گردشگری
خُربِس (خوربس)، باقی مانده از عصر ساسانیان
- گردشگری
- نمایش از شنبه, 20 آبان 1391 07:11
- بازدید: 6009
برگرفته از روزنامه اطلاعات
روستای خُربِس یا خوربیز یکی از روستاهای آباد توابع بخش مرکزی شهرستان قشم در استان هرمزگان واقع در جنوب ایران است که آن را باید در فاصله 10 کیلومترى غرب شهر قشم ببنید. روستایی که روزگاری یکی از بزرگ ترین و پر رونق ترین نقاط جزیره بوده است و این روزها، جز ویرانه چیزی از آن باقی نمانده است. دقیقش را بخواهید، باید بگوییم که برکه و کلاته گورستان تنها بازمانده‌های روستای خربس هستند که روزگار رونق و تردد سیاحان و کشتیرانان را در این منطقه به یاد می آورند. با این حال، باستان شناسانی که روی این روستای کهن تحقیق کرده اند، عمر آن را به یک هزار و 1400 سال قبل، یعنی به دوران ساسانیان نسبت می دهند. این روستا در میان کاسه‌اى وسیع قرار گرفته که اطراف آن را دایره‌وار تپه‌هاى کوتاه و بلند مرجانى پوشانده‌اند. این ارتفاعات همگى مشرف به شهر هستند و شهر تا دریا فاصله کوتاهى دارد. در سمت راست، برکه یا آبدان بزرگى است که طاق گهواره‌اى آن نشان‌دهنده قدمت این بنا است.
چیزی که در نگاه اول بیش از هر چیز غافلگیرتان می کند، کنده کاری‌های دیواره‌های غار است که عده ای معتقدند محل پنهان شدن زنان و کودکانی بوده است که روزگارى در دشت هموار خربز زندگى مى‌کرده‌اند و هر لحظه امکان یورش دزدان دریایى به آنها وجود داشته است
از گورستان تا پناهگاه
در میان دشت خربس، وقتى رو به شمال بایستیم، آثار ساختمانى قلعه مخروبه‌اى از سنگ را مى‌بینیم که احتمال مى‌رود در دوران بعد از صفویه چند بار بازچین شده باشد. جلوی همین قلعه، در فاصله‌اى نه چندان دور از غارهاى خربس، گورستانى وسیع و قدیمى وجود دارد که هم گورهاى پیش از اسلام و هم پس از اسلام در آن دیده مى‌شود.
غار خربس
درست مشرف بر این گورستان، در دیواره صخره‌ها و در سینه کوه در ارتفاع 20 تا 30 متر چند دهانه به صورت غار مانند به چشم مى‌خورد که به غارهاى خربس شهرت دارند. غارهایی که شگفتی طبیعت جزیره به شمار می روند. کهن، شگفت انگیز و پر رمز و راز.
این غارها که از پدیده‌هاى کهن زمین‌شناختى هستند، دنباله چین‌خوردگى رشته کوه‌هاى زاگرس به حساب می آیند که در هزاره‌هاى گذشته از زیر آب سربرآورده‌اند. اما در طول زمان و در دوره‌هاى تمدنى بعد دچار دگرگونى و تغییرات دیگرى شده‌اند.
غارهاى خربس که از بیرون ساختار ساده و طبیعى و زمین‌شناختى خود را همچنان حفظ کرده‌اند، از درون مجموعه دهلیزها، تالارها و اتاق‌هاى متعددی دارند که به عقیده برخی از محققان، روزگاری نیایشگاه پیروان میترائیسم بوده اند. به نظر می‌رسد ساختار رازآمیز و تو در توى غارهاى خربس و قرار گرفتن آن بر بلندى کوه این عقیده را دامن زده است.
غارهاى خربس را به لحاظ شکل و ساختار با دخمه‌هاى آذربایجان، کردستان، لرستان، بوشهر، اهواز و شوشتر مقایسه مى‌کنند. غارهاى خربس به ویژه از نظر فضاهاى درونى شکل و طرح نخستین خود را حفظ کرده و به همان صورت کهن خود باقى‌مانده اند.
غارهای خربس را بعضی معبد مهری می پندارند، بعضی آن را استودان (جای نگهداری استخوان‌های مردگان پس از مرگ، در آیین زرتشت ) می دانند و حدسی که قریب به یقین می تواند باشد، این است که این حفره‌های دست کنده در دل صخره‌ها اگر استودان (استخوان دان) دوره‌های پیش از اسلام نباشد، به طور مسلم پناهگاه‌هایی است برای مردم بی دفاع که روزگاری در دشت هموار خربز زندگی می کرده‌اند و دزدان دریایی با ایلغار و یورش امان آنها را بریده بودند، ناچار آنان این حفره‌های درهم را که از درون با یکدیگر مرتبط هستند در دل این دیواره به صورت غارهای دست کند به وجود آورده‌اند تا به هنگام احساس خطر بتوانند در آن منزل کنند.
این غارهای دست کنده مجموعه ای از حفره‌هایی است که با راهروهای باریک به همدیگر راه دارند و در تالار مرکزی، که جای اجتماع بوده، دو تاقچه کوچک جاچراغی نیز ساخته شده است. در پای دهانه این غارها برکه ای برای نگهداری آب باران وجود دارد که بیشتر روزهـــــای سال (جز مواقع بی بارانی) آب دارد.
ساکنان امروزی غار
اگر گذارتان به این غارها بیفتد، می بینید که بر فراز این غار، همیشه یک جفت عقاب ماهیگیر (که از انواع نادر و مرغوب عقاب‌هاى جهان هستند) به چشم مى‌خورند که در ارتفاعات صخره‌اى لانه دارند و تخم مى‌گذارند.
اما به جز این دو عقاب، چندین خفاش دم موشى هم در غار زندگی می کنند که بیشتر در زاویه‌هاى تاریک و بخش انبار ذخایر غار (حفره‌هاى زیرین) خانه دارند. موجوداتی که گفته می شود نسل آنها رو به انقراض است اما به لطف امن بودن این غار، می توانند زاد و ولد موثری در قشم داشته باشند.
منابع: خبرگزاری میراث فرهنگی
