ایران‌بوم

گروهی از پژوهندگان توانستند 29 پروتئین احتمالا مؤثر در شیوع سرطان کلیه را به وسیله طیف‌سنجی جرمی شناسایی کنند تا راه تشخیص تومورهای بدخیم و هجومی برای پزشکان و درمانگران بیماران مبتلا به سرطان کلیه آسانتر شود.

طبق نتایج حاصل از این تحقیق، یکی از بدخیمی‌های مقاوم به درمان با پیش‌آگاهی خیلی ضعیف، متاستاز کارسینوم سلول کلیوی است که بهرغم پیشرفت تکنولوژی‌های تصویربرداری از تومورها، در 25 تا 30 درصد موارد زمانی تشخیص داده می‌شود که بشدت پیشروی کرده و لطمات زیادی به کلیه‌ها زده است.

محققان یادشده گفته‌اند با شناسایی پروتئین‌های مذکور، پزشکان می‌توانند مشخص کنند چه تومورهای کلیوی این پروتئین‌های متمایل به گسترش را دارند تا از طریق مهار بموقع و درمان بیمار جلوی هزینه‌های بیشتر و درمان‌های سخت‌تر را نیز بگیرند.

اگرچه سرطان کلیه جایگاه هشتم را در میان دیگر سرطان‌هایی دارد که دامن مردان را می‌گیرد اما آنها دو برابر زنان به این سرطان مبتلا می‌شوند.

تومورهای کلیه گاه بدون نشانه پیش می‌روند و زمانی بیمار یا پزشکان از وجود آن مطلع می‌شوند که تومور به شکل توده‌ای درمی‌آید یا آنقدر پیش رفته که خون را در ادرار نمایان و درد را آشکار کرده است.

در این مواقع معاینه‌های اروگرافی وریدی، اولتراسونوگرافی، آنژیوگرافی کلیوی، رادیولوژی و مانند آن به تشخیص درست کمک کرده، اغلب جز شیمی‌درمانی، اشعه‌درمانی، هورمون‌درمانی یا جراحی راهی برای خلاصی یا جلوگیری از لطمات سرطان کلیه نمی‌ماند.

دخانیات، مصرف گوشت و پروتئین و روغن‌های حیوانی که منجر به چاقی می‌شود، تماس با آزبست و مواد شیمیایی در محل کار که بیشتر در میان مردها شایع‌اند از جمله دلایل ابتلا به آن است.

احساس درد در ناحیه پشت کمر، تغییر در اجابت مزاج معمول، تورم پاها بخصوص در ناحیه قوزک، احساس خستگی بی‌دلیل و افزایش فشار خون از جمله نشانه‌هایی است که باید جدی گرفته شوند. (جام جم - ضمیمه چاردیواری)

سنگ کلیه؛ پردرد اما قابل درمان

جام جم آنلاین: در میان انواع بیماری‌هایی که خیلی از آنها در روزگار ما حتی ساخته دست خودمان است، دیگر بیماری ای مثل سنگ کلیه جدید نیست حتی جالب است بدانید که فرعون هم به این بیماری مبتلا بوده و یکی از ویژگی‌های طبیب مشهورش - سینوهه- توانایی درمان درد سنگ کلیه بوده است.

با پیشرفت علم پزشکی، درمان‌های پیشرفته‌تری برای این بیماری کشف و ابداع شده که سنگ کلیه را جزو بیماری‌های ساده دنیا کرده است.

اما هنوز هم درد سنگ کلیه اگر نگوییم طاقت فرساترین، دست‌کم یکی از وحشتناک‌ترین دردهایی است که تاکنون بدن انسان تحمل کرده است.

سنگ کلیه می‌تواند بدون علامت باشد تا زمانی که کلیه را از کار بیندازد. یعنی ممکن است کلیه سنگ بسازد، علائم هم ندهد و کسی هم متوجه نشود و در نهایت روزی کلیه را نارسا کند. اما یکی از مهم‌ترین علائم سنگ کلیه، درد است.

این درد معمولا شب‌ها شروع می‌شود و فرد را از خواب بیدار می‌کند. در واقع درد سنگ کلیه شدید و غیرقابل تحمل است.

خانم‌هایی که تجربه زایمان داشته‌اند و بیمار سنگ کلیه هم هستند، می‌گویند؛ درد زایمان قابل مقایسه با درد سنگ کلیه نیست. چون این بیماران هنگام درد خیلی زجر می‌کشند.

با این اوصاف دکتر وحید نجاران، متخصص ارولوژی، فوق تخصص اندویورولوژی، فلوشیپ لاپاراسکوپی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با «جام‌جم» در مورد سنگ‌های کلیوی این طور توضیح می‌دهد: سنگ‌های کلیوی در مردها نزدیک به دو برابر زن‌هاست که البته ژنتیک هم در بروز آنها تاثیر دارد. به طوری که کسانی که سابقه سنگ دارند، سنگ‌سازی در خانواده آنها در حدود دو برابر بیشتر از بقیه افراد است. یکسری از بیماری‌های ژنتیکی هم باعث سنگ می‌شود.

کم‌آبی، اصلی‌ترین مقصر تشکیل سنگ

اما سنگ چطور تشکیل می‌شود؟ به گفته دکتر نجاران، در ادرار هر فرد یکسری املاح به طور طبیعی وجود دارد. وقتی بدن کم‌آب می‌شود، این املاح رسوب می‌کنند و این رسوب‌ها در واقع همان کریستال‌های اولیه سنگ است که به مرور که بدن کم‌آبی‌اش ادامه پیدا می‌کند، بزرگ شده و به صورت سنگ کلیه خود را نشان می‌دهند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه می‌دهد: یک مثال ساده این است که برای شیرین کردن یک لیوان چای اگر به مقدار بیش از حد در آن شکر بریزید، دیگر هر چقدر هم بزنید شکر اضافی حل نمی‌شود.

در کلیه هم همین است، وقتی املاح به دلیل بیماری خاصی زیاد شود یا بدن کم آب شود، سنگ تشکیل خواهد شد.

‌به گفته این متخصص ارولوژی برخی اوقات هم مهارکننده‌هایی در درون ادرار است که در صورت بروز بیماری کم می‌شود، به هر حال همه اینها دلیل تشکیل سنگ است.

خداحافظی با پروتئین حیوانی و نمک

کسانی که برای اولین بار مبتلا به سنگ کلیه می‌شوند، احتمالش وجود دارد که طی 10 یا 15 سال آینده باز هم مبتلا به سنگ کلیه شوند. برای همین باید موارد درمانی و تغذیه‌ای را رعایت کنند.

دکتر نجاران خاطرنشان می‌کند: یکسری از بیماری‌های خاص باعث بروز سنگ کلیه می‌شود، مانند بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های گوارشی و سندرم روده کوتاه؛ این بیماری‌ها باید درمان شود تا سنگ ایجاد نشود ولی اگر فرد بیماری خاصی نداشته باشد، توصیه می‌کنیم علاوه بر رعایت رژیم غذایی آب به میزان کافی مصرف کند.

به عقیده وی در مواردی که رعایت این دو به طور کامل انجام شود، تا 60 درصد از بروز سنگ کلیه پیشگیری شده و این آمار خوبی است.‌

اما دکتر نجاران به نکته مهم دیگری اشاره کرده و معتقد است: مهم‌ترین رژیم‌های غذایی مصرف پروتئین حیوانی است که باید مصرف آن کم شود. همچنین مصرف نمک هم باید کم شود.

باور اشتباه: لبنیات نخورید

با این حال در ذهن همه این‌طور نقش بسته که لبنیات و کلسیم امکان این را دارد که در کلیه رسوب کند و سنگ کلیه را پدید آورد، ولی نظر دکتر نجاران چیز دیگری است.

به گفته وی، چون شایع‌ترین سنگ‌ها، سنگ‌های کلسیمی است یک باور اشتباه وجود دارد که مصرف لبنیات باید قطع شود ولی این به هیچ وجه درست نیست چون در خیلی مواقع کاهش لبنیات باعث افزایش سنگ‌سازی می‌شود و از طرف دیگر پوکی استخوان در این افراد افزایش می‌یابد که بسیار خطرناک‌تر از سنگ کلیه است. پس باید لبنیات به طور کامل مصرف شود.

به گفته وی، یک سوال شایع بخصوص در کسانی که مبتلا به پوکی استخوان هستند و نیاز به مصرف مکمل کلسیم دارند، این است که این قرص‌ها را مصرف کنند یا نه؟ توصیه این است که قرص کلسیم را با نوشیدن آب زیاد مصرف کنند.

به عقیده عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، وقتی پزشکان می‌گویند افزایش مصرف مایعات، خیلی از بیماران می‌گویند چرا باید مایعات زیاد مصرف کنیم و چقدر مصرف کنیم؟ اما متخصصان تاکید می‌کنند میزان مایع مصرفی خیلی دقیق نیست و مثلا توصیه هشت لیوان آب در روز برای کسی که میزان تعرقش خیلی بالاست، ممکن است کافی نباشد. برای همین بهترین توصیه این است کسانی که روزانه زیر 2.5 لیتر ادرار دارند، باید حجم مایع مصرفی را بالا ببرند. علامت تشخیصی هم این است که ادرار باید رنگ شفاف و رقیق داشته باشد.

دکتر نجاران تاکید می‌کند: نوشیدنی مناسب دیگر برای مبتلایان به سنگ کلیه آب لیموناد است اما مصرف شکلات تلخ، کاکائو، گوجه فرنگی و آجیل هم باعث افزایش سنگ کلیه می‌شود.

از درد پهلوها تا بیماری کلیه

جام جم آنلاین: خوانندگان می‌توانند با ارسال پیامک به سامانه 30000706 پرسش‌های خود را در موارد مختلف مطرح و در برنامه زنده «دکتر سلام» که هر شب ساعت ٢١ از شبکه آموزش پخش می‌شود، پاسخ خود را دریافت کنند.
امروز دکتر امامی، جراح و متخصص کلیه و مجاری ادرار و عضو هیأت علمی تهران به پرسش ما پاسخ می‌دهد.

کلیه‌ها عضوی از بدن محسوب می‌شود که با تمام ارگان‌های آن در ارتباط است. کلیه در زاویه دنده‌ای مهره‌ای در پشت قرار دارد و خیلی از بیماران این دردها را با درد کمر اشتباه می‌گیرند. بیشتر این دردها منشأ عضلانی ـ اسکلتی دارند و ریشه دردهای کلیوی نیست.

بنابراین در ابتدا باید ماهیت دردهای کلیوی را بشناسیم؛ درواقع کلیه به ندرت درد می‌گیرد، اکثر دردهای کلیه ناشی از فشار کپسول کلیه است که متعاقب یک سری التهابات یا عفونت‌ها و انسداد ایجاد می‌شود.

مثلا عبور سنگ یا عفونت حاد باکتریال ایجاد درد می‌کند، سرطان‌های کلیه و سنگ‌های شاخ گوزنی تهدیدکننده نسج کلیه از این دست محسوب می‌شود. توجه داشته باشید؛ در مواردی غیر از این دردها، نگرانی بی‌مورد است و انجام سونوگرافی و آزمایش لازم نیست.

چنانچه پزشک متخصص تشخیص مشکل کلیه داد؛ اولا باید فرد بیمار مورد ارزیابی کلینیکی قرار بگیرد و در مرحله بعدی در صورتی که ارتباط درد با کلیه معلوم شد، تحت درمان اورولوژیست قرار بگیرد.

مطب سیب - مواظب کلیه خود باشید

بیمار این هفته، آقایی 38 ساله و مبتلا به سنگ کلیه است. نتایج آزمایش و سونوگرافی از کلیه‌ها ـ که حدود 2 ماه پیش انجام شده ـ نشان می‌دهد، یک سنگ 4 میلی‌متری در کلیه سمت راست بیمار وجود دارد. نتیجه سونوگرافی جدید کلیه‌ها نشان می‌دهد، این سنگ دفع نشده و در کلیه باقی‌مانده که بیمار را نگران کرده است. از این رو به مطب سیب مراجعه کرده تا برای دفع سنگ و پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ در کلیه‌ها، از راهکار یا داروی مناسبی استفاده کند.
مبتلایان به سنگ کلیه آب کافی بنوشند

اگر اندازه سنگ کلیه کمتر از 5 میلی‌متر باشد، با گذشت زمان و بدون نیاز به راهکار درمانی، از کلیه دفع می‌شود. برای کمک به دفع سنگ کلیه آب بیشتری بنوشید. نوشیدن روزانه 8 تا 10 لیوان آب، راهکار مناسبی برای افزایش فشار مایع درون کلیه و دفع سنگ است. افزایش تحرک و انجام فعالیت‌ بدنی هم می‌تواند به دفع سنگ کمک کند. به همین دلیل، ابتلا به سنگ کلیه در افرادی که مشاغل کم‌تحرک دارند یا به عبارتی پشت میزنشین هستند، بیشتر است. احتمال دفع سنگ به عوامل دیگری مانند محل قرار گرفتن سنگ و نوع آن نیز بستگی دارد. قطر باریک‌ترین حالب ـ مجرایی که در فاصله کلیه و مثانه قرار دارد 5 میلی‌متر است و در بیش از 75 درصد موارد سنگ‌هایی که قطر آنها کمتر از 5 میلی‌متر باشد، براحتی دفع می‌شود. داروهایی نیز وجود دارد که می‌تواند در افزایش قابلیت انحلال سنگ کلیه تاثیر داشته باشد، اما تاثیرگذاری این داروها نیز به نوع سنگ تشکیل شده بستگی دارد. حرکت سنگ در مسیر دفع با درد شدید همراه است، در صورت مواجهه‌ با چنین مشکلی بهتر است با خوردن قرص‌ مسکن تا پیش از رسیدن به یک مرکز درمانی تا حدی درد ناشی از حرکت سنگ را کاهش دهید. سنگ‌های بزرگ بدون این که با علامت خاصی همراه باشند، در کلیه باقی می‌مانند، اگرچه باقی ماندن این سنگ‌ها می‌تواند سلامت کلیه را در معرض خطر قرار دهد. سنگ‌هایی که کوچک‌تر باشند به آسانی دفع می‌شوند، اما بعضی سنگ‌ها به اندازه‌ای هستند که می‌توانند وارد حالب شوند، اما در ادامه مسیر، حرکت این سنگ‌ها در فاصله کلیه تا مثانه با مشکل و محدودیت مواجه می‌شود. در این شرایط، ورود سنگ به مجرای ادراری با درد بسیار شدید همراه است و تا زمان دفع که گاه چندین روز به طول می‌انجامد، این درد ادامه دارد. گاهی حرکت سنگ در مسیر دفع متوقف شده، موجب انسداد مجرای ادراری می‌شود. در این موارد برای پیشگیری از آسیب کلیه‌ها باید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کرد. اگر سنگ پس از گذشت مدتی خود به خود دفع نشد، پزشک اقداماتی را انجام می‌دهد تا بالاخره سنگ دفع شود. در گذشته تنها راه ممکن برای خارج ساختن سنگ از کلیه جراحی بود، اما امروزه از روش‌های دیگری مانند سنگ‌شکنی نیز برای این کار استفاده می‌شود که عوارض جانبی کمتری دارد. به طور کلی کم‌تحرکی، پرکاری تیروئید، افزایش دفع کلسیم از طریق کلیه‌ها، مصرف زیاد نمک، ابتلا به اختلالات گوارشی ـ که منجر به افزایش دفع اگزالات در ادرار می‌شود ـ مصرف بیش از اندازه مواد غذایی پروتئینی و همچنین مصرف نکردن فیبر کافی از عوامل زمینه‌ساز ابتلا به سنگ کلیه است. البته باید توجه داشت که بیش از 50 در صد افراد مبتلا به سنگ کلیه ـ که تحت درمان قرار می‌گیرند ـ 10 سال بعد، دوباره با چنین مشکلی مواجه می‌شوند.

دکتر نوشین محمودیان