گردشگری
مردان نمکی روایتگران تاریخ - جاذبه ای دیدنی برای گردشگران نوروزی
- گردشگری
- نمایش از چهارشنبه, 24 اسفند 1390 12:14
- بازدید: 4730
بهره‌برداری از یک معدن نمک در فاصله کوتاهی از شهر زنجان به کشف اتفاقی جسدی تاریخی منتهی شد که در عرصه میراث فرهنگی به عنوان یک کشف مهم مطرح شد و توانست بعد از مدت کوتاهی با دوستان نمکی خود به کشف تاریخی در زمینه میراث فرهنگی و گردشگری تبدیل شود.
cheap shoes nike dunk sb silver box collection - Low shoes - GiftofvisionShops - nike jordans retro 1 camo shoes black friday deals , Sneakers - Women's shoes | WS327KA - Buy now New Balance 327 SEASONAL CLASSIC - adidas edge lux 120111741 black edition release
به گزارش خبرنگار مهر، معدن چهرآباد به دلیل داشتن محیط نمکی تنها محوطه باستانی در ایران است که مواد آلی موجود را به خوبی در خود حفظ کرده و سالم نگه داشته است.
مواد آلی به دلیل خاصیت فناپذیری زودهنگام در محوطه‌های باستانی به ندرت یافت می شود یا درصورت کشف در شرایط بسیار نا‌مطلوبی به دست می آیند.
در نخستین سال بهره برداری در زمستان 1372 معدنکاران به هنگام باطله برداری و استخراج نمک با بولدوزر نیم تنه انسانی را که ریش و موی بلند داشت یافتند.
این نیم تنه به دلیل سالم باقی ماندن در محیط نمکی به مرد نمکی معروف شد و پس از پایان مطالعات به موزه ملی منتقل شد و تا به امروز در آنجا نگهداری می شود.
پس از آگاهی از خبر کشف این مومیایی، پژوهش‌های باستان شناختی نجات بخشی در زمستان همان سال به سرپرستی "هوشنگ ثبوتی" و "علی اصغر میرفتاح" انجام شد.
در نتیجه کاوش شماری اشیای جالب و متنوع از معدن به دست آمد، مهمترین یافته در سال 1372، کشف پای چپ مرد نمکی شماره یک بود که در داخل چکمه‌های بلند قرار داشت و جنس چکمه نیز از چرم و بلندی آن 48 سانتی متر بود.
با پایان گرفتن کاوش، جسد و اشیای مکشوفه برای مطالعات و بررسیهای بیشتر به آزمایشگاه تحقیقاتی پژوهشکده مرمت منتقل شد.
تحقیقات و مطالعات آزمایشگاهی در زمینه‌هایی از جمله آزمایش سال یابی بررسیهای استخوان شناسی با کمک تصویر برداری سی تی اسکن، تعیین گروه خونی، آزمایش DNA انجام شد.
نتیجه سال یابی کربن 14 بر روی نمونه‌ای استخوانی و پارچه‌ای قدمت مرد نمکی شماره یک را یکهزار و 700 سال قبل یعنی اوایل دوره ساسانی تعیین کرد.
همچنین بررسیهای بیشتر نشان داد که نیم تنه مکشوفه مربوط به مرد میان سالی بوده که قبل از مرگ ضربه شدیدی بر سر و صورت او خورده است.
پیش از کاوش‌های سال‌های 83 و 84 در معدن نمک روستای "چهر آباد" براساس یافته‌های 12سال پیش تصور این بود که معدن، محل کشته شدن شاهزاده ساسانی یا نماینده هیئت حاکمه اقوام سکایی در سده هشت پیش از میلاد بوده است.
با کاوش‌های دو فصل اخیر (83 و 84) مشخص شد که مومیایی‌های مکشوفه از معدن چهرآباد، کارگران و معدن کارانی بودند که در نتیجه ریزش معدن و فرو ریختن دیواره‌ها و سقف و تونل‌ها کشته و مدفون شده‌اند.
براساس کاوش‌های انجام شده مشخص شد که معدن از حدود اواخر عصر آهن شناسایی شده است.
با توجه به آزمایشات سالیابی کربن 14 مشخص شد که مرد نمکی 3، 4 و 5 مربوط به دوره هخامنشی با قدمت حدود دو هزار و 300 سال و مرد نمکی 1، 2، مربوط به دوره اشکانی و اوایل ساسانی، با قدمت حدود یکهزار و 800 سال قبل بوده است.
با شواهد و مدارک موجود، ریزش تونل‌های معدن چهرآباد، دست کم دوبار و با فاصله زمانی حدود 500 سال رخ داده است.
نخستین بار در حدود دو هزار و 300 سال پیش و به هنگام فعالیت معدن کاران بخش بزرگی از تونل‌های معدن ریزش و در آن مردان نمکی 3، 4 و 5 کشته شده اند و سپس با گذشت حدود 500 یا 600 سال دوباره حادثه‌ای دیگر در معدن نمک رخ داد و در نتیجه آن مردان نمکی 1 و 2 نیز کشته و مدفون شده اند.
مردنمکی شماره یک و دو:
با وجود کشف استثنایی مرد نمکی شماره یک در سال 1372 متاسفانه تلاش چندانی برای تعطیل کردن استخراج مکانیکی و لغو بهره برداری از معدن صورت نگرفت.
پاییز 1383 معدنکاران در حین کار با بولدوزر مجددا با بقایای اسکلت انسانی مواجه شدند که بدلیل کار با بولدوزر تا حد زیادی متلاشی شده بود و با جستجوی معدن کاران در میان خاکهای آشفته علاوه بر جمع آوری قسمتهایی از بقایای انسانی تکه تکه شده، شماری اشیا به دست آمد که توسط بهره بردار به اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان منتقل شد.
بررسی های اولیه بر روی بقایای انسانی که پس از انتقال به میراث فرهنگی، مرد نمکی شماره 2 نامگذاری شد، نشان داد که این بقایا متعلق به مردی میانسال با میانگین قد حدود 180 سانتی متر بوده که در جریان ریزش دیواره‌ها و سقف تونل کشته شده است.
از جمله اشیایی که همراه این مرد نمکی یافت شد می توان به تکه سبد و میخهای چوبی، طنابهای گیاهی و منسوجات اشاره کرد.
کشف اتفاقی مرد نمکی شماره 2 و مجموعه ای از اشیا موجب از سرگیری پژوهش‌های باستان شناختی در معدن نمک چهرآباد بعد از گذشت 11 سال شد.
بنابراین کاوش در معدن با وجود شرایط آب و هوایی نامناسب و دشوار در دیماه 1383 به منظور نجات بخشی آثار و بقایای باقی مانده آغاز شد.
در نتیجه کاوش دو فصل مقادیر زیادی اشیای جالب توجه از معدن چهرآباد به دست آمد که بسیاری از اشیای تهیه شده از مواد آلی بود.
در معدن چهرآباد به دلیل وجود مقادیر فراوان نمک که باعث محدود شدن فعالیت میکرو ارگانیسم ها می شود، بسیاری از اشیا از جمله اشیای تهیه شده از مواد آلی بسیار سالم و در شرایط مطلوبی است.
مرد نمکی شماره سه:
مرد نمکی شماره 3 همچون مرد نمکی 2 به صورت اتفاقی و طی کار باطله برداری بولدوزر توسط معدن کاران در سال 1383 کشف شد.
بدلیل سقوط یک صخره بسیار بزرگ نمک بر روی مرد نمکی شماره 3 و همچنین کشف آن توسط بولدوزر ، این جسد نیز به صورت متلاشی شده و تکه تکه به دست آمد.
آنچه که مرد نمکی شماره 3 نامیده شد در واقع بقایای استخوان، لباس و قسمتهایی از بافت نرم فردی بود که همچون معدنچیان دیگر بر اثر ریزش تونل و سقوط یک سنگ چند تنی روی او کشته شده بود.
مرد نمکی شماره 4:
مرد نمکی شماره 4 سالم ترین و کاملترین جسد نمکی به دست آمده از معدن چهرآباد است و به رغم آسیب دیدگی به هنگام مرگ تقریبا بیشتر قسمتهای بدن این مومیایی سالم باقی مانده است.
این جسد شامل مجموعه ای از استخوان ها و بافت نرمی است که بر اثر از دست دادن آب بدن کاملا خشک شده است.
براساس تحقیقات انجام گرفته مشخص شد این مومیایی طبیعی، پسر جوانی بوده که به هنگام مرگ حدود 16 سال داشته است.
قد این مومیایی 170 تا 175 سانتی متر و بر گوش‌هایش حلقه فلزی دیده می شود، موهای سر وی کوتاه، به رنگ خرمایی و همراه این مومیایی اشیای جالب توجهی نیز کشف شد.
یکی از این اشیا چاقوی فلزی با دسته استخوانی است که در غلافی چرمی به کمربند پارچه ای این مومیایی بسته شده است و از اشیای دیگر می توان به دو کوزه کوچک سفالی سالم اشاره کرد.
از ویژگیهای بسیار مهم این مومیایی طبیعی، لباس کامل است که برتن او دیده می شود، این لباس از بالا پوشی بلند، یک شلوار و کفش چرمی تشکیل شده است.
مرد نمکی شماره 5 :
این مومیایی طبیعی نیز در کاوش فصل دوم در حالی یافت شد که به جز سر بقیه قسمتهای بدن زیر صخره و سنگ‌های آواری بزرگ قرار گرفته بود.
شکل جسد نشان می داد که این شخص نیز همچون نمونه‌های قبلی بر اثر حادثه ای که منجر به تخریب و ریزش تونل گردیده، کشته و مدفون شده است.
بر خلاف مومیایی نمکی شماره 4 بیشتر بافت بدن مرد نمکی شماره 5 پوسیده و از بین رفته بود و بافت نرم فقط در قسمت هایی کوچک از دو دست، پاها بخش هایی از صورت، سینه و لگن باقی مانده بود.
موی سر جسد به شرایط محیطی که مرد نمکی در آن قرار گرفته بر می گردد، کم بودن میزان نمک در این محیط نفوذ آب از بالای کوه به این بخش از معدن از دلایل اصلی پوسیده شدن زیاد مرد نمکی شماره 5 است.
در حال حاضر به استثنای مومیایی نمکی شماره 1 که در موزه ملی کشور نگهداری می شود، بقیه اجساد و اشیای بدست آمده از معدن چهرآباد در موزه باستان شناسی در عمارت معروف به "ذوالفقاری" شهر زنجان در شرایط مطلوب و تحت نظارت کارشناسان مربوط نگهداری می شوند.
با تلاش مسئولان میراث فرهنگی و گردشگری استان زنجان در محفظه های استاندارد نگهداری می شوند.
معدن نمک چهر آباد با ارتفاع یکهزار و 350 متر از سطح دریا در 75 کیلومتری غرب شهر زنجان قراردارد و از نظر جغرافیایی این ناحیه در حوضه آبریز رودخانه قزل اوزن قرار دارد و از تپه ماهور ها و ارتفاعاتی تشکیل شده که به صورت یک رشته متصل به هم در جهت شمال غرب به جنوب شرق کشیده شده اند.
حسن دهقان "مردان نمکی" را فیلم کرد
مستند "مردان نمکی" به تهیه‌کنندگی و کارگردانی حسن دهقان به مدت ٦٠ دقیقه در صدا و سیمای مرکز زنجان تولید شد.
صحنه ای ازفیلم مستند مردان نمکی
در این مستند به جسدهای کشف شده معدن نمک باستانی و تاریخی و کهن روستای چهرآباد واقع در استان زنجان که به شکل طبیعی طی هزاران سال مومیایی طبیعی شده‌اند پرداخته می‌شود.
در مستند «مردان نمکی» نحوه کشف، ابزار، پارچه‌ها و لباس‌های همراه این اجساد که مربوط به دوران تاریخی ١٧٠٠ تا ٢٨٠٠ سال پیش است مورد بررسی قرار می‌گیرد.
در این مستند بخشی از زندگی این مردان به شکل بازسازی و بازآفرینی ارائه شده و مسائل مربوط به مباحث علمی و باستان‌شناسی نیز به طور محض بررسی شده است.
.............................
گزارش: زهرا مقدمی
