ایران‌بوم

دکتر حسین فاطمی در1296خورشیدی در نائین زاده شد، روزنامه نگاری را در نوجوانی با همکاری در روزنامۀ «باختر» به مدیریت و سردبیری برادرش نصرالله سیف پور فاطمی، در اصفهان آغاز کرد. مدتی با احمد ملکی در روزنامۀ «ستاره»همکاری کرد. در سال 1323 حسین فاطمی برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت. و در سال 1327 پس از اخذ درجه دکتری حقوق ودیپلم روزنامه نگاری به ایران بازگشت. از او به عنوان نخستین دانش آموختۀ ایرانی روزنامه نگاری یاد شده است (بنگرید به: وفا پیشه). وی زمانی که در پاریس بود با روزنامۀ «ستاره» و «مرد امروز» همکاری می‌کرد و گاه مقاله یا ترجمه‌ای از مطالب مطبوعات فرانسه برای آن‌ها ارسال می‌کرد، مرد امروز را محمد مسعود یکی از نزدیک ترین دوستانش در تهران منتشر می کرد. بعد از ترور مسعود با اینکه مرگ او برای فاطمی ضربه سختی بود، در نامه هایش به نصرالله شیفته وی را به ادامه راه محمد مسعود تشویق می کرد. پس از بازگشت به ایران در بهمن ماه 1330در سخنرانی بر سر مزار مسعود توسط یکی از اعضای گروه « فدائیان اسلام» به نام « محمدمهدی عبد خدایی» ترور شد و ماه ها تحت درمان بود، نمایندگی مردم تهران در دوره هفدهم مجلس را در بیمارستان نجمیه پذیرفت.

آغاز فعالیت حرفه‌ای اش با انتشار«باخترامروز» در تهران بود. نخستین شمارۀ این روزنامه هشتم امردادماه 1328 با سرمقاله‌ای به نام «یا مرگ یا آزادی» به چاپ رسید، در این کار افرادی چون محمد محیط طباطبایی، حسین مکی، ذبیح الله منصوری، سعیدفاطمی (خواهرزادۀ دکترفاطمی) و نصرالله شیفته با وی همکاری داشتند. نصرالله شیفته بعدها به سردبیری باختر امروز رسید و درسالهای اخیرکتابی با عنوان «زندگی نامه و مبارزات سیاسی دکتر حسین فاطمی» را نوشت.

باختر امروزعصرها در 4 تا 8 صفحه منتشر می‌شد، سرمقاله‌های تندی داشت که بعدها بهای آن راجان نویسنده‌اش پرداخت. بسیاری آن را «سخنگوی غیررسمی جبهه ملی» دانسته‌اند چرا که پس از تشکیل جبهه ملی دکتر فاطمی در کنار دکتر مصدق برای ملی کردن صنعت نفت به مبارزه پرداخت و روزنامه‌اش انعکاس دیدگاه های اعضای جبهۀ ملی و رهبرشان را به عهده گرفت.

این روزنامه که در 30000 نسخه به چاپ می‌رسید، به زودی به علت مقالات تند انتقادیش جای خود را نه تنها درمحافل سیاسی بلکه در میان مردم نیز باز کرد. فاطمی وهمکارانش از مسایلی سخن می گفتند که شاید دیگران شهامت گفتنش را نداشتند و همین سبب می شد باخترامروزکه یادآور «باختر» و «مرد امروز» بود به یکی از پرشمارترین نشریات آن روزگار بدل شود. در آن بخش هایی چون ترجمۀ اخبارازخبرگزاری‌های خارجی، انعکاس اخبار ایران در روزنامه‌های خارجی، اخبارسیاسی و اجتماعی، آگهی، پاورقی داستانی و نامه خوانندگان به چاپ می‌رسید.

باخترامروز بارها توقیف شد، هنگامی که از انتشار آن جلوگیری می‌شد به جای آن فاطمی «باختر» را منتشر می‌کرد، این روزنامه پیشتر به سردبیری برادرش در اصفهان و سپس تا سال 1324 خورشیدی به سردبیری حسین فاطمی در تهران منتشر می شد و تا سال 1332اجازه نشر داشت.

باختر امروزتندترین نوشتارها را پس از کودتای 25 امرداد تا پیش از کودتای 28 امرداد منتشر ساخت و شاید همین سرمقاله‌های تند بود که سبب شد در جریان کودتای 28 امرداد 1332 طرفداران محمدرضا شاه دفتر روزنامه را به آتش بکشند:

- سرمقاله ی 25 امرداد ماه 1332: این دربارشاهنشاهی روی دربار سیاه فاروق را سفید کرد.

- سرمقاله ی 26امردادماه 1332: خائنی که می خواست وطن را به خاک و خون بکشد.

- 26 امرداد ماه 1332 : امروز پرچم سه رنگ ایران به جای مجسمه‌ها در همه میدانهای تهران در اهتزاز بود.

- ص1، 27 امردادماه 1332 : شاه سه قطعه از جواهرات سلطنتی را دزدیده است.

- ص7 ، 27 امردادماه 1332 : دیشب در سینماها سرود شاهنشاهی نزدند.

- ...

در زمان نخست وزیری دکتر مصدق فاطمی همواره در کنار ایشان بود، مدتی به عنوان معاون پارلمانی ، مدتی به عنوان نماینده مجلس و مدتی به عنوان وزیر امور خارجه درنهضت ملی ایران نقش برجسته ای را ایفا کرد. یکی از مهمترین کارهایش بستن سفارت انگلستان و دیگری پیشنهاد ملی کردن صنعت نفت در ایران بود.

دکترمحمد مصدق در «خاطرات و تألمات» خویش می‌نویسد: «ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور ابتکارشادروان دکتر حسین فاطمی است که چون کمسیون نفت مجلس شورای ملی پس از چند ماه مذاکره و مباحثه نتوانست راجع به استیفای حق ملت از شرکت نفت انگلیس و ایران تصمیمی اتخاذ کنند دکتر فاطمی با من که رئیس کمسیون بودم مذاکره نمود و گفت با وضعی که در این مملکت وجود دارد استیفای حق ملت کاری است بسیار مشکل، خصوصا که دولت انگلیس مالک اکثریت سهام شرکت است... » (محمد مصدق: 230 )

حسین فاطمی پس از 25 امرداد 1332 مخالفان سلطنت بود و این دیدگاه را در سخنرانی خود درتاریخ 25امردادماه 1332 در میدان بهارستان با صراحت بیان کرد و خواستار لغو نظام سلطنتی در ایران شد. پس از کودتا ماهها به صورت مخفی زندگی می‌کرد ولی در نهم اسفندماه 1332 دستگیر شد و با اینکه در جریان دستگیری زخمی شده بود در محاکمه‌ای به اعدام محکوم شد در سحرگاه 19آبانماه 1333 به جرم اقدام علیه سلطنت اعدام شد. وی از میان یاران دکتر مصدق تنها کسی بود که اعدام شد و بنابر وصیتش در گورستان «ابن بابویه» شهر ری، در کنار شهدای قیام سی تیر به خاک سپرده شد. ایشان حتی در زمان مرگ نیز برسر آرمان خود بود و زندان و شکنجه چیزی از مهرش نسبت به رهبر نهضت ملی نکاسته بود، تا آنجا که آخرین خواسته‌اش دیدار با پیشوایش بود و پیش از اعدام او را قیم فرزند خردسالش کرد. دکتر فاطمی با واپسین سخنانش مرگ را مانند آغازی دیگر برای قهرمانان مردمی، معنایی نوبخشید :"من از مرگ ابایی ندارم آنهم چنین مرگ پر افتخاری من می میرم که نسل جوان ایران از مرگ من درس عبرتی گرفته و با خون خود از وطنش دفاع کند و نگذارد جاسوسان اجنبی بر این مملکت حکومت کنند من در سفارت انگلیس را بستم غافل از اینکه دربار هست انگلستان سفارت لازم ندارد"(مهدوی:183)

دكتر فاطمي؛ محاکمه در دادگاه غیرعلنی نظامی

و با فریاد «زنده باد دکترمصدق، پاینده باد ایران» به پیشواز شهادت رفت تا به این باورش که:« کشته شدن در راه نجات یک ملت بزرگترین افتخار است» جامۀ عمل بپوشاند.

دکترمصدق نیز علاقۀ زیادی به ایشان داشت. دکتر غلامحسین مصدق در این باره می نویسد: «مرگ فاطمی او را تکان داد. و بارها، با چشمان اشک بار ، از او، و اخلاص و فداکاری هایش یاد می کرد.» (غلامحسین مصدق: 159)

پس از شهادت دکتر فاطمی یارانش تلاش کردند راه او را ادامه دهند و چند بار روزنامه هایی با نام « باختر امروز» درخارج از ایران منتشرکردند. نخستین تلاش یاران جبهه ملی در مونیخ زیر نظر خسروخان قشقایی و به سردبیری محمد عاصمی صورت گرفت، این نشریه به نوعی بیانگر مواضع اعضای جبهه ملی خارج از ایران بود .

سید علی شایگان ویاران نهضت ملی در آمریکا نشریه ای با همین نام به چاپ می رساندند که ارگان رسمی هوادان جبهه ملی در آمریکا بود. باختر امروز یک دوره هم به صورت ماهنامه در سال 1348 به عنوان« نشریه جبهه ملی ایران در خارج از کشور، بخش خاورمیانه» منتشرشد.

با نگاهی به :

شیفته، نصرالله. زندگینامه و مبارزات سیاسی دکتر حسین فاطمی، تهران، انتشارات کومش،چاپ دوم1385
مصدق، محمد. خاطرات و تألمات مصدق ،به کوشش ایرج افشار، تهران، انتشارات علمی، چاپ چهارم1365
مصدق، غلامحسین. درکنارپدرم مصدق ، تهیه و تنظیم غلامرضا نجاتی، تهران، موسسه خدمات فرهنگی رسا، چاپ اول 1369
هوشنگ مهدوی،عبدالرضا. سرنوشت یاران دکتر مصدق ، تهران، انتشارات علمی، چاپ دوم 1384
وفاپیشه، اسد. «بیخبری از فاطمی روزنامه نگار»، روزنامه شرق ،دوشنبه 17/5/1390 ،صفحه 20
روزنامه باختر امروز،25 تا 27 امردادماه 1332.