ایران‌بوم

دژ قهقهه در 75 کیلومتری شمال شهر مشکین‌شهر، در روستای گنجویه قرار دارد و گفته می‌شود که ساختمان آن، به دوره‌ی ساسانیان باز می‌گردد. این دژ، در بلندای یک تپه‌ی سنگی قرار گرفته است و به دلیل احاطه شدن از سوی پرتگاه‌های ژرف، دسترسی به آن بسیار دشوار است.
این دژ در دوران صفویان یک زندان سیاسی بود. اسماعیل فرزند شاه تهماسب، کمابیش 20 سال در دژ قهقهه زندانی بود که پس از درگذشت شاه تهماسب با توطئه‌ی خواهرش پری‌خان خانم، از زندان آزاد و به پادشاهی رسید.
وی بسیار خون‌خوار و سنگ‌دل بود و سرانجام نیز با توطئه‌ی دیگر خواهرش، از میان برداشته شد.
خوش‌بختانه، کارهایی در زمینه‌ی بازسازی این دژ باستانی به عمل آمده است. در حال حاضر، عملیات باستان‌شناسی و نگاهداری در حیطه‌ی بازخوانی نقشه‌ی دژ، انجام شده است. هم‌چنین برای ایجاد امکان دسترسی به دژ، کمابیش 700 پله با بهره‌گیری از سنگ‌لاشه‌های منطقه به گونه‌ی سنگ چین‌خشک و طبیعی، درست شده است.

***

بازسازی پارچه‌های مردان نمکی

34 تکه از پارچه‌های یافت‌شده در کنار مردان نمکی، مورد بازسازی قرار گرفته است و به زودی در موزه‌ی شهر زنجان به نمایش در خواهد آمد.
نکته‌ی جالب توجه، این است که این پارچه‌ها، از گونه‌گونی بافت و رنگ بالایی برخوردار هستند که نشانده‌ی پیش‌رفته بودن صنعت بافت در دوران ساسانیان در ایران است.
الیاف این پارچه‌ها از پشم‌اند و در مواردی هم از نخ‌های پنبه‌ای بهره گرفته شده است.
البته باید توجه داشت که دیرین‌ترین پارچه‌ی به دست آمده در ایران، متعلق به شهر سوخته است که دیرینگی آن به پیش از هزاره‌ی سوم پیش از میلاد می‌رسد.

***

جشن اسفندگان (روز مهر ایرانی)

اسفندگان (روز مهر ایرانی) یکی از جشن‌های کهن ایرانیان است که در چند سال اخیر با گستردگی در میان مردم میهن ما و ایرانیان نشسته در بیرون از کشور، برپا می‌گردد.
امسال به انگیزه‌ی این جشن بزرگ ملی، از سوی انجمن فرهنگی و ادبی «مهرگان»، تمبر یادبودی به چاپ رسانیده شد.

***

تخریب گنبد صفوی بنای امامزاده «محمد»

پس از حدود پنج سال پی‌گیری و تلاش انجمن دوستداران میراث فرهنگی شهر تاریخی نوش‌آباد برای پابرجا بودن بقعه امامزاده «محمد» در این شهر تاریخی، شامگاه 11 بهمن‌ماه بخش اعظمی از گنبد صفوی این امامزاده تخریب شد.

رئیس انجمن دوستداران میراث فرهنگی نوش‌آباد در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان این مطلب اظهار داشت: به دنبال اعتراض کتبی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان نسبت به ارتفاع غیرمجاز دیوارهای ایوان این امامزاده که مدتی پیش توسط هیات امنای امامزاده محمد ساخته شده بود، در نامه‌ای از سوی مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری اصفهان مقرر شده بود، این دیوارها تخریب شوند.
حمیدرضا انصاری‌فر ادامه داد: در پی این مصوبه شامگاه 11 بهمن‌ماه، برخی افراد ناشناس بخش زیادی از بلندترین گنبد تاریخی نوش‌آباد را تخریب کردند.

***

«دو ریالی» سال‌های مشروطیت!

چندی پیش یک فیلم پیاپی (سریال) با نام «سال‌های مشروطیت» از شبکه‌ی سه پخش شد که راستی را، با چیزی که ارتباط نداشت، این برهه از تاریخ ایران بود. فیلم‌نامه‌نویس، گویی حتا پای به درون کتابخانه‌ای که چند جلد تاریخ معاصر ایران در آن وجود داشته باشد، نگذارده است، چه برسد به این که تاریخ معاصر ایران را «دیده»، «خوانده» و یا خدای ناکرده، «آگاهی» داشته باشد!
رند شوخ‌طبعی در این باره گفته است: فیلم‌نامه‌نویس، گویا سال‌ها پیش، داستان «حسین کرد شبستری» را خوانده بود و با گرته‌برداری از آن، داستان مشروطیت را در قالب تخیل‌های هزاران فرسنگ دور از واقعیت، ساخته و پرداخته است.
پرسش این‌جاست که مسئولان صدا و سیما که عنوان «رسانه ملی» را نیز یدک می‌کشند، چرا اجازه پخش چنین چیزهایی را می‌دهند؟ البته بماند که اگر هزینه‌ی این کار را به آگاهی مردم برسانند، «دود از کله‌ی» بینندگان برخواهد خاست. جدا از این‌که بسیاری از بینندگان این مجموعه، می‌گفتند حیف از وقتی که برای این کار گذاشتیم و عمر را پای این داستان «جن و پری»، به دور ریختیم. بسیاری می‌گفتند که ما در آغاز «گول» حضور امیرکبیر را در این مجموعه خوردیم و گمان کردیم که بقیه‌ی مجموعه هم، دارای ارزش تاریخی است... اما با قتل «امیر» گویی فیلم‌نامه‌نویس هم به کلی از جاده‌ی تاریخ بیرون رفت و فیلم را به شیوه‌‌ی قصه «حسین‌کرد شبستری» و «امیرارسلان رومی» و ... پی گرفته شد.
تهیه‌کنندگان این سریال و نیز مسئولان صدا و سیما باید بدانند که «تاریخ» چیزی نیست که کسانی به خود حق دهند آن را به باد «سخره» بگیرند و دلقک‌بازی را به صحنه تاریخ راه دهند. تاریخ را نوشته‌اند، می‌نویسند و خواهند نوشت. دست‌کاری‌هایی از این‌گونه، هیچ اثری در جریان راستین تاریخ ندارد.

***

سیلاب‌های برکت‌آفرین

سیلاب در منطقه جنت‌شهر شهرستان داراب از توابع استان فارس با عبور از مسیرهایی که لودرها و ماشین‌های راهسازی گودبرداری کرده بودند، با شستن خاک، موجب نمایان شدن یک دهنه پل متعلق به دوره ساسانی از دل خاک شد. مدیر دفتر نمایندگی میراث [یادمان‌های] فرهنگی شهرستان داراب، در گفت‌وگو با ایرنا گفت: اهالی منطقه پس از فروکش کردن سیلاب در حاشیه رودخانه با مشاهده این یادمان باستانی، این دفتر نمایندگی را از مشاهدات خود مطلع کردند.

قربان لطف افزود: آنچه از محل وجود این یادمان در دل رودخانه موجود در منطقه جنت‌شهر مشاهده شد، شگفت‌انگیز بود زیرا به سبب سایش سیلاب، قسمتی از یک پل بزرگ به طول 50 متر، عرض سه متر و ارتفاعی بین یک تا 5/1 متر با 10 دهانه، مشهود بود.

وی گفت: جنس این پل سنگ و ساروج است و بنا به تایید کارشناسان میراث فرهنگی، متعلق به دوره ساسانیان است.

***

تابوت کودک اشکانی به محل امنی برده شد

معاون پژوهشی سازمان میراث [یادمان‌های] فرهنگی استان خوزستان با انتقاد از شایعه‌پردازی‌ها و اطلاع‌رسانی‌های کذب اخیر از سوی برخی رسانه‌ها، از شرایط مناسب نگهداری تابوت کشف شده کودک اشکانی در شهرستان رامشیر خبر داد.
سیدمحسن حسینی با اشاره به قدمت تاریخی محوطه تاریخی تل رضوان در شهرستان رامشیر که تابوت در آن کشف شده است، گفت: محوطه باستانی تل رضوان حدود 150 تا 170 هکتار وسعت دارد که در بین مزارع کشاورزی قرار گرفته است.
به گفته معاون پژوهشی سازمان میراث [یادمان‌های] فرهنگی خوزستان بارندگی‌های شدید و سیل‌آسای منطقه و جاری شدن آب بر روی محوطه و ایجاد آبروها، قسمت‌هایی از یک تابوت که حاوی اسکلت بود را نمایان کرد.
وی گفت: کارشناسان مرمتگر هنگام حفاری و بعد از آن اقدام‌های مرمتی لازم برای حفظ تابوت و اسکلت انجام دادند و هم‌اکنون تابوت در وضع بسیار مناسبی قرار دارد.
حسینی قدمت تابوت را مربوط به دوران اشکانی و جنس تابوت را سفالی و متعلق به کودک 6 تا 7 ساله اعلام کرد.
معاون پژوهشی سازمان میراث فرهنگی، خاطرنشان کرد: در داخل تابوت علاوه بر اسکلت یک کوزه کوچک سفالی قرار دارد که دست راست اسکلت به داخل کوزه فرو رفته و احتمالا داخل این کوزه مواد خوراکی قرار داشته است چرا که در دوران باستان رسم بر این بوده است که هنگام تدفین همراه با جسد موارد مورد نیاز ازجمله آذوقه و مایحتاج را دفن می‌کردند و عقیده داشتند متوفی در موقع نیاز از آن استفاده می‌کند.
داخل کوزه تدفین شده همراه با جسد هنوز باز نشده زیرا به زمان بیشتری نیاز دارد تا بتوان با انجام آزمایشات محتویات داخل آن را مطالعه کرد.
براساس این گزارش، به دلیل حساسیت ویژه منطقه تاریخی تل رضوان، سازمان میراث [یادمان‌های] فرهنگی استان خوزستان با همکاری فرمانداری شهرستان رامشیر محلی را برای ایجاد نمایندگی میراث فرهنگی در این شهرستان تعیین کرده است.

***

گاه‌شمار هخامنشیان

دکتر عبدالمجید ارفعی در نشست نقد و بررسی کتاب گل‌نبشته‌های باروی تخت جمشید که به تازگی از سوی وی منتشر گردیده و برنده‌ی جایزه‌ی کتاب سال نیز شده است، گفت:
«گل‌نبشته‌های باروی تخت‌جمشید، اسناد مالی و اداری که به جای‌ ماند، از روزگار داریوش بزرگ است. واژگان فارسی به کار رفته در این گل‌نبشته‌ها، آن‌چنان فراوان است که می‌توان آن‌ها را از اسناد گران‌بهای دوره‌ای ارزشمند از تاریخ ایران دانست.»

دکتر عبدالمجید ارفعی افزود: «با یاری این واژه‌ها، می‌توانیم به شناخت بهتری از تاریخ هخامنشیان برسیم. افزون بر آن، از راه این گل‌نبشته‌ها، می‌توان ماه‌های سالنمای هخامنشی را نیز به درستی دریافت.»

***

اطراف منارجنبان اصفهان، نیاز به سامان‌دهی دارد

با وجودی که منارجنبان، پس از میدان نقش جهان بیش‌ترین بازدیدکننده را دارد؛ اما هم‌اکنون اطراف منارجنبان، بسیار نامناسب است.
چندی است که شهرداری منطقه 9 اصفهان و سازمان میراث فرهنگی، برای سامان‌دهی 16 هزار متر مربع از اطراف سازه‌ی تاریخی منارجنبان به توافق رسیده‌اند که باید به کارهای اجرایی آن، آغاز و شتاب بخشیده شود.

هزینه‌های اجرای طرح از محل درآمد بازدیدکنندگان در دو، سه سال قابل برگشت است.

***

گردش‌گری بخش سلمقان، نیازمند توجه است

بخش سلمقان، با دارا بودن تپه‌ی قلعه‌خان که دیرینگی آن کمابیش 7 هزار سال برآورد می‌گردد و نیز آتش‌کده اسپاخر که دیرینگی آن را 2500 سال می‌دانند، بخشی است که نیازمند توجه بیش‌تر مقام‌های مسئول و به‌ویژه سازمان میراث فرهنگی هست. افزون بر آن، روستای ورکش به عنوان یک منطقه‌ی گردش‌گری نیز یکی از جاذبه‌های ایران‌گردی و جهان‌گردی منطقه است که باید مورد توجه لازم قرار گیرد. این روستا، دارای طبیعت جنگلی و کوهستانی است و تنها جنگل بلوت شرق کشور، در این روستا قرار دارد.

***

انتقال فهرست آثار فارسی کتابخانه‌های ترکیه به ایران

مدیرکل امور بین‌الملل سازمان اسناد و کتابخانه ملی از انتقال فهرست کتاب‌های فارسی موجود در کتابخانه ملی ترکیه و کتب نفیس و نادر کتابخانه‌های مهم شهرهای بزرگ این کشور به این مرکز خبر داد.
به گزارش ایرنا‏ به نقل از سازمان اسناد و کتابخانه ملی، حامد یاری با اشاره به وجود اطلاعات کتاب‌شناختی 1900 عنوان کتاب فارسی کتابخانه ملی ترکیه در این فهرست گفت: این اطلاعات شامل عنوان اثر، مولف، تاریخ انتشار و مشخصات فیزیکی (تعداد صفحات، وجود تصویر یا جدول در کتاب) است.
مدیرکل امور بین‌الملل سازمان اسناد و کتابخانه ملی افزود: هم‌چنین فهرست 670 اثر از مجموعه آثار نفیس و نادر فارسی کتابخانه‌های مهم شهرهای بزرگ ترکیه به همراه جانمایی تصاویر آن‌ها در پایگاه اطلاع‌رسانی نسخه‌های خطی وزارت فرهنگ و گردش‌گری ترکیه ازجمله دیگر فهرست‌های منتقل شده به کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران است.

***

ثبت «دنا» و «تنگ صیاد» در سازمان یونسکو
پس از 34 سال، ایران دارای دو ذخیره‌گاه تازه زیست‌کره در سطح جهانی شد. ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره، منطقه‌های حفاظت‌شده‌ای هستند که از سوی سازمان یونسکو، زیر پوشش دفتر «شورای هم‌آهنگی جهانی برنامه انسان و کره‌ی زمین (MAB) قرار دارند. آماج اصلی از تعیین این ذخیره‌ها، به وجود آوردن زمینه‌ی علمی مناسب در راستای هم‌آهنگی میان کشورها و تبادل دانش برای جلوگیری و کاهش روند رو به نابودی گونه‌گونی زیستی است.
هم‌اکنون 553 ذخیره‌گاه زیست‌کره در 107 کشور جهان ثبت شده است. ایران، پیش از ثبت دو ذخیره‌گاه تازه، از گذشته دارای 9 ذخیره‌گاه به ثبت رسیده‌ی زیست‌کره می‌باشد.

***

نیایشگاه مهری خرم‌آباد

معبد مهری خرم‌آباد، شاید باستانی‌ترین ساختمان به‌جا مانده در این استان است.
این نیایشگاه که چند هزار سال پیشینه دارد، در جنوب باختری شهر خرم‌آباد در دره‌ای به نام باباعباس (بوواس، در گویش لری) قرار گرفته است. این نیایشگاه در آغاز دره و در سینه‌کش سفید‌کوه قرار دارد و دسترسی به آن از راه 30 پله که در دیواره‌ی کوه کنده شده است، امکان‌پذیر می‌باشد.
افزون بر دخمه و سردابه، آثار دیگری نیز در کنار این ساختمان وجود دارد که عبارتند از: شماری پایه‌های ستون و چند چاردیواری بدون سقف، یک محوطه هموار و چند حلقه چاه.