زیست بوم
دریاهای آلوده صیدی به ماهیگیران نمی‌دهند
- زيست بوم
- نمایش از یکشنبه, 03 ارديبهشت 1391 13:02
- بازدید: 3884
برگرفته از همشهری آنلاین
دکتر محمد رضا فاطمی
عضو هیات علمی و مدرس اکوبیولوژی دریا
هرساله دوم اردیبهشت مصادف با 22 آوریل مراسم روز زمین برگزار می‌شود؛ مراسمی که جنبه نمادین دارد و هدف آن بیشتر آگاهی و جلب توجه مردم به حفظ سلامت زمینی است که در آن زندگی می‌کنند.
این زمین در کره‌ای واقع شده است که سه چهارم آن را آب‌های دریایی و اقیانوسی فراگرفته است و از جهات مختلفی ازجمله اقلیم و آب و هوا و یا بسیاری از کاربری‌های انسانی به دریاها وابسته است ولی انسان آن‌طوری که شایسته و بایسته است با آن رفتار نکرده و حرمت محیط و زیست‌مندان آن را رعایت نمی‌کند. فرانسیس بیکن می‌گوید: به زمین دستور ندهید بلکه از آن تبعیت کنید؛ جمله‌ای که باید آویزه گوش تمامی انسان‌ها قرار گیرد. زمین خانه ماست و باید حرمت آن را نگاه داریم. ولی آیا ما به‌عنوان اشرف مخلوقات دین خود را ادا کرده‌ایم و پاس حرمت دیگر مخلوقات را به‌جا آورده‌ایم؟ روند کاهشی تنوع گونه‌ای و از بین رفتن و تصرف و تخریب زیستگاه‌های گیاهان و جانوران در عرصه خشکی هم‌اکنون به پهنه دریاها نیز تسری یافته و با این روند در آینده‌ای نه‌چندان دور، بسیاری از این منابع را نیز از دست خواهیم داد و آنگاه که دچار خسران و خسارت شدیم، حسرت و افسوس ما دیگر فایده‌ای نخواهد داشت و ما بازنده اصلی خواهیم بود.
آلودگی حرفه صیادی را تهدید می‌کند
آب‌های دریا هزاران سال محل کسب و ممر درآمد و معاش صیادان و ساحل‌نشینانی بوده است که حیات و بقای آنان به دریا و ذخایر و منابع و آبزیان آن وابسته بوده است؛ بابت این استفاده نه‌هزینه‌ای و نه کرایه‌ای می‌پرداخته‌اند و نه بابت آن وامدار کسی بوده‌اند، ولی اکنون حسرت‌به‌دل نظاره‌گر مرگ تدریجی و تخریب آن هستند. مثال آن بسیار بارز است. هم‌اکنون بسیاری از صیادان آب‌های جنوبی و شمالی ما به واسطه کم شدن منابع زنده دریایی از کسب و کار و درآمد همیشگی خود محروم شده‌اند که علت آن آلوده کردن و تخریب محیط دریا و از بین رفتن ماهیان و دیگر آبزیان آن بوده است. ولی برای بسیاری دل کندن از دریا مشکل است و یافتن کار دیگری در این وانفسای بیکاری مشکل‌تر. سری به شهر عسلویه در استان بوشهر زده و پای صحبت صیادان آنجا بشینید که اکنون چندین سال است که حرفه صیادی را به واسطه کم شدن ماهی به کناری نهاده‌اند و ناخواسته روی به کارهای دیگری مانند تجارت غیررسمی کالا بین ایران و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس آورده‌اند تا کمبود معیشتی خود را جبران کنند. اگر امکان رفتن به عسلویه را با این بعد فاصله ندارید سری به کناره دریای خزر و صیادان صید پره و ماهیان استخوانی بزنید تا ببینید که برای شما خون گریه می‌کنند و تورهای خالی از ماهی و یا کم ماهی را نظاره‌گر هستند که فروش‌شان حتی کفاف مخارج صیادی آنها را هم نمی‌دهد.
تخریب با نیت خیرخواهانه
چرا این چنین شده و چه عواملی باعث و بانی آن بوده است؟ شاید باور کردنش مشکل باشد ولی بسیاری از این تخریب‌ها و مشکلات با نیت خیرخواهانه و با هدف توسعه ظرفیت‌های تولیدی و افزایش اشتغال توسط مدیران و افرادی ایجاد شده که به طبیعت به چشم یک برده و اسیر که مالک‌الرقاب آن هستند و هر بلایی سر آن آورند مهم نیست، نگاه می‌کنند. نه از اهمیت آن آگاهند و نه اصلاً به آن توجه می‌کنند. ارائه آماری در جهت ایجاد یا افزایش اشتغال و حرفه‌هایی مقطعی و ناپایدار با صرف میلیون‌ها یا میلیاردها تومان هزینه، و بی‌توجهی به از بین رفتن هزاران شغلی که طبیعت به رایگان در اختیار ما قرار داده است و می‌تواند برای همیشه نیز ادامه داشته باشد، بیکاری صیادان، صدمه دیدن کشاورزان خوزستانی در اطراف رودخانه‌های بهمنشیر و کارون به‌واسطه شورشدن آب آنها ناشی از احداث سد در بالادست و یا آلوده شدن آب این رودخانه به واسطه ورود انواع پساب‌ها و آلاینده‌ها و باز بی‌آبی مردمان سختکوش خوزستانی - در کنار زمانی پرآب‌ترین رودخانه‌های کشور-که اکنون حسرت داشتن یک لیوان آب پاک را از منابع طبیعی خود دارند ولی روی به آب بطری‌های پلاستیکی کرده‌اند که باید هزینه گزافی صرف تهیه آن کنند و خود بطری‌های خالی شده نیز تبدیل به معضلی اساسی شده‌اند.
خطرناک بودن شنا در آب‌های ساحلی دریای مازندران به واسطه احتمال ابتلا به بیماری‌های قارچی پوستی و محرومیت ازاین موهبت و فرصت قابل توجه گردشگری، تولد کودکان ناقص‌الخلقه در شهر ماهشهر که مادران آنها از ماهیان آلوده به انواع و اقسام آلاینده‌ها مانند جیوه، سرب و کادمیوم که از کارخانه‌های پتروشیمی آنجا وارد دریا می‌شوند، مصرف کرده‌اند، همه و همه نمونه‌های بارزی است که بیانگر این نکته هستند که چنانچه این بی‌توجهی و البته به‌نظر من این ناشکری نسبت به نعمات پاک و گسترده خداوندی، ادامه داشته باشد، خود ما انسان‌ها نخستین افرادی خواهیم بود که دچار خسران شده وبه پیامدهای ناگوار آن دچار خواهیم شد که البته هم‌اکنون دچار آن شده و در حال دادن تاوان آن، آن‌هم با جان خود هستیم و آن روز زیاد دور نیست که افسوس ما دگر چاره نکند و با خود بگوییم که‌ای کاش...! از آب همه چیز را زنده کردیم. پس گیاه و حیوان و انسان و زندگیشان به آب بستگی دارد (آیه30 سوره انبیاء).
