نام‌آوران ایرانی

استاد مرتضی ثاقب‌فر؛ جامعه‌شناس، نویسنده، مترجم و پژوهش‌گر تاریخ و فرهنگ ایران در گذشت

استاد مرتضی ثاقب‌فر (۱۳۲۱-۱۳۹۱ تهران) جامعه‌شناس، نویسنده، مترجم و پژوهش‌گر تاریخ و فرهنگ ایران بامداد امروز 11 دی‌ماه 1391 بر اثر سکته مغزی در بیمارستان رسول اکرم (ص) درگذشت. او دارای دانشنامه‌ کارشناسی ارشدِ جامعه‌شناسی از دانشگاه رنه دکارت (سوربن) فرانسه است. وی همچون شادروان همایون صنعتی زاده از کوشاترین مترجمان ایران معاصر در حوزه ایرانشناسی بود. ثاقب‌فر بیشترین شمار ترجمه در زمینه تاریخ هخامنشی را در ایران دارا بوده و شماری از مهمترین منابع و مراجع اصلی در زمینه هخامشی‌پژوهی به دست او به فارسی ترجمه شد. ضمن اینکه سبک یکتا و شیوه دقیق ترجمه او در دیگر آثار این حوزه کمتر دیده شده‌است. او با توجه به مولف بودن خودش در زمینه ایرانشناسی، هرجا که نوشتار اصلی را دچار خطا و یا بی انصافی میدید، در پاورقی یا مقدمه ایرادات را به خواننده یادآور می‌شد.

از وی تاکنون بیش از ۱۰۰ جلد کتاب، تألیف و ترجمه، منتشر شده است که اکثر آن‌ها جزو کتاب‌های مرجع در حوزه‌ جامعه‌شناسی و تاریخ و فرهنگ ایران به شمار می‌آیند. «شاهنامه و فردوسی و فلسفه تاریخ ایران»، «بن‌بست‌های جامعه‌شناسی» از نوشته‌های ایشان است و از ترجمه‌های ثاقب‌فر می‌توان به «یونانیان و بربر‌ها» امیرمهدی بدیع، مجلدات «تاریخ کمبریج» مجموعه ۱۴ جلدی «تاریخ هخامنشیان» دانشگاه خرونینگن هلند و «اخلاق پروتستانی و روح سرمایه‌داری» ماکس وبر اشاره کرد. او به عنوان عضو هیئت علمی کنگره بین‌المللی هزاره شاهنامه برگزیده شده بود. او در بامداد ۱۱ دی ۱۳۹۱ در پی خونریزی مغزی در تهران درگذشت.

استاد مرتضا ثاقب فر  -  عكس از نوشا احمدپور

دوران کودکی و نوجوانی

نهم اَمرداد ۱۳۲۱ خورشیدی در خیابان بلورسازیِ تهران در خانه‌ای که پیش‌تر از آنِ مشیرالسلطنه – صدراعظم استبداد صغیر- بود، متولد شد. تا ۱۰ سالگی که مجموعهٔ خانه و باغ به فروش رفت، در آنجا زندگی می‌کرد. تا پنجم ابتدایی به دبستان رازی می‌رفت و سال ششم را در دبستان رودکی که در کوچه شیرین، روبروی دبستان منوچهری – دانشگاه امیرکبیر امروزی- بود، به پایان رساند. آقای «خسروانی» مدیر آن مدرسه بود. سپس در دبیرستان رازی – متعلق به هیئت غیرمذهبی فرانسویان در تهران- به مدیریت موسیو «آندریو» و معاونت آقای «استوانی» و «دکتر اسماعیل رباطی» تحصیل کرد.

فعالیت‌های علمی

از سال ۱۳۵۶ با ترجمه کتاب جامعه‌شناسی و فلسفه امیل دورکیم وارد حوزه رسمی ترجمه شد. و در سال بعد برای ادامه تحصیل به دانشگاه سوربون (رنه دکارت در پاریس) رفت. او پس از یورش عراق به ایران و آغاز دفاع مقدس در سال ۱۳۵۹، به کارشناسی ارشد بسنده کرده و دکتری را رها کرد و به کشور بازگشت. در سال ۱۳۶۴ دومین اثر خود شاهنامه و فلسفه تاریخ ایران را نوشت. در سالهای بعدی به همکاری با احمد بیرشک در دانشنامه بزرگ فارسی پرداخت. در دهه ۷۰ کار در مجله دانشمند و همچنین نگاه نو را آغاز کرد. و سپس بیشتر به ترجمه در زمینه تاریخ ایران باستان به ویژه دوران هخامنشی پرداخت.

کتاب‌های تالیفی

راهنمای تألیف، ترجمه و ویرایش (مهاب قدس، ۱۳۶۵)
شاهنامه و فردوسی و فلسفه تاریخ ایران (معین و قطره، ۱۳۷۷)
بن‌بست‌های جامعه‌شناسی (بیستون، ۱۳۷۸)
جامعه‌شناسی و ریاضیات
بررسی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگ ایل کردی بلوچستان
بررسی وضع کارمندان مراکز جوانان در ‌ایران (موسسه تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، ۱۳۵۰)

مقالات

تازیانه بهرام، کوبهٔ بیدارگر
سوگنامه رستم و سهراب
مرگ کیخسرو
سوگنامه فرود
اهمیت شناخت عقاید و تلقیات جوانان در بررسی مسائل آنان
سلسله مقالات «مفاهیم و محاسبات آماری به زبان ساده»
روشهای ریاضی در علوم اجتماعی
یادداشت بر ترجمهٔ کتاب اخلاق پروتستانی و روح سرمایه‌داری اثر ماکس وبر
بن‌بستهای جامعه‌شناسی
علم یونانی، جهل ایرانی، عدل عباسی
فلسفه تاریخ ایران و شاهنامه فردوسی
حماسه ملّی و فلسفهٔ تاریخ
ناسیونالیسم ایرانی و «مساله ملیت‌ها» در ایران
رفتارشناسی جانوری یا جامعه‌شناسی جانوری؟
ارسلان پوریا هم رفت
گزندهای تعصب (نقدی بر کتاب پیامبر آریایی)
دین مهر در جهان باستان

کتاب‌های ترجمه

اصول فلسفه (از فرانسه)
خیابان پرولتر سرخ
روح سرمایه‌داری و اخلاق پروتستانی (ماکس وبر، از فرانسه، جامی، 1388)
یک رمان
گالیله، تولد فیزیک (از فرانسه، دانشمند، ۱۳۷۲)
تاریخ پزشکی در جهان، جلد ۱ تا ۸ (جلد یکم، از فرانسه، نشر دانشنامه فارسی، ۱۳87)
آمریکای پیش از کلمب (از فرانسه)
تاریخ پزشکی در جهان، جلد ۸ (از فرانسه)
خلاصه زندگینامه علمی دانشوران (از انگلیسی)
سرزمین و مردم مجارستان (از انگلیسی)
روان‌شناسی جدید (از فرانسه)
رساله‌ای درباره آزادی‌ها (از فرانسه)
جامعه‌شناسی معاصر آلمان (از فرانسه)
فرهنگ و دموکراسی (گی ارمه، از فرانسه، ققنوس، ۱۳۷۶)
قدرت اراده (از فرانسه، ققنوس، ۱۳۷۷)
چگونه بر خود مسلط شویم
جامعه‌شناسی و فلسفه (امیل دورکیم، فرانسه، مرکز مطالعه فرهنگ‌ها، ۱۳۶۰)
دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی (استفن مور، از انگلیسی، ققنوس، ۱۳۷۷)
ایدئولوژی‌های مدرن سیاسی (از انگلیسی)
اجرای پیمان‌نامه حقوق کودک (از انگلیسی)
هویت‌های مرگبار (امین معلوف، از فرانسه، ققنوس، ۱۳۸۲)
عصر عطش (آرتور کویستلر، از فرانسه، سحر، ۱۳۶۳)
موسیو ابراهیم
اُسکار و مادام رُز
پسر نوح
جهان باستان، دان ناردو (از انگلیسی)
امپراتوری ایران، دان ناردو(از انگلیسی، ققنوس، ۱۳۷۸)
کوروش بزرگ، ژراژ ایسرائل (از فرانسه، ققنوس، ۱۳۷۹)
یونانیان و بربرها، امیر مهدی بدیع - جلد ۱،۴،۵ (از فرانسه، توس)
تاریخ ایران کمبریج (جلد ۱ و ۲، سرزمین ایران) (از انگلیسی)
تاریخ جهان باستان کمبریج، جلد ۵، ۷، ۱۱ و ۱۲ (از انگلیسی)
تاریخ جهان باستان کمبریج، جلد ۴ ایران هخامنشی (از انگلیسی)
تاریخ هخامنشیان دانشگاه خرونینگن هلند - جلد ۱ تا ۱۴ (از انگلیسی و فرانسه و...)
ایران باستان، جوزف ویزه هوفر (از انگلیسی، ققنوس، ۱۳۷۷)
از ‌ایران زرتشتی تا اسلام (شائول شاکد، از انگلیسی، ققنوس، ۱۳۸۱)
دائرةالمعارف دانش بشر
ایران در دوره پهلوی، لنچوفسکی (از انگلیسی)
رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین، استفان کرونین (استفانی کرونین، از انگلیسی، جامی، ۱۳۸۳)
شاهنشاهی ساسانی، (دکتر تورج دریایی، از انگلیسی، ققنوس، ۱۳۸۳)
شاهنشاهی اشکانی (یوزف ولسکی، از فرانسه، ققنوس، ۱۳۸۳)
شاهنشاهی هخامنشی (پرفسور جان مانوئل کوک، از انگلیسی، ققنوس، ۱۳۸۴)
مقالات سیاسی تقی‌زاده
مقالات ایران‌شناسی تقی‌زاده
خودآموز بدبختی (از فرانسه)
تاریخ هرودوت جلد ۱ و ۲ (از سه متن انگلیسی و فرانسه)
آنگولا، بنین، فیلیپین (از انگلیسی)
تلویزیون در خدمت مردم (از انگلیسی و فرانسه)
دین مهر در جهان باستان (دومین کنگره مهرشناسی تهران، از انگلیسی و فرانسه)
شهریار (از انگلیسی)
تاریخ عمومی آفریقا، جلد ۳ و ۷ (از انگلیسی)
دیباچه‌ای بر جهان باستان (روبارتوس وان در اسپک، لوکاس دو بلویس، از انگلیسی، ققنوس، ۱۳۷۸)
نفت و قدرت در ‌ایران (شاهرخ وزیری، از فرانسه، عطایی، ۱۳۸۰)

منبع: تارنمای ویکی‌پدیا

• < قبلی
• بعدی >