ایران‌بوم

تومان یک واژه مغولی و معادل 100 هزار است که در زمان قاجاریه معادل 100 هزار دینار قجری بوده و در زمان رضاخان معادل 1000 دینار جدید بوده است. اما مسوولان بانک مرکزی معتقدند واحد پول «تومان» در بین عامه مردم جا افتاده لذا استفاده از این واحد پولی جایگزین مناسبی به جای «ریال» است. زیرا تومان معادل 10 ریال است و از سال 1308 تاکنون بیش از هر زمان دیگری بر سر زبان ها در بازار کسب و کار بوده است.

رامین پاشایی فام معاون اقتصادی بانک مرکزی نیز در گفت وگو با «سرمایه» با تاکید این مطلب، تعیین واحد پولی مشخص به جای ریال را هنوز در دست بررسی و دستور کار کارگروه تحول اقتصاد و بانک مرکزی عنوان کرد و گفت: «حجم بالای اسکناس در کشور ما که در حال حاضر به حدود هشت میلیارد قطعه می رسد، پیامدهای بدی را برای اقتصاد دارد که سرانه اسکناس در گردش در ایران را نسبت به سرانه متوسط جهانی بالاتر برده است. همچنین پیشرفت ضعیف و غیرقابل قبول روش های پرداخت الکترونیکی در جریان مبادلات تجاری و اقتصادی ما زمینه های افزایش سرانه اسکناس و حجم پول را فراهم آورده است.»
به گفته معاون اقتصادی بانک مرکزی سرفصل ارزش گذاری پول ملی به عنوان یکی از محورهای طرح تحول اقتصادی شامل دو سر فصل زیرمجموعه جداگانه «نظام ارزی» و «رفرم پولی» است. سرفصل رفرم پولی هم شامل دو فعالیت جداگانه دیگر در مورد تغییر واحد پولی است، ضمن آنکه انتشار اسکناس با ارزش های اسمی بالاتر بررسی می شود و سرفصل دیگر بحث تغییر واحد پول و کاهش صفرهای پول ملی در آن مورد تجدیدنظر قرار می گیرد.
پاشایی فام در توضیح برنامه های انجام شده در خصوص تغییر واحد پولی می گوید: «در کنار طرح هایی که در قالب رفرم پولی دنبال می شود برنامه ریزی برای گسترش بانکداری الکترونیکی در حال انجام است که با پیاده سازی آنها ضمن تحول در نظام بانکی کشور، بسترهای لازم برای استفاده از کارت های مبادلات بازرگانی فراهم می شود و به این ترتیب نیاز به استفاده اسکناس های درشت تر یا تغییر واحد پول ملی کمتر خواهد شد.»

بانک مرکزی به تنهایی تصمیم گیرنده نیست

حیدر مستخدمین حسینی معاون پارلمانی بانک مرکزی نیز در پاسخ به سوال «سرمایه» مبنی بر اینکه بررسی های انجام شده در خصوص حذف صفر از پول ملی به کجا رسید ، می گوید: «بانک مرکزی استقلال لازم را در تصمیمات پولی ندارد، به همین خاطر سیاست های مهم کنترلی که باید تحت اختیارات بانک مرکزی باشد از حوزه اختیارات آن خارج شده است.»
وی معتقد است: «بحث مشارکت در تصمیمات اقتصادی بسیار مهم و کارساز است و شاید بانک مرکزی به تنهایی نتواند از پس تصمیمات اقتصادی برآید و در این زمان از مشورت متخصصان بهره می گیرد ولی این جریان با بحث سلب اختیارات این بانک بدون در نظر گرفتن خواسته بانک مرکزی متناقض است. در حقیقت اجازه نمی دهند بانک مرکزی به این نتیجه دست یابد که چطور و از چه طریق باید تصمیم گیری کند.»
مستخدمین حسینی با یادآوری تعیین نرخ سود بانکی و اثرات سازنده آن بر پیکره اقتصادی، عدم استقلال بانک مرکزی را روشن تر از پیش مطرح کرد و گفت: «اقتصاد آزاد بدون نرخ سود واقعی محقق نمی شود که آن هم از بانک مرکزی گرفته شد. حال بحث حذف سه صفر از پول ملی مطرح می شود که نیاز به بررسی های جدی تر و کار کارشناسی در سطح کلان دارد امیدوارم در این حوزه نیز دستوری تصمیم گیری نشود و نظر بانک مرکزی به عنوان سیاستگذار پولی و مالی در اولویت قرار گیرد.»به گزارش «سرمایه» بانک مرکزی در پی حذف سه صفر برای جایگزینی نام تومان به جای ریال است اما در این میان استفاده از بررسی های کارشناسانه و تایید نظرات خود از نظر دیگر متخصصان را نیز امری جدی می داند که با اجماع نظر و دریافت نظرات کارشناسی در این خصوصی تصمیم نهایی اتخاذ شود.

پیشنهاد بانک مرکزی به کارگروه تحول اقتصادی

محمدرضا فرزین سخنگوی طرح تحول اقتصادی بررسی حذف صفرهای پول ملی در کارگروه تحول اقتصادی را بنا به پیشنهاد بانک مرکزی عنوان می کند و می گوید: «بانک مرکزی برای تصمیم گیری بهتر و کارشناسی تر در خصوص حذف صفرهای پول ملی پیشنهاد بررسی طرح فوق را به کارگروه تحول اقتصادی ارائه کرد تا با بحث بر سر کلیات طرح بانک مرکزی برای اصلاح نظام پولی با کمک مسوولان بانک طرح تفصیلی توسط کارگروه های تخصصی تا یک ماه آینده تهیه شود.»

اعلام نتیجه قطعی تا یک ماه آینده

به گفته فرزین در نشست هایی که روزهای سه شنبه هر هفته برای بررسی پیشنهادات و نتایج حاصله در خصوص پیشبرد اهداف طرح تحول اقتصادی در محل وزارتخانه برگزار می شود، مظاهری رئیس کل، پاشایی فام،معاون اقتصادی و قضاوی قائم مقام بانک مرکزی حضور دارند و در کلیات دو بحث «اصلاح نظام پولی براساس حذف سه صفر، چهار صفر یا معادل
یک صدم گرم طلا یعنی 240 تومان» و «چاپ اسکناس های درشت» بحث می شود. وی با تاکید بر اینکه کارگروه هیچ تصمیم قطعی درباره اصلاح نظام پولی درنشست اخیر خود اتخاذ نکرد، گفت: «موضوع دیگر در اصلاح نظام پولی بحث نظام ارزی است که در این جلسه فرصتی برای بحث درباره آن وجود نداشت.»

حذف صفرهای پول ملی با هدف سیاسی

بحث حذف صفرهای پول ملی و تغییر واحد پولی که از سال 73 مورد بررسی از سوی مسوولان و کارشناسان مختلف قرار گرفته و تقریباً در زمان وزارت طهماسب مظاهری در وزارت اقتصاد و دارایی این پیشنهاد در قالبی کلی مطرح شد به دلیل مخالفت های بسیار و ترس از آثار تورمی آن از سوی مسوولان مخالفت شده و بسته ماند، حال از شهریورماه سال گذشته با ورود مظاهری به بانک مرکزی این طرح باز هم وجهه جدی به خود گرفت و حال در کارگروه تحول اقتصادی مراحل جدی تری را طی می کند.با وجود اظهارات مسوولان بانک مرکزی مبنی بر اینکه این طرح آثار تورمی در پی ندارد و تنها درمدتی کوتاه به دلیل اثرات لحظه ای و آثار روانی می تواند افزایش قیمت را در پی داشته باشد که آن هم با اجرای صحیح و دقت نظر پیش از اجرا پاک می شود. ولی محمد طبیبیان اقتصاددان اجرای چنین طرحی را در شرایط تورمی فعلی کاری ناصحیح می خواند و به جای هدف اقتصادی، هدف سیاسی برای آن ترسیم می کند.او معتقد است: «در کشورهایی چون زیمبابوه و ترکیه که 11 صفر و شش صفر از پول ملی خود کسر کردند پس از کاهش تورم و نزدیک کردن آن به صفر بود که تاثیر مثبت حذف صفرهای پول ملی را بر اقتصاد کشورشان مشاهده کردند. حال اینکه در کشور ما با تورم 25 درصدی این تصمیم قطعاً جهش قیمت ها را به همراه خواهد داشت.»طبیبیان در ادامه تصریح کرد: «چطور برخی این تصمیم را باعث کاهش تورم می دانند و از آن به عنوان ابزار کنترلی برای بانک مرکزی یاد می کنند.»
اظهارات طبیبیان در حالی است که برخی دیگر از کارشناسان از جمله فرید ضیاءالملکی مدیرعامل سابق بانک اقتصادنوین چک پول های جدید بانک مرکزی را که با حذف صفرها وارد بازار شدند و با شناسنامه اسکناس های درشت کاربرد دارند، زمینه سازی مناسبی برای حذف صفرهای پول ملی می دانند و معتقدند این چک پول ها همان اسکناس های درشت با واحد پولی «تومان» هستند که مدنظر بانک مرکزی است تا از این طریق طرح در حال بررسی برای مردم فرهنگ سازی شده و آماده اجرا شود.

تبدیل ریال به «داریک» بازگشت به اصل

اما بسیاری از باستان شناسان همچون «کریستین سن» معتقدند؛ ریال یک واژه عاریتی از زبان اسپانیولی و تومان واژه ای ترکی است که در آستانه حذف سه صفر از پول ملی، بهتر است برای این مولد فرهنگی، یک نام ایرانی مانند «داریک» یا «تالانت» انتخاب شود.
در دوره هخامنشی از واحد «داریک» یا «دریک» برای سکه های طلا و از «سیکل» یا «شکل» برای سکه های نقره استفاده می شد.در دوره اشکانی نیز «دراخم» که بعدها «درهم» نام گرفت استفاده می شد، ولی این واحد نیز همچون ریال و تومان عاریت گرفته از زبان غیرفارسی (یونانی) بود.ایرانیان نخستین ملتی هستند که در دوره ایلخانی اقدام به چاپ اولین اسکناس در جهان کرده و اسکناس خود را «چاو» نامیدند.واژه «چاو» از زبان مغولی گرفته شد. اسکناس «چاو» اولین بار در تبریز به چاپ رسید، ولی در پی یک شورش در این شهر (ناشی از عدم شناخت نسبت به اسکناس و احتمال هرگونه سوءاستفاده ناشی از چاپ آن) تولید این اسکناس متوقف شد تا اینکه در دوره قاجار اسکناس دیگری با واحد پول «تومان» منتشر شد.
به گفته صدیقه فروغیان کارشناس سکه، هرچند چاو را به چینیان نیز منتسب می دانند، ولی این اسکناس اولین بار در ایران منتشر شد.او معتقد است در بین واحدهایی که پول ملی ایران به خود دیده داریک اصیل تر و ملی تر از سایرین بوده است.عبدالحسین ساسان عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان نیز در این خصوص می گوید: «برای ملت بزرگی چون ایران با یک پیشینه عظیم تاریخی درست نیست که واحد پول خود را از کشورهای غربی به عاریت بگیرد، لذا لازم است به جای استفاده از ریال یا تومان یا حتی قران، از یک اسم فارسی قدیمی همچون داریک یا دریک (داریوشی) بهره گرفته شود.»