یادمان
شهر هخامنشی در حلقه چاه‌نیمه‌ها
- يادمان
- زیر مجموعه: ديده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبيعی ایران
- دوشنبه, 09 ارديبهشت 1392 07:42
- آخرین به روز رسانی در دوشنبه, 09 ارديبهشت 1392 07:42
- نمایش از دوشنبه, 09 ارديبهشت 1392 07:42
- بازدید: 3373
حریم‌دهانه غلامان شهر هخامنشی استان سیستان و بلوچستان سر به زیر آب فرو برد. سال‌ها قبل، ساخت دریاچه مصنوعی یا چاه‌نیمه 4 در غرب محوطه دهانه غلامان با هدف آبرسانی به مردم شرایطی را فراهم آورد تا یکبار دیگر تاریخ امپراتوری هخامنشی به قعر دریاچه فرو رود تا زندگی از تپش نیفتد.
new nike football boots 2012 2017 - 002 - Nike Air Max 270 ESS Ανδρικά Παπούτσια Γκρι / Λευκό DM2462 | Nike Release Dates
خبرگزاری میراث‌فرهنگی ـ گروه میراث‌فرهنگی ـ چاه نیمه‌ها، گویی چشمان درشت پرآبی هستند که قرن‌هاست در حریم دهانه غلامان سوسو می‌زنند و در سکوت بیابان چشم از چشم بزرگترین امپراتوری هخامنشی ایران برنمی‌دارند.
به‌گزارش CHN، «چاه نیمه‌ها» دریاچه‌های مصنوعی چهارگانه‌ای هستند که اطراف دهانه غلامان و در منطقه شرق زابل ساخته شده‌اند و در اصطلاح محلی به چاه نیمه معروف هستند. گفته می‌شود، چاه نیمه‌های 1 و 2 و 3 چاله‌های طبیعی هستند که از طریق رود هیرمند آبگیری می‌شوند. این 3 چاه نیمه در دهه پنجاه شمسی ساخته شدند و اوایل دهه شصت آبگیری شدند.
اما چاه‌نیمه شماره 4 در قسمت غربی محوطه دهانه غلامان سالیان اخیر احداث شد. پروژه‌ای که بخشی از ساختارهای سایت محوطه باستانی دهانه غلامان را از بین برد. هر چند که بسیاری از باستان‌شناسان با احداث چاه‌نیمه‌ها به‌دلیل خشکسالی و بی‌آبی منطقه مخالفتی ندارند اما چند گمانه مختصر در غرب محوطه و عدم کشف آثار و سپس ساخت چاه نیمه در این بخش سبب شد 10 کیلومتر از کانال 11 کیلومتری هخامنشی به‌زیر آب رود.
یکی از باستان‌شناسان سیستان و بلوچستان، به 4 چاه نیمه در حریم دهانه غلامان اشاره می‌کند و می‌گوید: چاه نیمه شماره 3 در شرق و جنوب دهانه غلامان واقع شده که به‌نظر می‌رسد مکان این چاه‌نیمه‌ها از دوره هخامنشیان مورد استفاده قرار می‌گرفته، اما احداث چاه‌نیمه 4 در غرب محوطه در سال 1385 تا 1387 به‌منظور آبرسانی به مردم ایجاد شد.
این باستان‌شناس در رابطه با میزان خسارت یا تخریب آثار با آبگیری چاه‌نیمه شماره4 می‌افزاید: ساخت این چاه نیمه باعث شد که قسمتی از شهر هخامنشی از بین برود. در واقع از کانال آب 11 کیلومتری هخامنشی نزدیک به 10 کیلومتر به‌زیر آب رفته است اما درخصوص تخریب به‌طور دقیق نمی‌توان پاسخ داد ساختاری از بین رفته یا نه چراکه بررسی صورت نگرفته است.
آبگیری چاه نیمه شماره 4 اما پرسش‌های بسیاری را میان کارشناسان برانگیخت. اینکه به‌جز حریم دهانه غلامان، مکان دیگری قابلیت آبگیری و آبرسانی به مردم را نداشته است؟ کارشناسان می‌گویند: اگر به تصاویر هوایی دقت شود شاید در جنوب چاه نیمه شماره 3 امکان احداث چاه نیمه شماره 4 نبوده است. در شرق چاه نیمه شماره 1 به‌دلیل محدودیتی که در منطقه مرزی ایران و افغانستان وجود داشت احداث آن میسر نبود. از انتهای چاه‌نیمه شماره 2 تا مرز افغانستان 300 متر و از چاه نیمه شماره 3 تا مرز 1200 متر فاصله داشته، درواقع این محدودیت مرزی با افزایش آب و گسترش چاه‌نیمه‌ها قطعا امکانپذیر نبوده اما در قسمت جنوب غربی این مشکل کمتر به چشم می‌خورد.
این درحالی است، که قبل از سال 87 و آبگیری و ساخت سد، تیمی از باستان‌شناسان سازمان میراث‌فرهنگی چندین گمانه اکتشافی در غرب محوطه دهانه غلامان را ایجاد کرد‌ه‌اند اما به‌نظر می‌رسد، موفق به دستیابی آثار نشدند. بر همین اساس، نتیجه گزارش‌‌های این باستان‌شناسان منتج به این شد که محوطه خالی از هر گونه اثر تاریخی است. درصورتی‌که دراین قسمت کانال هخامنشی تا سنارود به‌طول 10 کیلومتر امتداد داشته است.
با این‌حال بسیاری از کارشناسان و باستان‌شناسان، هیچ مخالفتی با ساخت چاه‌نیمه‌ها ندارند و معتقدند، احداث دریاچه‌های مصنوعی از بی‌آبی مردم منطقه جلوگیری می‌کند و مانع از مهاجرت‌های بی‌رویه می‌شود. اما ساخت چاه نیمه شماره 4 در واقع تخطئی از قوانین و ضوابط میراث‌فرهنگی بوده است.
از همان زمان (قبل و بعد از انقلاب) که کارشناسان غیرایرانی در این منطقه برای جایابی ساخت چاه نیمه ها فعالیت می‌کردند، باید کارشناسان باستان‌شناسی در کنار آنها قرار می‌گرفتند و در این مهم آنها را یاری می رساندند که امروز این دریاچه های مصنوعی تهدیدی برای یکی از مهمترین محوطه های باستانی ایران نباشد. اما امروز آب از سر گذشته و دیگر نمی توان به تخریب یک دریاچه پرداخت، آن هم در سیستانی که آبی نیست.
چاه‌نیمه شماره 4 که توسط سازمان آب ـ منطقه‌‌ا‌ی ساخته شده است قراربود کل محوطه دهانه غلامان به زیر آب ببرد که با پیگیری‌های استاندار وقت (دکتر دهمرده) قسمت اصلی محوطه از پروژه بیرون کشیده شد. البته به‌جز چاه‌نیمه‌ها درحال‌حاضر در قسمت جنوبی محوطه شاهد تصفیه خانه آب زابل و زاهدان هم هستیم.
سمت راست تصویر چاه نیمه شماره 3 قرار گرفته و سمت چپ چاه نیمه شماره 4 و کانال آبی که چاه نیمه 3 رابه 4 وصل می کند در پایین قرار دارد. محوطه دهانه غلامان در دهانه سد که قاشق مانند است واقع شده
برای رسیدن به این تصفیه خانه جاده ای از طرف روستای قلعه نو به سمت تصفیه خانه احداث شده است که این جاده از وسط محوطه دهانه غلامان عبور می کند.
این درحالی است، که جاده از کنار ساختمان شماره 2 عبور کرده و صدمات جبران ناپذیری به آثار خشتی محوطه وارد می‌کند. ایجاد لرزه‌های فراوان سبب تخریب سازهای خشتی بر اثر مرور زمان می‌شود.
باستان‌شناسان معتقدند، با توجه به تمام اتفاقات رخ داده تنها می‌توان به حفاظت از آثار باقیمانده پرداخت. با توجه به ساخت چاه نیمه ها در اطراف دهانه غلامان برای مطالعه این محوطه بسیار مهم دوره هخامنشی می توان از روشهای جدید در باستان شناسی استفاده نمود و از کاوش آثار دیگر خودداری و با اختصاص بودجه به حفاظت از آثار خشتی بیرون آمده از دل خاک اقدام کرد. هر چند که تعدادی از ساختمانهای کاوش شده بطور متناوبی حفاظت می شوند ولی تعدادی از ساختمانهایی که در سالهای اخیر از زیر خاک بیرون آورده شده اند بدون جفاظت رها شده اند.
مطالعات نشان می‌دهد، دهانه غلامان تنها شهر باقیمانده از دوره هخامنشی است که دارای ساختمانهای اداری، مذهبی، مسکونی و صنعتی در کنار هم می باشد که تا به امروز در کل سرزمین هخامنشی کشف شده است و حفاظت از آثار آن حائز اهمیت است. این آثار ارزشمند متعلق به تمامی مردمان جهان است و سازنده هویت فرهنگی سرزمینمان هستند و لزوم حفاظت از این آثار بر همگان لازم و ضروری است.
دهانه غلامان در 44کیلومتری جنوب شرقی زابل در استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته است. دهانه غلامان نام جدید این شهر است که از تنگه‌ای طبیعی با همین نام گرفته شده و وجه تسمیه آن به خوبی روشن نیست.
چون دهانه یا تنگه مذکور یکی از راه‌های ورودی به داخل فلات بوده و در دو سده گذشته برده فروشان، غلامان آفریقایی را برای فروش از طریق این تنگه به خاک ایران وارد می‌کرده‌اند به این نام معروف شده است.
گزارش؛ مریم جلیلوند
