رویدادهای فرهنگی
مُهر رجال، سلاطین، مشاهیر، خوش‌نویسان بزرگ و ادیبان مشهور به نمایش درمی‌آید
- رویدادهای فرهنگی
- نمایش از شنبه, 20 ارديبهشت 1393 05:48
- بازدید: 5211
گشایش نمایشگاه «نقش نام» در کتابخانه و موزه ملی ملک
مُهر رجال، سلاطین، مشاهیر، ادیبان و خوش‌نویسان بزرگ به نمایش درمی‌آید
نقش یک‌صد مهر تاریخی رجال، سلاطین، مشاهیر، بانوان خوش‌نویس، ادیبان، کاتبان و خوش‌نویسان مشهور که روی نسخه‌های خطی گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک حک شده‌اند، همزمان با آیین گرامی‌داشت میلاد امام علی علیه‌السلام در این موقوفه 77 ساله به نمایش درمی‌آید.
به گزارش روابط عمومی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، موقوفه آستان قدس رضوی، نمایشگاه «نقش نام»دربرگیرنده نقش 100 مهر تاریخی برگرفته از نسخه‌های خطی مربوط به رجال، سلاطین، مشاهیر، بانوان، ادیبان، کاتبان در روز دوشنبه 22 اردیبهشت 1393 خورشیدی گشایش می‌یابد و دوستداران فرهنگ و هنر ایرانی- اسلامی تا یک ماه می‌توانند به تماشای هنر و ظرافت ایرانیان در مهرسازی بنشینند.
مهرهای تاریخی به نمایش‌درآمده در این نمایشگاه، در دسته‌بندی موقعیت اجتماعی صاحب آن به همراه پیشینه، کاربرد و تنوع مضمون‌های مهرها در قالبی تماشایی و متنوع عرضه شده‌اند. «شرمین نادری» روایت‌نویسی نمایشگاه نقش نام را برعهده دارد.
بهروز امینی پژوهشگر این نمایشگاه در این‌باره می‌گوید: «مهر از نخستین و قدیم‌ترین آثار هنری است که در هر مرحله از زندگی بشر نقشی را برعهده داشته است. نقش‌های متنوع روی مهرها در ادوار مختلف تاریخ، گویای اطلاعات مهمی درباره آداب، رسوم، اندیشه‌ها، اعتقادات و اوضاع اجتماعی مردمان و جوامع هر دوره‌اند. مثلا در فرهنگ عیلامی، نقش‌های گوناگون مهرها بیانگر الهام از طبیعت و آمیختگی آن‌ها با عقاید دینی است مانند نقش کوزه آب که در اندیشه عیلامی، نماد خدای بزرگ بود».
وی می‌افزاید: «پس از ظهور اسلام، مهر، کاربردی گسترده‌تر یافت و بسیاری از فرامین، اسناد و مکاتبات رسمی با مهر سندیت می‌یافت و از این‌رو، نقش مهر در ساختار اجتماعی، اقتصادی و سیاسی برجسته‌تر شد. در دوره اسلامی، بر خلاف ادوار پیشین که نقش مهر بیش‌تر تصویری بود، عبارت‌هایی با مضمون‌ها دینی و قرآنی که با خطوطی چون نسخ، ثلث، تعلیق، طغری و نستعلیق نوشته می‌شدند رواج یافت. در آن دوران، مهرداران و مهرسازان نیز به دلیل حساسیت شغلی خود که صیانت از ارزش و اعتبار فرمان‌های و اسناد بود، مقامی درخور مناسبات اجتماعی یافتند. در دوران اسلامی، مهم‌ترین نمونه مهرها به دوره‌های صفوی و قاجار متعلق‌اند. در دوره قاجار، مهرسازی یکی از مشاغل پررونق بود و بیش‌تر حکاکان افزون بر استادی در هنر خوش‌نویسی و درک عمیق مبانی نظری هنر تجسمی و همجواری حروف، از مهارت ویژه طراحی، ترکیب‌بندی، قرینه‌سازی، طغراسازی نیز بهره‌مند بوده‌اند».
امینی تاکید می‌کند: «در نمایشگاه نقش نام، تعدادی از نقش‌های مهرهای موجود در لابه‌لای صفحات نسخه‌های خطی کتابخانه و موزه ملی ملک برگزیده شده‌اند. همه این مهرها، از نظر کاربردی، در قالب دو دسته‌بندی کلی جای می‌گیرند؛ دسته نخست، نقش «تاییدی» بر عهده دارند؛ به عنوان نمونه در صفحه آغازین نسخه مربوط به «جمع و خرج خراسان و سیستان» در سال 1300 قمری، نقش مهر ناصرالدین شاه قاجار و رجال و درباریانی از جمله مستوفی‌الممالک، معتمدالسلطنه و معاون‌الملک در تایید صحت مندرجات کتابچه به چشم می‌خورد یا در پایان نسخه‌ای از «نجات العباد» تالیف شیخ محمدحسن اصفهانی، دست‌خط و مهر شیخ مرتضی انصاری شوشتری (بنیان‌گذار مکتب فقهی- اصولی نجف) مبنی بر تایید صلاحیت مستجیز و اجازه عمل به این رساله موجود است. دسته دیگر اما نقش «تملیکی» ایفا کرده‌اند؛ تقریبا در صدر و ذیل اکثر نسخه‌های خطی، نقش مهر مالک یا مالکان نسخه به چشم می‌خورد که سندی مهم از مسیر تاریخی و جغرافیایی نسخه به شمار می‌آید. برای مثال، در ظهر چند نسخه خطی، نقش مهر کتابخانه شیخ فضل‌الله نوری موجود است یا نسخه‌هایی که روزگاری به کتابخانه شاهزاده فرهاد میرزا معتمدالدوله تعلق داشته‌اند یا نسخه‌هایی که صاحبان‌شان زنانی باسواد و اهل فرهنگ بوده‌اند و در ابتدای نسخه، نقشی از نام و نسب خود به یادگار گذارده‌اند».
این نمایشگاه، فرصت مناسبی است که در آن افزون بر نمایش نقش نام صاحبان صاحب‌نام یا گمنام نسخه‌های خطی، هنر حکاکان و مهرسازان هنرمند و بعضا بی‌نام و نشانی را به تماشا بنشینیم که نام مالکان این نسخه‌ها را بر سینه اوراق مضبوط و محفوظ داشته‌اند.
دوستداران بازدید از نمایشگاه «نقش نام» می‌توانند هر روز هفته به جز جمعه‌ها و تعطیلات رسمی، از ساعت 8:30 تا 16:30 (پنج‌شنبه‌ها تا 15:30) به تماشای نقش یک‌صد مهر تاریخی رجال، سلاطین، مشاهیر، بانوان خوش‌نویس، ادیبان، کاتبان و خوش‌نویسان مشهور که روی نسخه‌های خطی گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک حک شده‌اند، بنشینند. موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در قلب تاریخی فرهنگی تهران به نشانی «میدان امام خمینی، سردر باغ ملی، محوطه باغ ملی، خیابان ملل متحد» قرار گرفته است.
