ایران‌بوم

مجله مهر - محمدالیاس قنبری: راستش برای من همیشه سوال بوده است که انسانی که اینقدر شیفته پیشرفت است چرا باید به آثار تاریخی گذشته علاقه نشان دهد؟ اصلاً ما چرا به موزه می رویم؟ برای اینکه

ببینیم گذشتگان چقدر عقب مانده بودند و ما چقدر پیشرفت کرده ایم؟

برای من که رفتن به موزه و دیدن آثار تاریخی همواره همراه با حس حسرت است. اشیایی که در موزه ها ما را شگفت زده می کنند روزگاری اشیای عادی زندگی آدمها بوده اند. خانه ها و مساجدی که ما برای

دیدن شان بلیط می خریم نیز همچنین محل زندگی و عبادت آدمها بوده است.

بسیاری از آثار اصیل تاریخی را باید در روستاها جست. بناهای تاریخی ما را به دل تاریخ می برند و مسلماً مساجد مهمترین بناهای معماری پس از دوره اسلامی هستند که گردشگران حرفه ای را به خود

جذب می کنند. مساجد گذشته با مساجد امروز چه فرقی دارند؟ قدیمی ترین مساجد چگونه بوده اند؟ اصلاً قدیمی ترین مسجد ایران کجاست؟

درباره قدیمی ترین مسجد ایران اختلاف نظر وجود دارد. برخی مسجد «تاریخانه دامغان» را قدیمی ترین مسجد ایران می دانند که متعلق به قرن دوم هجری است. اما مرحوم محمدکریم پیرنیا، معمار و محقق

و مورخ معماری که از قضا روزی در مسیر بافق به یزد مسیرش به روستایی به نام «فهرج» در ۲۵ کیلومتری یزد می افتد؛ چشمش به مناره ای گِلی می افتد و کنجکاو می شود که این مسجد را ببیند و

درباره آن تحقیق کند. مسجدی ساده و بی پیرایه و بنا شده از خشت و گل بدون گنبد و با یک مناره (به سبک مساجد اهل سنت) که به شکلی عجیب دست نخورده باقی مانده بود.

این محقق ایرانی از نشانه های معماری ساسانی نهفته در معماری این مسجد حدس می زند که قدمت آن باید متعلق به صدر اسلام باشد. پیرنیا اصرار دارد که علائمی در این مسجد وجود دارد که نسبت به

مسجد تاریخانه دامغان به معماری ساسانی نزدیک تر است. اما هر دو مسجد شباهت های زیادی به یکدیگر دارند.