زیست بوم
بزرگترین آتش‌سوزی در جنگل‌های شمال
- زيست بوم
- نمایش از دوشنبه, 03 شهریور 1393 11:17
- بازدید: 2647
جنگل گلستان دو ماه پر آتش را گذرانده است. در این دو ماه ۸ بار سوخته است و هر بار بخشی از پهنه جنگلی و گیاهی آن زیر آوار آتش سیاه شده است. یک‌بار ۴۰ هکتار، بار دیگر ۵۰ هکتار، ۱۰۰ هکتار و... تا اینکه رکورد بزرگترین آتش سوزی گلستان هم ثبت شده و ۸۰۰ هکتار دیگر تبدیل به خاکستر چوب‌های سوخته شد.
به گزارش روزنامه ایران، جنگل گلستان دو ماه پرآتش را گذرانده است. در این دو ماه ۸ بار سوخته است. یک‌بار ۴۰ هکتار، بار دیگر ۵۰ هکتار، ۱۰۰ هکتار و... تا اینکه رکورد بزرگترین آتش سوزی گلستان هم ثبت شده و ۸۰۰ هکتار دیگر تبدیل به خاکستر چوب‌های سوخته شد آتش سوزی ۱۹ مرداد ماه در پارک ملی گلستان، نمونه‌ای از ناهماهنگی و آماده نبودن دستگاه‌ها برای مواجهه با بحران است.
این آتش سوزی عصر یکشنبه (۱۹ مرداد) آغاز شد و به مدت ۴ روز ادامه یافت که در این مدت خسارات زیادی به عرصه‌های جنگلی و مرتعی وارد شد در ۲۴ ساعت اول آتش سوزی حدود ۲۰۰ هکتار از پارک ملی گلستان در آتش سوخت اما به علت نرسیدن کمک هوایی، حریق توسعه یافت و بیش از ۸۰۰ هکتار را از بین برد ۹۹ درصد آتش سوزی‌هایی که در جنگل گلستان رخ می‌دهد عمدی است. این نکته‌ای است که رئیس پارک ملی گلستان به آن اشاره می‌کند
این درختانند همچون خاکیان
دست‌ها برکرده‌اند از خاکدان
با زبان سبز و با دست دراز
از ضمیر خاک می‌گویند راز
درختانی را که مولوی توصیف می‌کند انگار ما نمی‌بینیم. جریان زندگی را در رگبرگ‌های آنان نمی‌شناسیم و حس نمی‌کنیم، نجوای راز‌آمیزشان را هم که همزمان با وزش نسیم و تکان دادن سرشاخه‌های خود زمزمه می‌کنند نمی‌شنویم.
آن دلبستگی درخت و پرنده، آن سیال لطیف زندگی را هم که بین این دو در حال تبادل است حتماً نمی‌شناسیم. چرا که اگر این‌گونه بود، اکنون تماشاگر سوختن و خاکستر شدنشان نبودیم. ما ثابت کرده‌ایم که تماشاگران خوبی می‌توانیم باشیم. جنگل می‌تواند در برابر چشمان ما ۲۴ ساعت بسوزد و ما نگاه کنیم. وقت تلف کردن در دالان پیچ در پیچ هماهنگی‌های اداری برای رساندن هلی‌کوپتر از آن طنز تلخ بارها تکرار شده در نظام بوروکراسی ماست که نه بحران را می‌شناسد، نه درکی از فاجعه دارد... ما همچنان خود را با این سیستم سرگرم می‌کنیم.
جنگل گلستان دو ماه پر آتش را گذرانده است. در این دو ماه ۸ بار سوخته است و هر بار بخشی از پهنه جنگلی و گیاهی آن زیر آوار آتش سیاه شده است. یک‌بار ۴۰ هکتار، بار دیگر ۵۰ هکتار، ۱۰۰ هکتار و... تا اینکه رکورد بزرگترین آتش سوزی گلستان هم ثبت شده و ۸۰۰ هکتار دیگر تبدیل به خاکستر چوب‌های سوخته شد. فریادهای خاموش این موجودات زنده، که در لحظه زبانه کشیدن آتش فریاد می‌زدند، اکنون در تل‌های خاکستری که روی کوه‌ها و دامنه‌های بی‌درخت بر جای مانده را هنوز هم می‌توان شنید.
باز هم ناهماهنگی
آتش سوزی ۱۹ مرداد ماه در پارک ملی گلستان نمونه‌ای از ناهماهنگی و آماده نبودن دستگاههای اجرایی برای مواجهه با بحران است. این آتش سوزی عصر یکشنبه (۱۹ مرداد) آغاز شد و به مدت ۴ روز ادامه یافت که در این مدت خسارات زیادی به عرصه‌های جنگلی و مرتعی وارد شد.
در این آتش سوزی بیش از ۸۰۰ هکتار از بخش‌های جنگلی و مرتعی پارک ملی گلستان در آتش سوخت و از بین رفت. بد‌ترین اتفاقی که همه آرزو داشتند در حریق‌های استان گلستان رخ ندهد در این آتش سوزی رخ داد و درختان ارس که از گونه‌های ارزشمند جنگلی هستند در آتش سوختند. اگرچه تلاش‌های زیادی شد تا آتش به این قسمت سرایت نکند.
همچنین آتش به درختان پهن برگ نیز رسید و به این بخش خسارات زیادی وارد کرد. تفاوت این آتش سوزی با آتش سوزی‌های قبلی این بود که در آتش سوزی‌های دوره قبل (۵دوره گذشته در دو ماه اخیر) فقط بخش‌های مرتعی دچار آتش سوزی شدند اما در این آتش‌سوزی درختان هم طعمه حریق شدند.
ارزیابی‌هایی که اکنون از آتش سوزی ۱۹مرداد می‌شود گواه این است که اگر امداد هوایی می‌رسید دامنه خسارات تا این حد گسترش نمی‌یافت. در ۲۴ ساعت اول آتش سوزی حدود ۲۰۰ هکتار از پارک ملی گلستان در آتش سوخت اما به علت نرسیدن کمک هوایی و بالگرد برای آبپاشی، حریق توسعه یافت و بیش از ۸۰۰ هکتار از جنگل‌های گلستان را از بین برد.
در صحنه عملیات فقط یک بالگرد امدادی استان گلستان حضور داشت که کار آذوقه‌رسانی و کمک‌رسانی را برعهده داشت اما هیچ عملیات آبپاشی انجام نداد در حالی که ستاد بحران کشور به سازمان حفاظت محیط زیست برای اعزام بالگرد قول مساعد داده بود.
ایرنا در همان زمان به نقل از یک منبع آگاه در اداره کل حفاظت محیط زیست که خواست نامش فاش نشود نوشت: گزارشی که از این اداره کل به ستاد بحران استان و سپس کشور رفت به گونه‌ای نبود که عمق فاجعه را نشان دهد از این رو ستاد بحران لازم ندید بالگردی را به محل اعزام کند.
سید محمد مجابی معاون توسعه مدیریت، حقوق و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست نیز نسبت به رسیدن دامنه آتش به درختان ارس هشدار داده بود و گفت: اگر آتش سوزی در جنگل گلستان مهار نشود جنگل‌های ارس در معرض خطر آتش سوزی قرار خواهند گرفت. با توجه به نوع و جنس درختان ارس به گونه‌ای است که در صورت مشتعل شدن اطفای آن به سختی انجام خواهد شد.
از آنجا که آتش در مناطق صعب العبور این منطقه جنگلی بود، تنها راه مقابله سریع با آتش می‌توانست استفاده از بالگردهای آتش‌نشان باشد. چنین تجهیزاتی در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست و همچنین سازمان جنگل‌ها و مراتع نیست.
تماس‌های مکرر مسئولان این پارک با وزارت کشور، استانداری و ارتش در حالی بود که آتش به علت گرما و خشکی هوا با سرعت پیش می‌رفت. سرانجام یگانی از ارتش برای کمک اعزام شد. یک بالگرد هلال احمر نیز پس از گذشت دو روز از وقوع آتش سوزی به منطقه اعزام شد.
معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت از محیط زیست پس از بازدید از محل آتش سوزی نسبت به همکاری نکردن دستگاههای مرتبط با این سازمان در خصوص اطفای حریق انتقاد کرد و گفت: جمعیت هلال احمر کشور برخلاف دستور صریح وزیرکشور برای در اختیار قرار دادن یک فروند هلی کوپتر به سازمان حفاظت محیط زیست از این کار امتناع کرد.
وی افزود: برخلاف هماهنگی که خانم دکتر ابتکار با وزیرکشور برای اعزام هلی کوپتر انجام شد و آقای رحمانی فضلی دستور اعزام هلی کوپتر داده بود جمعیت هلال احمر اعلام کرده که قرارداد انجام این پرواز را باید با چه نهادی ببندد و هزینه این اقدام را چه کسی باید بپردازد.
معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به این اقدام جمعیت هلال احمر افزود: اگر قرار بود سازمان حفاظت محیط زیست هزینه چنین اقدامی را بپردازد اساساً چرا باید این کار را به هلال احمر بسپارد.
سازمان در صورتی که پول کافی می‌داشت با بخش خصوصی وارد مذاکره می‌شد و از بخش خصوصی چنین خدماتی می‌گرفت که هم سریعتر و هم مسئولانه‌تر برخورد کنند و دیگر نیازی به همکاری نهادهای دیگر نبود.
وی به موقعیت محل حریق اخیر در پارک ملی گلستان اشاره کرد و گفت: وقتی از نزدیک مسیر را ببینید و طی کنید می‌توانید به اهمیت تلاش و زحمتی که محیط بانان برای حفاظت از پارک ملی گلستان می‌کشند پی ببرید، زمانی که بنده و جمعی از همکارانم از فرودگاه گرگان تا منطقه مورد نظر که مسیری صعب العبور داشت طی کردیم ۷ ساعت طول کشید که تازه این سفر فقط به کمک خودروهای کمک دار و مناسب مقدور بود. حال تصور کنید محیط بانان ما با حداقل امکانات و تجهیزات چگونه باید خود را به محل حریق می‌رساندند.
همه آتش سوزی‌ها عمدی است
۹۹ درصد آتش سوزی‌هایی که در جنگل گلستان رخ می‌دهد عمدی است، این نکته‌ای است که رئیس پارک ملی گلستان به آن اشاره می‌کند.
اگرچه در قانون برای برخورد با افراد دخیل در آتش سوزی‌ها جزای نقدی و هم حبس حتی تا ۱۰ سال پیش‌بینی شده است، اما به گفته جواد سلیاری در چند سال اخیر هیچ گاه موردی نداشتیم که فرد به دلیل سهل‌انگاری در خاموش کردن آتش به جزای نقدی یا غیرنقدی محکوم شده باشد.
جواد سلیاری رئیس پارک ملی گلستان تصریح کرد: در این چند سال علت‌های مختلفی سبب بروز آتش سوزی در این پارک شده که باقی ماندن آتش مسافران برای پخت غذا، ته مانده سیگار و گاهی هم اقدام‌های شکارچیان برای شکار غیرقانونی سبب آتش سوزی در پارک ملی گلستان شده است. وی می‌گوید: شناسایی مجرمانی که سبب بروز آتش سوزی در منطقه می‌شوند بسیار سخت است و باید در این خصوص توجه زیادی داشته باشیم.
اسماعیل مهاجر مدیرکل محیط ز یست استان گلستان در خصوص تازه‌ترین آتش سوزی هفته گذشته در پارک ملی گلستان می‌گوید: آتش سوزی اخیر ۱۸۹ هکتار را خسارات غیر قابل جبران زده که شاید تا ۲۰ یا ۳۰ سال آینده جبران نشود.
وی با بیان اینکه ۹۹ درصد آتش سوزی‌ها عمدی است می‌افزاید: اطفای آتش آن هم در روزهای گرم تابستان و در مناطق صعب العبور کار آسانی نیست و اطفای کامل آن ساعت‌ها و روزها و در برخی موارد مانند سال ۸۹ حتی یکی دو ماه طول می‌کشد.
وی می‌گوید: ۳۰۰ هکتار از بهترین زیستگاه‌های پارک ملی سوخته و به طوری که تبدیل به تلی از خاکستر شده و هیچ جانور و گیاهی در آنجا زیست نمی‌کند و با توجه به خشکسالی و کمبود باران قابل جبران نیست.
مدیرکل امنیتی و انتظامی استانداری گلستان می‌گوید: پارک ملی گلستان نماد استان در بحث محیط زیست است و برای حفاظت و حراست از این سرمایه ارزشمند، تدوین یک طرح جامع برای حفاظت از این پارک جنگلی ضروری است.
علی اکبر آقایی می‌افزاید: ما به دنبال ریشه‌یابی علت آتش سوزی در پارک ملی گلستان هستیم، زیرا به اعتقاد ما حریق و آتش سوزی در جنگل گلستان بیش از حد معمول رخ داده و غیرمتعارف است.
برای حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی از مردم گرفته تا مسئولان باید پای کار باشند، تا قدر این سرمایه ارزشمند استان گلستان را با حفاظت و حراست از آن، بدانیم.
وی با اشاره به راهکارهای پیشگیری از به وجود آمدن حریق در پارک ملی گلستان می‌گوید: در ایامی که آتش سوزی بیشتر به وقوع می‌پیوندد، بویژه در فصول تابستان و پاییز باید با استفاده از ظرفیت عظیم بسیج مردمی و گروه‌های دانش‌آموزی، نظارت میدانی خود را افزایش دهیم.
آقایی، پایش تصویری و الکترونیکی کردن این فرایند را در دراز مدت، از دیگر اقدامات مهم در حوزه حفاظت از پارک ملی گلستان عنوان می‌کند.
این مقام مسئول ایجاد کارگروه تخصصی حفاظت از محیط زیست گلستان، آموزش قرق بانان، برگزاری مانور اطفای حریق در فصول مختلف سال، استفاده از ظرفیت بسیج مردمی، گروه‌های دانش‌آموزی، تشکل‌های مردم نهاد و اطلاع‌رسانی به مسافران از طریق پخش بروشور و نصب بنرهای آموزشی در مسیر جاده جنگل گلستان، را به عنوان اقدامات پیشگیرانه‌ای که می‌تواند در این حوزه اثرگذار باشد، می‌داند.
افزایش ۴۰ درصدی آتش سوزی‌ها
آمارها نشان می‌دهد که میزان حریق‌های جنگلی نسبت به سال گذشته با افزایش ۴۰ درصدی مواجه بوده است. اگرچه دلایل وقوع همه این آتش سوزی‌ها افزایش آتش سوزی‌های عمدی بوده اما چالش مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که در همه این آتش سوزی‌ها، کمبود امکانات برای اطفای حریق، ناهماهنگی بین سازمان‌های ذیربط، دشواری دسترسی به کانون آتش سوزی و نبودن امکانات برای اطفای هوایی حریق، وجه مشترک مشکلات است. مسئولان می‌گویند، امکانات کنونی نمی‌تواند کمک زیادی به کنترل بحران کند و همانگونه که جنگل گلستان ملی اعلام شده برای مواجهه با حریق‌های پیاپی در این نقطه زیست محیطی نیز طرحی ملی مورد نیاز است.
مؤید حسینی صدر سخنگوی فراکسیون محیط زیست و توسعه پایدار مجلس می‌گوید: با بررسی گزارش‌های مربوط به آتش سوزی در جنگل‌ها می‌خواهیم با کمک دولت یک ستاد مرکزی برای جلوگیری از وقوع آتش سوزی در جنگل‌ها ایجاد کنیم.
به گفته مؤید حسینی‌صدر، بررسی گزارش‌های تهیه شده در مورد آتش سوزی‌های پارک ملی گلستان نشان می‌دهد عامل آتش‌سوزی و از بین رفتن ۸۰۰ هکتار از اراضی جنگلی پارک ملی گلستان شکارچیان بوده‌اند.
این نماینده مجلس نیز با انتقاد از نبود تجهیزات کافی برای مهار آتش‌سوزی جنگل گلستان می‌گوید: «متأسفانه نبود تجهیزات لازم منجر به تداوم آتش‌سوزی در این جنگل برای مدت دو روز شد که به نابودی بخش وسیعی از پارک ملی کشورمان منجر شده است».
