ایران‌بوم

در بهار 1358، از سوی دفتر امور استان‌های سازمان برنامه و بودجه، تصویب‌نامه‌ای تنظیم شد که از سوی رییس سازمان برای تصویب به هیات‌وزیران ارایه شد. در این تصویب‌نامه آمده بود که کاریزهایی که ژرفای مادر چاه آنان، بیش از 80 متر است، به ثبت آثار ملی رسیده و در نتیجه مورد حمایت قرار گیرند. تا آن‌جا که من آگاهی دارم، این تصویب‌نامه نهایی و ابلاغ هم شد اما پی‌گیری نشد و این کار انجام نگرفت.
چند روز پیش، مدیرکل دفتر مدیریت بهره‌وری آب کشاورزی در معاونت آب، خاک و صنایع وزارت کشاورزی، اعلام کرد:
همه‌ی قنات [کاریز]ها شاخص کشور باید با هدف حفاظت بهتر، در آثار ملی ثبت شوند.
وی افزود: قنات [کاریز]های فراوانی در سطح کشور داریم که باید همه آن‌ها در فهرست آثار ملی ثبت شود و از این نظر، مراقبت بهتری از آن‌ها به عمل آید.
علیرضا پرستار گفت: در صورت تحقق این امر، سازمان میراث فرهنگی ... نیز در زمینه حفاظت از قنات‌ها، به کمک وزارت جهاد کشاورزی می‌آید و قنات‌ها، به بهترین شکل از آسیب‌ها حفاظت می‌شوند.
وی یادآور شد: قرار است چند رشته از قنات‌های کشور در سطح بین‌المللی نیز ثبت شود که این امر بسیار مطلوب است و امیدواریم در اسرع وقت تحقق یابد.
او درخصوص دانش نگهداری قنات نیز اظهار داشت: باید در این زمینه، دانش سنتی با عمل نوین ترکیب شود و بهترین حفاظت از قنات‌ها به عمل آید تا بتوانیم آن‌ها را تا حد ممکن حفظ و از نابودی آن‌ها جلوگیری کنیم.
پرستار اظهار داشت: قنات‌ها از مهم‌ترین میراث‌های تاریخی است و باید از همه قابلیت‌های آن‌ها به بهترین نحو بهره‌مند شویم.
او افزود: در سه دهه گذشته کار مرمت و لایروبی 22 هزار قنات در کشور انجام شده که این امر کمک فراوانی به افزایش بهره‌وری سیستم قنات‌ها کرده است. از این تعداد 13 هزار قنات در برنامه چهارم لایروبی و مرمت شده است.
گرچه بسیار دیر شده است، اما هر زمان که به اندیشه‌ی نجات‌بخشی کاریزهای کشور بیفتیم، کار بزرگی انجام شده است. کاریز که دیرینگی آن در کشور به چندین هزار سال می‌رسد، در ناحیه خشک و بیابانی مانند ایران، پایدارترین و کم‌هزینه ترین منبع آب است.
بر اثر صدور مجوزهای کندن چاه‌های عمیق که بیش‌ترین آن‌ها در کشور، بدون مطالعه و پی‌آمدهای آن، در سال گذشته صادر شد، باعث گردید که بسیاری از کاریزهای کشور خشک شوند و بسیاری نیز زیان بسیار ببینند.
افزون بر ثبت کاریزهایی که مادر چاه آن دست‌کم به 80 متر می‌رسد، و ... لازم است که کاریز به عنوان یک سامانه‌ی آبدهی (برای آشامیدن و کشاورزی)، مورد حمایت کامل قرار گیرد. هـ . ط.