ایران‌بوم

روز سی‌ام تیرماه 1331، شماری از بهترین و مبارزترین فرزندان این سرزمین، برای برپایی دوباره‌ی «دولت ملی»، جان باختند، تا راه ملی شدن صنایع نفت ایران در سراسر کشور، هم‌چنان پی‌گرفته شود. در سال 1328، بر اثر دست‌کاری در قانون اساسی، محمدرضا شاه عنوان تشریفاتی فرماندهی کل قوا را به دست آورد. از این روی، با تعیین وزیر جنگ از سوی شاه، وی اختیار ارتش و نیروهای مسلح را در دست داشت. روز 25 تیرماه 1331، دکتر محمدمصدق نخست‌وزیر، خواهان آن شد که با توجه به اصل مسئولیت مشترک هیات وزیران برابر قانون اساسی، مجـلس و مردم، رییس دولت، وزیر جنگ را برگزیند که با مخالفت شاه رو به رو شد و در نتیجه دکتر مصدق استعفا داد و بدون اظهار تمایل مجلس شورای، شاه احمد قوام (قوام‌السلطنه) را به نخست‌وزیری برگزید. گرچه قوام‌السلطنه در غایله‌ی آذربایجان، کاری کرده بود کارستان، اما پس از پذیرش فرمان نخست‌وزیری، برابر مردم قرار گرفته بود.
اعلامیه احمد قوام که در آن آمده بود: «وای به حال کسانی که در اقدامات مصلحانه‌ی من، اخلال نمایند و در راهی که در پیش داریم، مانع بتراشند یا نظم عمومی را برهم زنند. این‌گونه آشوب‌گران، با شدید‌ترین عکس‌‌العمل از طرف من روبه‌رو خواهند شد.
به عموم اخطار می‌کنم که دوره‌ی عصیان سپری شده و روز اطاعت از اوامر و نواهی حکومت فرا رسیده است.»
احمد قوام در پایان این اعلامیه که روز بیست و هفتم تیرماه 1331 منتشر شد، گفته بود: «کشتی‌بان را، سیاستی دگر آمد.»
لحن اعلامیه به مردمی که در مبارزه‌ی ملی شدن برای صنایع نفت در سرتاسر کشور، پشت امپریالیسم انگلیس را به خاک ساییده بودند، سخت گران آمد و در نتیجه بر موج تظاهرات و مخالفت‌ها افزود.
روزهای بیست و هفتم، بیست و هشتم و بیست و نهم تیرماه 1331، ایران در جوشش بود و انباشت خشم مردم، می‌رفت که تومارحکومت قوام را در هم پیچد و دوباره «دولت ملی» را برپا سازد.
روز 30‌ تیرماه 1331، روز سرنوشت‌ساز در مبارزات ملی شدن صنایع نفت در سرتاسر کشور بود و به سنت مشروطیت، نبض مبارزه در میدان بهارستان می‌زد و در آن‌جا بود که برنده و بازنده می‌بایست تعیین شود.
روز 30 تیرماه 1331، میدان بهارستان موج می‌زد از جوانان ایران‌دوست و ملی‌گرا که از پشتیبانی توده‌های مردم برخوردار بودند و برای برپایی دوباره‌ی دولت ملی، آماده‌ی جان‌بازی و فداکاری بودند و در سوی دیگر نیروهای مسلح حکومت که حتا «تانک» به میدان آورده بودند.
سرانجام در برابر پایداری و جان‌بازی جوانان ایران‌دوست و ملی‌گرا و توده‌های مردم به‌پاخاسته، آتش تفنگ و مسلسل را خاموش کردند و زنجیر تانک‌ها را از حرکت بازداشتند.
نخستین شهید روز 30 تیرماه 1331، شادروان هوشنگ رحمت‌الله رضیان از ملی‌گرایان بود که در دهانه‌ی بازار به شهادت رسید و خردسال‌ترین شهید این نبرد نابرابر یک نوجوان سیزده ساله بود. هفته‌نامه‌ی ندای پان‌ایرانیسم (سال دوم – شماره 33 – شنبه 8 شهریور 1331 – چهل روز از رستاخیز 30 تیر می‌گذرد...)
«تهران و مردم تهران و تاریخ، چگونه ممکن است آن کودک سیزده ساله را فراموش کنند که گلوله‌های مسلسل، پهلو و سینه‌اش را، سوراخ کرده بود. در آخرین دقایق زندگی که مردم خشم‌گین و میهن‌پرست او را بر روی تکه‌چوبی قرار داده بودند و بر فراز سرهای خود حرکت می‌دادند و از زیر باران گلوله به پیش می‌رفتند، این کودک، پنجه‌های آغشته به خون خود را درهم می‌فشرد... مشت گره کرده‌اش را در فضا حرکت می‌داد، بر روی آرنج دست چپ خود تکیه می‌کرد و فریاد می‌زد: زنده‌باد دکتر مصدق.»
مجلس شورای ملی، روز دوم امرداد ماه 1331، ماده‌ی واحده‌ی پیشنهادی زیر را که به قید سه فوریت از سوی 31 تن از نمایندگان تقدیم شده بود، مورد تصویب قرار داد:
قیام روز دوشنبه 30 تیر 1331 را که در سراسر کشور برای پشتیبانی از نهضت ملی ایران انجام پذیرفت، قیام ملی می‌نامند و شهیدان آن روز را به عنوان شهدای ملی، ملی می‌شناسند.
شهیدان این روز تهران عبارتند از:
1- شهید راه وطن اسماعیل عینک‌چی [فرزند علی‌محمد]
2- شهید راه وطن جبار سفیدگر رشیدی [فرزند آقابالا]
3- شهید راه وطن محمد ابراهیم قاسمی [فرزند یارعلی]
4- شهید راه وطن رستمی کلخوران
5- شهید راه وطن اصغر اسکندریان [فرزند قاسم]
6- شهید راه وطن [بدون نام]
7- شهید راه وطن رستم زینعلی تهرانی
8- شهید راه وطن محمدسرندی‌نژاد
9- شهید راه وطن عباس لوءلوء
10- شهید راه وطن نوروز کفایی [فرزند مبارک]
11- شهید راه وطن پرویز رجالی [فرزند محمد]
12- شهید راه وطن [بدون نام]
13- شهید راه وطن علی‌اکبر جهان‌فر
14- شهید راه وطن حسن نیکوسخن [فرزند حسین]
15- شهید راه وطن محمود یموتی
16- شهید راه وطن اسماعیل صلواتی
17- شهید راه وطن کاظم محبی
18- شهید راه وطن سعدی اسکندی میرحسینی [فرزند ]
19- شهید راه وطن ابوالقاسم بنکدار [فرزند جعفر]
20- شهید راه وطن [گمنام]
21- شهید راه وطن قدرت‌الله سلیمی [فرزند نصرالله]
22- شهید راه وطن [گمنام]
23- شهید راه وطن [گمنام]
24- شهید راه وطن رضی دستخوش [فرزند حسین]
25- شهید راه وطن هوشنگ رحمت‌الله رضیان [فرزند مهدی]

اما با کمال تاسف باید گفت که از کودتای 28 امرداد ماه 1332، تا امروز، هیچ‌گونه کاری برای نگاهداری گل‌زار شهیدان 30 تیرماه 1331 به عمل نیامده است و این گل‌زار اکنون به گونه‌ی مخروبه‌ای دل‌خراش درآمده است. جایی که بر روی سنگ گور شهیدان نوشته شده است: «شهید راه وطن...»