ایران‌بوم

این هفته، سفرمان را با دو منظور آغاز می‌کنیم. راهی خراسان می‌شویم. البته قبل از هر کاری به زیارت بارگاه امام رضا(ع) در مشهد مقدس می‌رویم که پیشتر سناباد نامیده می‌شد و یکی از نواحی توس بود. بنای اصلی شهر توس را به زمان جمشید نسبت می‌‌دهند که بعدها به وسیله «توس» پهلوان و سپهسالار ایرانی تجدید بنا شد.

قسمتی از شهر توس در زمان خلافت عثمان توسط اعراب فتح شد. در قرن هفتم هجری، شهر توس به دست مغولان ویران شد و مردم آن به مشهد مهاجرت کردند.

به هر حال تاریخ مشهد کنونی با تاریخ شهر توس قدیم در پیوند با یکدیگرند.

توس به مرکزیت تابران، از نقاطی است که تاریخ چندهزار ساله دارد. آثار باقی‌مانده از باروی آن که از نوع شهرهای دایره‌ای شکل است، نمونه‌ای از شهرهای باقی‌مانده از ایران باستان است که گواهی است بر تاریخ این منطقه. بخشی از این بارو تا باغی که آرامگاه فردوسی در آن قرار دارد، کشیده شده است.

پیش از ساخت آرامگاه فردوسی، محل دقیق گور او مشخص نبود. نخستین منبعی که از مدفن حکیم توس نام برده؛ در چهار مقاله نظامی عروضی است که خود 100سال پس از درگذشت حکیم توس بر مزارش رفت و آن را جایی نزدیک دروازه رزان توس در محل باغ خانوادگی او دانسته است. قاضی نورالله شوشتری نیز ششصد سال بعد نشان آن را یافت، اما به تدریج ویرانه‌ها نیز از میان رفت.

تا اینکه در سال 1302 آصف‌الدوله، والی خراسان، بنایی آجری بر آن ساخت. در سال 1305شمسی برای آنکه محل دقیق گور حکیم توس مشخص شود ،کاووش‌های زیادی انجام شد و تختگاهی به طول 6متر و عرض5متر در باغ حاج‌ میرزاعلی قائم یافتند. او این باغ 23هزار متری را واگذار کرد و آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی ساخته شد.

بنای فعلی را مهندس هوشنگ سیحون طراحی کرده و در سال 1347 گشایش یافته است. ساختمان‌ فعلی‌ آرامگاه در نماهای‌ بیرونی‌ بر گرفته‌ از معماری‌ هخامنشیان‌ است. فضای‌ داخلی‌ نیز از معماری‌ دوره‌ اشکانی‌ و اسلامی‌ اقتباس‌ شده‌ است.