نام‌آوران ایرانی
دل در تسخیر نغمه چهره
- بزرگان
- نمایش از پنج شنبه, 21 ارديبهشت 1391 22:39
- بازدید: 3358
برگرفته از روزنامه شرق
سید‌حسام‌الدین سراج
چه ساز بود که در پرده می‌زد آن مطرب / که رفت عمر و دماغم هنوز پر ز هواست
سخن گفتن درباره آن مطرب مقام‌شناس، چندان ساده نیست. زیرا جنبه‌های مختلف نوازندگی و خلاقیت و نوآوری باید مورد مداقه قرار گیرد.
1- مونوریته: جنس صدای ساز استاد شهناز، منحصر به فرد است یعنی می‌توان به جرأت گفت پخته‌ترین صدای ساز تار، مختص به ایشان است، صدایی لطیف و آسمانی. در شیوه نوازندگی ایشان، گاه از دست چپ هم صدا می‌شنویم. یعنی تولید صدا انحصارا با مضراب نیست. مضراب راست با دور و نزدیک شدن به خرک تغییر صدا می‌دهد و این تنوع به زیبایی اجرا می‌افزاید.
2- محتوا: آثار استاد شهناز همیشه دارای جمله‌بندی محکم و استوار است. همیشه با محتوای متکی بر ردیف ارایه می‌شود در عین اینکه تکرار ردیف نیست. اغلب اوقات در پس‌زمینه ملودی‌ها شعری در حال زمزمه است. شعری که ما فقط ریتم و ملودی‌اش را می‌شنویم نه واژگانش را. جملات مانند یک دسته نوشته ادبی قوی، در عین لطافت و زیبایی با استحکام کامل در کنار هم قرار می‌گیرند. گوش کردن به آثار استاد، حافظه موسیقایی شنونده را غنا می‌بخشد.
3- خلاقیت: در این زمینه، استاد شهناز، سرآمد روزگار ماست و نبوع وی زبانزد خاص و عام است. قطعات ضربی و چهارمضراب‌هایی که توسط استاد نواخته شده به طرز بهت‌انگیزی حکایت از حضور ذهن، قدرت تخیل قوی و مهارت و قدرت در اجرا دارد. بسیاری از چهارمضراب‌ها یا قطعات ضربی ایشان الگو و سرمشق هنرجویان تار است.جملاتی که به صورت بداهه در همنوازی با استاد حسن کسایی از ایشان شنیده‌ایم نمونه‌های بارز خلاقیت در بداهه‌نوازی است.
4- جواب آواز: جواب آواز در شیوه استاد شهناز منحصر به تکرار آنچه خواننده خوانده است نمی‌شود بلکه ترکیبی است از ملودی‌های مرتبط با مطلب ارایه‌شده توسط خواننده. پختگی و ایجاز در جواب آواز از ویژگی‌های بارز ایشان است. گاهی جواب آواز با چند مضراب ساده ادا می‌شود اما حق مطلب ادا می‌گردد.باید بگویم همه آنچه در تعریف و توصیف ساز استاد گفته می‌شود درست است اما کافی نیست. تشریح ساز ایشان «یدرک و لایوصف» است؛ یعنی می‌توان آن را درک کرد اما توصیف نمی‌‌توان. شاید به بیان بهتر بتوان گفت ساز ایشان دارای «آن» است.
این که می‌گویند آن خوشتر ز حسن / یار ما این دارد و «آن» نیز هم
گاهی که به صدای سحرانگیز نغمه‌هایش دل می‌سپاری گویی «راز و نیاز» است. نیایش است و آنچنان مست فرازوفرود ملودی‌ها و جنس صدا می‌شوی که دغدغه اینکه چه مایه‌ای بود یا چه دستگاهی از خاطرت می‌رود؛ یعنی قبل از آنکه عقل حسابگر وارد حیطه عمل شود دل به تسخیر نغمه درمی‌آید.
مطرب چه نغمه ساخت که در پرده سماع/ بر اهل وجد و حال در های و هو ببست
از خداوند سبحان برای وجود نازنین ایشان آرزوی سلامتی داریم.
