز129)
اسیر 56 نفر (افسر 5، درجه دار 6، سرباز45)

• از تلفات وارده به نیروهای بسیج مردمی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ـ جهاد سازندگی، اطلاعی در دست ما نیست.

نیروی هوایی مجموعاً در عملیات بیت المقدس 20849 نفر مجروح را از ارتش و سپاه به بیمارستان های سراسر کشور تخلیه نموده است.
• خسارات تجهیزاتی ما عمدتاً تا شامل چهار فروند هواپیما و 4 فروند بال گردان می باشد و ضایعات وارده به تانک ها ـ خودروها و سایر تجهیزات اقلام بسیار کوچکی بوده که در مقایسه با وسعت عملیات و میزان انهدام دشمن ناچیز می باشند.

منابع و ماخذ:

نویسنده: سرتیپ نصرت الله معین وزیری
1ـ پرونده های عملیاتی طرح کربلا 3: آرشیو معاونت اطلاعات و عملیات نزاجا.
2ـ جلد چهارم کتاب نقش ارتش در 8 سال دفاع مقدس مولفین: سرتیپ 2 ستاد بختیاری و سرتیپ 2 ستاد معین وزیری؛ ناشر، سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران.
3ـ گفته‌های فرماندهان و افسران ستادهای عملیاتی شرکت کننده در عملیات بیت المقدس (آرشیو سازمان حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدس آجا.
4ـ خاطرات و گفته های شهید امیر سپهبد صیاد شیرازی.
5ـ خاطرات و یادداشت های سرتیپ 2 معین وزیری و سرتیپ 2 بختیاری به عنوان افسران عملیات قرارگاه کربلا3.
6ـ مدارک و اسناد اغتنامی از دشمن.
7ـ کتاب خرمشهر در اسناد ارتش عراق؛ کاظمی ـ اصغر: ناشر دفتر ادبیات و هنر و مقاومت حوزه هنری.
نویسنده: سرتیپ نصرت الله معین وزیری