ایران‌بوم

پیشنهاد ثبت جهانی مُهر و حکاکی ازسوی ایران

مولف کتاب «دانشنامه‌ مهر و حکاکی» گفت: درخواست دارم یک موزه‌ی مستقل برای مُهر و حکاکی تأسیس و برای ثبت جهانی مُهر و حکاکی ایرانی اقدام شود. همچنین رشته‌ی دانشگاهی مهرسازی و مرکز پژوهش آن تأسیس و به شهرستان مُهر که در جنوب استان فارس است، توجه شود.

به گزارش خبرنگار هنرهای تجسمی ایسنا، مراسم رونمایی از «دانشنامه مُهر و حکاکی» تألیف محمدجواد جدی عصر سه‌شنبه - 25 آذرماه - در فرهنگستان هنر برگزار شد.

در این نشست محمدعلی معلم دامغانی، رییس فرهنگستان هنر بیان کرد: فرصت پرداختن به موضوع مُهر و حکاکی با توجه به گستردگی مسئله کوتاه است. فرصت آنقدر محدود است که از همان اول حد و رسم می‌شود که ماموریت چیست و تا چه حد می‌توان به آن اشارت داشت؟ در عین حال مساله وسوسه کننده است.

او افزود: رحیق در ادبیات فارسی معنای متفاوتی دارد، اما رحیق در بهشت چیست؟ نمی‌دانم و رحیق مختوم، رحیقی است که مُهر دارد و به زبان امروزی باندرول دارد. چه چیز در جهان مختوم نیست؟ همه چیز مختوم است؛ چشم، دهان، گوش، آب، آتش، باد، خاک، مرده مختوم است.

«معلم» درباره‌ی امضای موجود در انتهای نامه‌ها بیان کرد: امضا مهری است که در پایان هر کتیبه و نامه‌ای آورده شده و ختم آن را نشان می‌دهد. هر نامه‌ای دو نشانه دارد، یکی در سطر و دیگری در پایان آورده می‌شود و امضایی که در پایان می‌آید، نشان از اختتام آن دارد. چیست که آغاز و پایان نداشته باشد؟ هر روز در صبح صادق، مُهر شب را می‌شکنند و بر پیشانی روز می‌زنند و آن را رها می‌کنند تا مجددا مهری بر پیشانی روز زده شود و این ماجرا شگفت‌انگیز است.

رییس فرهنگستان هنر درباره‌ی کتاب «دانشنامه مُهر و حکاکی» گفت: این یکی از گران‌مایه‌ترین کتاب‌های جهان است. اشارات این کتاب از بشارات آن بیشتر است و کسی که این کتاب را تألیف کرده می‌داند که این یک جلد می‌تواند مجلدات فراوانی داشته باشد.

همچنین در این برنامه یادداشتی از استاد مرحوم ابراهیم باستانی‌پاریزی خوانده شد که درباره موضوع مُهر و حکاکی بود.

در ادامه این نشست محمد رجبی، رییس کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی که در نشر دانش‌نامه‌ مُهر و حکاکی با فرهنگستان هنر همکاری داشت، گفت: در گذشته مُهر جدا از اینکه هویت یک فرد را تثبیت می‌کرد، تعلق و هویت مالکیت آن را نشان می‌داد و علاوه‌بر آن در شکوفایی هنر خوشنویسی نیز ارزش فراوانی داشت.

او افزود: زمانی هست که جریانی را قطع می‌کنیم یا زمانی آن را به کمال می‌رسانیم. زمانی که مهر زده می‌شود، نشان دهنده کمال و تمامیت است. به خاطر همین ما پیغمبر خود را خاتم پیامبران می‌دانیم و این نشان دهنده به کمال رسانیده شدن است. از این جهت نکته‌ای که در مهر ظاهر می‌شود باید نشان دهنده تمامیت چیزی باشد. همچنین در گذشته برخی مهرها روی انگشتر حک می‌شد و عده‌ای هم مهری داشتند که روی انگشتر ثبت می‌شد. چیزی که به عنوان مهر روی انگشتر حک می‌شد نشان دهنده شخصیت فرد بود.

رییس کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: در گذشته حکاکی نشانه‌ای از ثبات بود و وقتی قرار بود چیزی ثبت شود و برای همیشه باقی بماند گفته می‌شد که آن را حک کنید و حک کردن به نوعی جاودانه کردن بود تا جایی که داریوش کتیبه خود را بر بیستون حک کرد و دعا کرد که اهورا مزدا آن را نگه دارد و همچنین نفرین کرد کسی که بخواهد کتیبه بیستون را از بین ببرد.

در ادامه این مراسم فرهاد نظری، مدیرکل دفتر ثبت میراث ناملموس بیان کرد: میراث فرهنگی به طور عام و میراث فرهنگی ناملموس به طور خاص ذخیره‌های معنوی ما هستند. مهرسازی و حکاکی بخشی از میراث ناملموس ما هستند. گاهی رسانه‌ها به غلط به گونه‌ای وانمود می‌کنند که انگار حقوق کودکان،‌ زنان و حیوانات در ایران رعایت نمی‌شود، اگر نگاهی به میراث فرهنگی خود بیاندازیم می‌بینیم که اساس میراث ناملموس ما بر این بوده است که ایرانیان رابطه‌ی دوستانه و توأم با احترام با کودک و زن و پرستارانه‌ای نسبت به حیوانات داشته‌اند.

نظری سپس مثال‌هایی از میراث ناملموس در هر کدام از این شاخه‌ها آورد و گفت: مثلا درختان کهنسالی که حدودا 2000 سال دارند در جنوب استان خراسان جنوبی قرار گرفته‌اند که مردم از آن محافظت کرده و لابه‌لای شاخه‌های آن‌ها قرآن گذاشته‌اند که به واسطه‌ی آن از خداوند بخواهند آن درخت را حفظ کند.

او درباره مهرسازی بیان کرد: دانش حکاکی و مهرسازی امروز در معرض نابودی است و مستندسازی این کار بسیار گرانقدر است، ولی کافی نیست؛ چون زمانی که حکاکی نشود میراث فرهنگی حکاکی در خطر است. امیدوارم یاری بشود و برای ثبت این میراث بکوشیم.

در ادامه این مراسم محمدجواد جدی، مولف «دانشنامه مهر و حکاکی» بیان کرد: هنر حکاکی از کهن‌ترین هنرهای انسانی است و قدمت آن به زمانی برمی‌گردد که انسان بدوی با انگشت خود اثری را روی ماسه‌ها می‌کشید. در این میان حکاکی و کنده‌کاری در ایران شایان توجه بیشتری است و از نظر محدودیت فضا آثار باقی‌مانده تأمل‌برانگیز و ستودنی است.

او افزود: قدمت مُهر به قدمت مالکیت آدمی است و تاریخ حضور آن در ایران به 6000 سال می‌رسد و خوشبختانه تعداد قابل ملاحظه و فراوانی از آن‌ها از آسیب زمان در امان مانده‌اند.

جدی در بخش دیگری از سخنانش بیان کرد: مهر اعتبار هر سندی بوده است و البته هنوز هم سند بی‌مهر بی‌اعتبار تلقی می‌شود و البته صنعت چاپ وامدار مهرسازی است و اختراع صنعت چاپ در غرب برگرفته از کاربرد همین مهرها بوده است. عجیب آنکه این دستاورد عظیم هنوز در کشور ما دارای موزه مستقل نیست و همیشه آثار مهر پراکنده هستند؛ در حالی که میلیون‌ها نقش مهر در هاله‌ای از ابهام گرفته‌اند و چشم به راه پژوهشگران برای پژوهش است. امروزه توجه و بررسی این آثار نه تفنن بلکه ضرورت است؛ چون روشن است مردمی که از گذشته آگاهی نداشته باشند قادر به درک و شناخت آینده خود نیستند.

او افزود: علاوه‌بر این تقاضا دارم که نسبت به ثبت سریع جهانی مهر و حکاکی همت گماشته شود. همچنین با توجه به اینکه من معترفم همه کاری که در زمینه مهرشناسی انجام داده‌ام و همه مقالات موجود، گام نخست شناختن مهر است در نتیجه معتقدم که باید رشته‌ی مهرشناسی و مرکز پژوهشی مهرشناسی تأسیس شود. یکی دیگر از درخواست‌هایم توجه ویژه به شهرستان مهر در جنوب استان فارس است. علاوه بر این من نمی‌توانم به مشکلات پژوهش اشاره نکنم. راه پژوهش در ایران بسیار سخت و دشوار است.

در ادامه این مراسم کتاب «دانشنامه مهر و حکاکی» محمدجواد جدی رونمایی و از مولف این کتاب تقدیر شد.

• < قبلی
• بعدی >