ایران‌بوم

خبرگزاری میراث فرهنگی – میراث فرهنگی - خداکرم مظاهری سرپرست فصل پنجم بررسی و شناسایی باستان شناسی شهرستان دره شهر ایلام این مطلب را در جلسه گزارش به همکار که به همت پژوهشکده باستان شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد مطرح کرد .

او گفت: محدوده جغرافیایی که در این فصل مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت به یک حوزه جغرافیایی مشخص محدود نمی‌ شود بلکه صرفاً در راستای تکمیل بررسیهای قبلی و بررسی محدوده‌های جا افتاده و بررسی نشده انجام گرفت.
این محدوده که در حوزه شهرستان دره شهر از توابع استان ایلام واقع است، کاملا کوهستانی بوده و در برگیرنده دامنه‌های شمالی کبیرکوه، تنگه‌ها و پشته‌های کبیرکوه در منطقه مورد مطالعه بوده که سرحدات جنوبی و غربی این شهرستان را در بر می‌گیرد.
به گفته این باستان شناس، از نظر جغرافیای طبیعی حوزه مورد مطالعه حوزه‌ای یکنواختی نیست و سراسر آن کوهستانی است و در واقع شامل دامنه ها، تنگه‌ها و پشته‌های کبیرکوه (نواحی جنوبی و غربی بخش بدره و منتهی الیه غربی بخش مرکزی) می‌شود.
او شناسایی، مطالعه و معرفی آثار باستانی، تهیه و تدوین جدول گاهنگاری و تعیین نوع و شکل توزیع آثار باستانی حوزه مورد مطالعه را از اهداف این طرح اعلام کرد .
مظاهری تصریح کرد: شناسایی و بیان نقش اوضاع جغرافیایی و شرایط زیست – محیطی منطقه در شکل گیری نقاط باستانی این حوزه، تهیه و تدوین مدارک لازم برای ثبت آثار باستانی شاخص منطقه در فهرست آثار ملی کشور، تهیه نقشه باستان شناسی منطقه و تبیین، تحلیل و توضیح اوضاع فرهنگی – اجتماعی این منطقه در دوره‌های گذشته از دیگر اهداف این طرح بوده است.
او اساس کار را بر مطالعات میدانی- صحرایی دانست و افزود: ناهموار و صعب العبور بودن محدوده مورد مطالعه، سنگلاخی بودن سطح محوطه‌های باستانی و فراوانی قطعات ریز و درشت لاشه و قلوه سنگ، رطوبت فراوان پادامنه‌ها ،کمبود مواد فرهنگی منقول در سطح محوطه‌های شناسایی شده و ... را از مشکلات پیش روی این مطالعه عنوان کرد.
او گفت: از آنجایی که بیشتر محل‌های شناسایی شده در زمره محل‌های مرتبط با استقرارهای کوچ نشینی هستند، در بیشتر موارد میزان فراوانی مواد فرهنگی منقول به ویژه سفال در سطح آنها بسیار ناچیز بود، این موضوع باعث می‌شد که در برخی موارد نتوانیم به گاهنگاری مناسبی در مورد انباشت‌های فرهنگی مربوطه برسیم.
او با بیان اینکه در بررسی این محوطه 20 محوطه شناسایی و مورد مطالعه قرار گرفت تصریح کرد: قدیمی‌ترین آثار شناسایی شده در این محوطه به دوره مس سنگی تعلق دارد.
وی گفت: آثارشناسایی شده در این دوره در 3 نقطه دول گلاب 3، کرزا 1 و کرزا 2 است که دول گلاب 3 بر روی دامنه های ارتفاعات کبیرکوه و در مجاور روستای دول گلاب واقع است و به نظر می‌رسد که این محل دربر گیرنده انباشت‌های فرهنگی مرتبط با استقرارهای دایمی است.
او با بیان اینکه از دوره‌های مفرغ، آهن و هخامنشی هیچ آثاری شناسایی نشد افزود: یافته‌های حاصل بررسی‌های باستان شناسی کرزا 1 و 2 نیز حاکی از شکل‌گیری استقرارهای فصلی در دوره مس سنگی در این نقاط است.
به گفته این باستان شناس طی بررسی‌ها در 4 محوطه قبرستان پشته ارشت، گاوان، چناجافری و ترشک آثار فرهنگی دوره پارتی مشاهده شد که گویای مورد توجه بودن محل‌های یاد شده در دوره ساسانی است.
به گفته او دربیشتر محوطه‌های تاریخی استقرارهای فصلی مرتبط با زندگی کوچ نشینی شکل گرفته و فقط در گاوان استقرار دایمی بوده است .
وی با اشاره به نبود آثاری از قرون 4 تا 10 دوره اسلامی در حوزه مورد مطالعه گفت: در 4 محوطه سکه سان، دول گلاب 2، سنگ نوشته تنگ لارت و محوطه تنگ لارت 2 نیز آثار فرهنگی مربوط به قرون 1و 4 سلامی شناسایی شد .
به گفته این باستان شناس، از دوره قاجاریه و اوایل دوره پهلوی، بقایای چند آسیاب آبی (مجموعه آسیاب‌های تنگ زید و مجموعه آسیاب‌های تنگ دربند)، یک سازه دیده بانی در مقابل غار رگه قلا (رگه قلا 1) و سازه‌های

در ارتباط با زندگی کوچ نشینی (زاغه‌های تنگ اناره هره و مجموعه تنگ گنجه) شناسایی شد که بیانگر اهمیت یافتن دوباره حوزه مورد مطالعه است.
مظاهری گفت: در نتیجه بررسی های باستان شناسی ملاحظه می‌شود که وقفه‌های متعددی در توالی فرهنگی منطقه وجود داردو شاید بتوان گفت که مهم ترین دلایل شکل گیری چنین وضعیتی، کوهستانی و صعب العبور بودن منطقه و کمبود اراضی زراعی آن است.
به گفته وی دراین محوطه 3 مورد از آثار شناسایی شده شامل مجموعه آسیابهای تنگ زید، مجموعه آسیابهای تنگ دربند و زاغه های تنگ اناره هره، بقایای بناهای تاریخی و یک مورد مجموعه باستانی تنگ گنجه است.
او افزود: 5 مورد غار و پناهگاه صخره‌ای شامل بزهله، چوله لو، رگه قلا 1، رگه قلا 2 و کرزا 2،شناسایی شد که 1 مورد از آثار قبرستان (قبرستان پشته ارشت) و 1 مورد سنگ نوشته ( سنگ نوشته تنگ لارت ) هستند.
این باستان شناس با اشاره به اینکه 12 مورد از آثار شناسایی شده را محلهای باستانی مرتبط با استقرارهای کوچ نشینی تشکیل می‌دهد افزود: این وضعیت حاکی از این است که زندگی کوچ نشینی در منطقه از سابقه طولانی و اهمیت بالایی برخورداربوده و از گذشته تا کنون نقش مهمی را در زندگی ساکنان منطقه ایفا کرده است.
وی حفاری‎های غیر مجاز و فرسایش طبیعی را مهمترین عوامل تهدید کننده آثار باستانی منطقه اعلام کرد .
به گفته مظاهری در پایان این طرح پرونده 8 مورد از آثار مهم و با ارزش فرهنگی- تاریخی شناسایی شده در جریان این تحقیق، برای ثبت در فهرست آثار ملی کشور تهیه شد تا زمینه حفاظت بیشتر و همچنین تعیین عرصه و حریم این آثار فراهم شود.