ایران‌بوم

به گزارش خبرگزاری مهر، کاووس حسنلی استاد ادبیات دانشگاه شیراز که هم اکنون به صورت رسمی به عنوان استاد در در دانشگاه استانبول ترکیه مشغول تدریس است، پیش از این نیز کتابی دو جلدی با عنوان «راهنمای موضوعی حافظ شناسی» تدوین کرده بود که در سال 1389 موفق به دریافت جایزه "کتاب سال حافظ" شد.

به جز چندین کتاب تصحیح شده و مجموعه شعر، در کارنامه نوشتاری حسنلی چند کتاب پژوهشی نیز وجود دارد که همه آنها از سوی صاحب نظران به عنوان کتابهای مهم و مرج شناخته و معرفی شده است از آن جمله است: فرهنگ سعدی پژوهی، راهنمای موضوعی حافظ شناسی، گونه های نوآوری در شعر معاصر ایران، راهنمای تحلیلی خیام پژوهی(مشترک با اقای دکتر حسامپور)و ... تا کنون بیش از 30 عنوان کتاب به قلم کاووس حسنلی منتشر شده است.

در بخش درآمد کتاب «راهنمای موضوعی سعدی شناسی» در باره این کتاب آمده است: سخن سنجان زبان فارسی، سعدی شیرازی را «استاد مسلم سخن» نامیده اند و همواره بر جایگاه بلند او در ادب فارسی پای فشرده اند و سعدی پ‍‍‍‍ژوهان ارجمند نیز تاکنون برای تبیین این جایگاه آثار ارزنده ای را پدید آورده اند. اما راست آن است که آنچه تاکنون در پیوند با سعدی پدید آمده و پژوهشهایی که درباره آثار او منتشر شده، در سنجش با نقش فراگیر او در فرهنگ ایرانی، بسیار ناچیز است و کارنامه سعدی پژوهی با آنکه در دو سه دهه اخیر رشد قابل توجه داشته، همچنان کم برگ و بار مانده است.

یکی از عواملی که می تواند به انگیزه مندی پژوهشگران و رونق تحقیقات کمک کند، هموار کردن مسیر پژوهش وآسان کردن امکان دسترسی است. در کارنامه پژوهشهای ادبی ایران هنوز جای بسیاری از تحقیقات بنیادی و پژوهشهای پایه ای خالی است و هنوز به آسانی و سادگی نمی توان به بسیاری از منابع دسترسی داشت. در سایه توانایی نرم افزارهای رایانهای، جستجو درمنابع ادبی به آسانی امکانپذیر است اما بدیهی است که ابتدا باید این منابع به شیوه های درست و شایسته به رایانه سپرده شود تا امکان جستجو فراهم شود. از همین رهگذر است که جستجو در محتوای کتابها -که معمولاً به حافظه رایانه سپرده نمی شوند- در مقایسه با محتوای مقاله های منتشرشده، به آسانی صورت نمی پذیرد و بسیاری از مطالب ارزشمند کتابها درتحقیقات ادبی از چشم پژوهشگران پنهان می ماند.

ایجاد «راهنمای موضوعی» برای کتابها می تواند بخشی از این کاستیها را برطرف کند. کتاب «راهنمای موضوعی حافظشناسی» (حسنلی، کاووس؛ 1388)، نخستین کتابی است که به گونهای گسترده فهرست موضوعی آثار پدید آمده در پیوند با یکی از سخن سرایان ایران را نشان می دهد. انتشار کتاب «راهنمای موضوعی حافظ شناسی» و واکنش تحسین آمیز بسیاری از حافظ شناسان و استقبال حافظ پژوهان انگیزهای شد تا طرح «راهنمای موضوعی سعدی شناسی» که از سال 1387آغاز شده بود، با قوت بیشتر پیگیری شود و با لطف خدای مهربان به انجام برسد. این طرح دربرگیرنده کتابهایی است که تا سال 1380 خورشیدی درباره سعدی و به زبان فارسی منتشر شده است. با توجه به این که راهنمای موضوعی سعدی شناسی در بخش مقاله ها، در طرحی دیگر پیگیری می شود، کتابهایی که مجموعه مقاله بوده اند، از این طرح کنار گذاشته شدهاند.

حجم کتابهایی که در طرح «راهنمای موضوعی سعدی شناسی» (70 جلد) بررسی شده است، کمتر از یک سوم کتابهایی است که در «راهنمای موضوعی حافظشناسی» (230 جلد) بررسی شده است. برای استفادهی آسانتر از نتایج این پژوهش، موضوعات گوناگون استخراج شده، همچون کتاب «راهنمای موضوعی حافظ شناسی» در پنج فصل دسته بندی شده است: «زندگی سعدی»، «اندیشه سعدی»، «سخن سعدی»، «موضوعات دیگر» و «بررسی آثار سعدی». برای آشنایی بیشتر با موضوعات کتاب، مدخلهای فرعی فصلهای پنجگانه، نیز در فهرست مطالب نمایه شده است.

برای پرهیز از افزایش حجم کتاب و پیشگیری از تکرار مکررات، تنها به یادکرد نشانی موضوعات بسنده شده است. همچنین در ذکر نشانی کتابهایی که فهرست موضوعی آنها تهیه شده، تنها نام کتاب و شمارهی صفحه نوشته شده و مشخصات کامل منابع، به ترتیب حروف الفبا در پایان کتاب آورده شده است.