ایران‌بوم

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ، احداث ارگ بهارستان به زمان "امیر علم خان"، فرزند "امیر علم خان اول" برمی‌گردد و از وقایع مهم تاریخی آن می‌توان به پناهنده شدن "لطفعلی خان زند" و همراهانش به ارگ اشاره کرد.

ساختمان اصلی ارگ به صورت هشت ضلعی است که طبقه اول شامل حجره‌ها و اتاق‌هایی مجزا و مخصوص سربازان و ماموران دولتی بوده و طبقه دوم شامل دالان مرکزی مدوری است با راهروهایی که از آن منشعب شده است.

در این طبقه محل‌های مخصوص برای برافروختن مشعل‌ها و همچنین تیرکش‌هایی برای دیده‌بانی، مُشرف بر تمام قسمت‌های ارگ مشاهده می‌شود.

اصلی‌ترین بخش کوشک اختصاص به فضای شاه‌نشین دارد که با تزئینات گچ‌بری و آئینه‌کاری مزین شده است.

اتاق شاه‌نشین ‌لاوه بر فرم خاص معماری خود، مشرف بر کشتزارها و عنابستان‌های مجاور و باغ بهارستان بوده است.

کوشک مرکزی آخرین طبقه احداث شده در بنا است که به فرم چند ضلعی با نورگیرهایی گوناگون است، برج اصلی بنا با آجرکاری به شیوه رگچین و از نوع طرح لوزی و به صورت نقش برجسته مزین شده است.

این شیوه آجرکاری از ویژگی‌های دوره زندیه است، از دیگر عناصر معماری ارگ، حصار و برج‌های مربوط به آن بوده که بخشی از دیوار اصلی به ساختمان کوشک متصل شده و در طول دیوار از پشت بندهایی برای تقویت شالوده حصار استفاده شده است.

ارگ بهارستان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی شهر بیرجند است که متعلق به دوره افشار بوده و در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید، اما هم اکنون نه تنها از این مکان استفاده مسکونی، بلکه به عنوان انبار ضایعات نیز از آن استفاده می‌شود و بافت با ارزش این بنا نیز رو به تخریب است.

این بنای با ارزش تاریخی با نمایی زیبا و سترگ و ساختاری ظریف و چشم‌نواز توجه هر رهگذر و پژوهشگری را به خود جلب می‌کند.

ارگ بهارستان که در بیرجند به باغ زرشکی نیز شهرت دارد، از آثار تاریخی دوره افشاریه به حساب می‌آید که در سال‌های 1205 و 1206 هجری قمری ساخته شده است.

بنای تاریخی ارگ بهارستان یکی از بزرگترین و باشکوه‌ترین باغ‌های ایرانی بوده که متاسفانه سال‌ها قبل از شناسایی و ثبت آن در فهرست آثار ملی بخش گسترده‌ای از آن توسط نهادهای مختلف دولتی و نیمه دولتی مجزا شد و آنچه از این باغ باشکوه باقی مانده، کوشکی نیمه ویران و فضاهای مخروبه است.

وجود مصالح ساختمانی از جمله آجر و سنگ در محوطه این بنای تاریخی نشانگر تداوم اقدام‌های استحکام بخشی و مرمتی در این بنا توسط میراث فرهنگی است.

قلعه خشتیدومین بخش عمده مجموعه ساختمان بزرگی است که تماما با خشت و ملات گل ساخته شده و گذر زمان و آسیب‌های وارده به بنا باعث شده نتوان درکی از پلان و طرح بنا به دست آورد، اما وجود برج بزرگی در جنوب غرب آن نشان دهنده کاربری دفاعی آن است و این احتمال را تقویت می‌کند که بخشی از دیوار دفاعی شهر یا شهربند بوده است.

مدرسه نسوان سومین بخش عمده مجموعه ارگ بهارستان که در شمال مجموعه قرار دارد که شامل یک صحن بزرگ به مساحت 1200 متر مربع و اطاق‌ها و حجره‌های پیرامون آن است؛ این بخش نسبت به دو قسمت دیگر متاخرتر بوده و در زمان سلسله قاجار ساخته شده است.

مدرسه نسوان از لحاظ معماری کاملا قابل شناسایی بوده و فضاهای آن از سلامت بیشتری برخوردار است.

ویژگی عمده مدرسه نسوان جایگاه شاخص فرهنگی آن است، به گونه‌ای که یکی از نخستین مراکز آموزش دخترانه در ایران است که علوم و فنون جدید را آموزش می‌داده است.