ایران‌بوم

میرزا ملکم خان در سفر سوم ناصرالدین شاه به فرنگ با پرداخت مبلغی به عنوان رشوه به شخص شاه توانست رضایت او و امین السلطان را برای امضای امتیازنامه تأسیس قمارخانه در ایران یا اصطلاحاً قرارداد لاتاری جلب کند.

این قرارداد مابین دولت قاجار و یک تبعه فرانسوی به نام «یوزی دو کار دوئل» که منشی سفارت ایران در لندن بود امضا شد.

ملکم خان پس از اخذ قرارداد با زدوبندهایی که در بازار لندن داشت توانست امتیاز لاتاری را به سندیکای انگلیس و آسیا با اخذ پیش‌قسطی به مبلغ بیست‌هزار لیره بفروشد.

اما مدتی از امضای قرارداد نگذشته بود که این قرارداد با مخالفت روحانیان و روشنفکران و مخالفان در ایران روبه‌رو شد و ناصرالدین شاه و امین‌السلطان هم به دلیل فشار بسیار زیادی که بر آنها وارد شده بود آن قرارداد را لغو کردند.

متن قرارداد لاتاری:

بعد از پذیرفتن ناصرالدین‌شاه، ملکم طرح یک امتیازنامه را بدون ذکر نام صاحب امتیاز به این شرح تهیه کرد:

«نظر به دولت‌خواهی و خدماتی که عالیجاه... نسبت به دولت ایران ابراز نموده اعلی‌حضرت شاهنشاه، امتیاز کل معاملات بالاتری(قرعه) و استقراض‌های عمومی بالاتری و ترتیب کمپانی‌های بالاتری یعنی قرعه و فروش بلیطهای بالاتری و بازی‌های عمومی بالاتری از قبیل "رولت" در کل ممالک ایران از تاریخ امروز الی مدت 75 سال مخصوصا و منحصرا با شرایط ذیل به عالیجاه مشارالیه دادند و او هم با شروط ذیل این امتیاز را قبول کرده و در جمع این معاملات و ترتیبات و استقراض‌های بالاتری که به حکم این امتیاز حق مخصوص و انحصاری عالیجاه... است؛

عالیجاه مشارالیه هر سال از منافع خالصی که بعد از وضع مخارج و ادای صدی پنج سرمایه مصروف‌شده، حاصل بشود صدی بیست به خزانه دولت کارسازی خواهد کرد که اولیای دولت ایران به اختیار خود صرف امور خیریه ایران نمایند.

دولت ایران حق خواهد داشت که توسط یکی از مأمورین خود هر سال حساب منافع خالص صاحب این امتیاز را تحقیق نماید.

علیحضرت این امتیاز را در حق عالیجاه... و در حق صاحبان حقوق او با امضای خود تصدیق و مقرر فرمودند و از تاریخ امروز بر عهده‌ی دولت ایران واجب است که حقوق این امتیاز را به درستی محفوظ و مجری بدارد و این معنی به‌طور صحیح مقرر است که دخیل این معاملات و بازی‌های لاتاری شدن و خرید و فروش بلیط¬ها و تمبرهای قرعه و لاتاری در ممالک ایران از برای احدی به هیچ وجه مجبوری نخواهد بود و در کل ممالک ایران هر کس خواه تبعهٔ ایران و خواه تبعه¬ی خارجه کاملا مختار خواهد بود که به میل خود داخل معاملات بالاتری بشود فی‌تاریخ 22 ذیقعده 1306 در دو نسخه مبادله شد.»