زیست بوم
آشنایی با بسته‌های بیوژنیک
- زيست بوم
- نمایش از چهارشنبه, 18 خرداد 1390 16:00
- بازدید: 4076
برگرفته از همشهری آنلاین
ترجمه دکتریونس شکرخواه
بسته‌بندی بیوژنیک نوعی بسته‌بندی است که از مواد خام قابل بازیافت به دست می‌آید.
در این گزارش - به قلم کنود واسرمن- یک مرکز فعال در این حوزه مورد بررسی قرار می‌گیرد: مرکز بسته‌بندی شهر گراز (Graz) در اتریش.
دست‌اندرکاران این مرکز با استفاده از جلبک آلگا درصدد جایگزین‌سازی پلی استایرن برآمده‌اند و دستیابی به بیوپلاستیک برای آنها به یک هدف عمده تبدیل شده است.
در گزارش خود نگاه دقیقی به این تجربه دارد:
سوزان منینگر بی‌تردید یک کارآفرین واقعی است. او بینش و نگرشی معطوف به هدف دارد که جانمایه قصه موفقیت بزرگ مرکز بسته‌بندی شهر گراز در اتریش است.
مرکز بسته‌بندی گراز تقریباً از یک دهه پیش کار بازاریابی تخصصی خود را در حوزه بسته‌بندی بیوژنیک آغاز کرد.
بسته‌بندی بیوژنیک در واقع نوعی بسته‌بندی است که از مواد خام قابل بازتولید به دست می‌آید و در عین حال مواد خامی که در این نوع بسته‌بندی مورد استفاده قرار می‌گیرد، قابل تجزیه و قابل جذب در محیط زیست است.
سوزان میننگر مسئول مرکز بسته‌بندی شهر گراز درباره وضیت فعلی این پدیده می‌گوید: امکانات بالقوه‌ای در زمینه بسته‌بندی بیوژنیک وجود دارد که متأسفانه از همه آنها استفاده کامل نمی‌شود و علت این امر هم در اینجا نهفته است که دست‌اندرکاران این نوع از بسته‌بندی تمایلی به انجام پژوهش در این زمینه‌ها ندارند و در عین حال از روحیه پیشتازانه هم برخوردار نیستند.
بنابراین، او به عنوان مدیر یک شرکت تجاری دست به اقدامی نامتعارف زده است و با دانشگاه‌های مختلف دست به پژوهش‌های متعددی در این عرصه زده است تا به کاربردهای تازه‌ای در زمینه استفاده از مواد طبیعی در بسته‌بندی بیوژنیک برسد.
رنسانس خمیر چوب
نخستین اقدامی که این شرکت خانوادگی در زمینه بسته‌بندی بیوژنیک انجام داد، استفاده از خمیر چوب برای بسته‌بندی میوه بود که در دهه 1990 به تغییرات عمده‌ای در ترانزیت توت فرنگی با بسته‌بندی جدید منجر شد.
پدر سوزان میننگر روزهایی را به خاطر می‌آورد که کانتینرهای چوبی در دهه 1960 به‌طور وسیعی مورد استفاده قرار می‌گرفت و بعدها به تدریج از صحنه محو شد و جعبه‌های پلاستیکی جای آنها را گرفت.
خمیر چوب یکی از مواد خوب برای بسته‌بندی بیوژنیک است که از طریق چوب‌های زایدی به دست می‌آید که طی پروسه مدیریت جنگل‌ها به وفور پیدا میشود و در دسترس است.
وقتی خمیر چوب تحت فشار قالب‌گیری قرار داده میشود، رزین موجود بدون احتیاج به مواد چسبنده خود به خود حالت می‌گیرد.
مزیت دیگر بسته‌های بیوژنیک نسبت به بسته‌های پلاستیکی این است که بسته‌های بیوژنیک قابل تبدیل شدن به کود هستند، همچنین می‌توانند رطوبت موجود در فضا را جذب کرده و دوباره به محیط تحویل دهند. این امر به ویژه برای مواد غذایی یک جو کوچک طبیعی (micro climate) درست می‌کند که تشکیل باکتری و قارچ را -دست کم تا سه، چهار روز- به تأخیر می‌اندازد.
چشم‌انداز وسیع
سالانه حدود دو میلیون یورو مربوط به سفارشات بسته‌بندی‌های بیوژنیک میشود.
طیف محصولات موجود در عرصه بسته‌بندی بیوژنیک را بسته‌های ساخته شده از خمیر چوب، کیف‌های غنی توری، بسته‌های ساخته شده از نشاسته، کیف‌های کاغذی و انواع ساک‌ها تشکیل می‌دهند.
اما کیف‌های توری بافته شده از الیاف طبیعی جزو موفق‌ترین محصولات این عرصه به شمار می‌آیند. مرغوب‌ترین انواع این کیف‌ها توسط مرکز بسته‌بندی گراز تولید می‌شوند و از استحکام فوق‌العاده‌ای برخوردارند.
مرکز بسته‌بندی گراز از یک تکنولوژی ویژه در این زمینه استفاده می‌کند که به آن تکنولوژی دوبافته می‌گویند. در این روش الیاف مورد استفاده به صورت دوبل در یکدیگر تنیده می شوند و ضمن اینکه از استحکام بیشتری برخوردارند، به دلیل دوبار تابیده شدن از مواد کم‌تری هم استفاده می شود.
نگاه سبز کافی نیست
سوزان منینگر فردی بسیار پراگماتیست است. او برای معرفی یک محصول به بازار، همه جوانب را در نظر می‌گیرد. خودش می‌گوید: «صرف اینکه خیال کنیم استفاده از مواد طبیعی باعث میشود که به محیط زیست ضرر نزنیم، کافی نیست. مرکز بسته‌بندی گراز طول عمر یک محصول را در نظر می گیرد، هم مقوله انرژیی که صرف می شود، هم هزینه‌های حمل و نقل و هم تمامی طرح‌های موجود برای انهدام بسته‌ها را پس از استفاده، باید در نظر گرفت.»
این روزها تنها داشتن یک نگاه سبز (دوستدار محیط زیست) برای موفق شدن کافی نیست. استفاده از بسته‌بندی بیوژنیک باید صرفه اقتصادی هم داشته باشد.
سوزان منینگر می‌گوید: مشتریان این آمادگی را دارند که بابت استفاده از بسته‌های دوستدار محیط زیست، پول بیشتری بپردازند. اما تجربه به ما نشان داده که کانون درد در اینجا نهفته است که قیمت این بسته‌ها تقریباً بیست درصد از بسته‌های دیگر بیشتر است.
تجارب مرکز بسته‌بندی گراز همچنین حاکی از این است که در تولید بسته‌های بیوژنیک باید هر دو عامل مقرون به صرفه بودن اقتصادی و زیبایی بسته‌ها را در نظر داشت.
مرکز بسته‌بندی گراز گروه طراحی خاص خودش را دارد و در رأس آن بتینا رایشل قرار دارد که خواهر مدیر این مرکز است. او که خود یک طراح مد است بر این باور است که بسته‌ها باید در نقطه فروش از جذابیت منحصر به فرد برخوردار باشند.
بتینا رایشل نه تنها مسؤول طراحی و عرضه محصولات مرکز بسته‌بندی گراز است، بلکه همیشه مقوله ارتباط «بسته‌ها و محیط زیست» را هم در نظر دارد. این شعار او مورد استفاده شرکت تبلیغاتی والتل اند والتل هم قرار گرفته است.
از ضایعات کشاورزی تا بیوپلاستیک
پایه فعالیت‌های پژوهشی مرکز بسته‌بندی گراز ترکیبی از صرفه اقتصادی، حفظ محیط زیست و زیبا بودن بسته‌های بیوژنیک است.
یکی از پروژه‌های جذاب مرکز بسته‌بندی گراز که به طور مشترک با دانشگاه فنی گراز انجام شد، مقوله بسته‌های بیوپلاستیک بود. قبلاً هم در این حوزه تلاش‌هایی صورت گرفته، اما موادی که مورد استفاده قرار گرفته بود، عمدتاً جزو مواد گران‌قیمت بود و شامل مواد اولیه‌ای چون شکر و نشاسته بود که باعث می‌شد قیمت تمام شده بسته‌ها حدود 6 برابر بسته‌های دیگر باشد.
مرکز بسته‌بندی گراز به همین خاطر در چارچوب کاستن از قیمت تمام شده بسته‌ها، استفاده از ضایعات کشاورزی را در دستور کار خود قرار داد.
در اتریش همیشه هزاران تن تفاله چغندر پس از استخراج شکر از آنها، به جا می‌ماند و همچنین وقتی که آب سیب‌های درختی را می‌گیرند، تفاله زیادی به جا می‌ماند که استفاده از این مواد به معنای کاهش قیمت بسته‌های بیوپلاستیک تا حد هفتاد درصد است.
البته مرکز بسته‌بندی گراز در نظر ندارد که بیوپلاستیک را جایگزین انواع پلاستیک‌های سنتی کند، اما خواصی که در این زمینه مطرح است باعث هیجان بیشتر مدیر مرکز بسته‌بندی گراز شده است: مقاومت در برابر اشعه ماوراءبنفش و چربی، خاصیت‌های ضد استاتیک و رخنه‌پذیری اندک اکسیژن و از همه مهم‌تر قابلیت تجزیه و جذب محیط زیست شدن.
از بسته‌های بیوپلاستیک می‌توان در حمل نوشیدنی‌ها استفاده کرد و به صورت حفاظ کارتن‌ها آنها را مورد استفاده قرار داد.
استفاده از آلگا
پروژه جذاب دیگر مرکز بسته‌بندی گراز استفاده از آلگا (Algae) به عنوان جایگزین پلی‌استایرن است. آلگاها از رشد و نمو چشم‌گیری برخوردارند، به طوری که برخی از انواع آنها در هر دوازده ساعت یک متر قد می‌کشند و می‌توان روزانه این جلبک‌ها را درو کرد.
سوزان منینگر می‌گوید: «با استفاده از این جلبک‌هامحصول نهایی 15 درصد گران‌تر از پلی‌استایرن میشود، اما اگر قیمت تفاله‌ها پایین‌تر بیاید، قیمت بسته‌ها هم پایین‌تر خواهد آمد.»
