ایران‌بوم

کتابخانه مرکزي يزد در بافت تاريخي خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ هنوز تجربه تلخ جهان‌نمای اصفهان به پایان نرسیده است که پس از 13 سال تلاش برای جلوگیری از ساخت کتابخانه مرکزی یزد و تصویب مصوبات مسئولان شهری و کشوری برای تعدیل این ساختمان جهت ثبت جهانی بافت تاریخی یزد، ساخت آن از 4 روز قبل بدون تعدیل طبقات و ارتفاع غیر مجاز آن آغاز شده است.

به گزارش CHN کتابخانه مرکزی یزد با ارتفاعی غیرمجاز در بافت تاریخی یزد ساخته شده و منظر آسمانی این مجموعه یکپارچه شهری را که گفته می‌شود بزرگترین بافت خشتی جهان بوده و با شماره 15000 در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده به هم زده است.

ثبت جهانی بافت تاریخی یزد از جمله برنامه‌های مسئولان سازمان میراث فرهنگی است. اما حضور کتابخانه مرکزی این شهر مانع از انجام این کار می‌شود. مشکلات این کتابخانه درست شبیه مشکلاتی است که برج جهان‌نما در اصفهان به وجود آورده است. برهم زدن منظر آسمانی آثار تاریخی، موضوعی نیست که مرکز میراث جهانی یونسکو به ساده‌گی از کنار آن عبور کند.

ساخت کتابخانه مرکزی یزد در فضایی به مساحت 12 هزار متر مربع و در زمینی به زیربنای 6 هزار متر مربع حدود 13 سال قبل (حدود سال‌های 1376) آغاز شد. این کتابخانه در بلوار بسیج و در زمینی که شهرداری یزد آن را انتخاب کرده بود ساخته شده است.

در همان زمان کتابخانه مرکزی که با حمایت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی یزد ساخته می‌شد، پس از 20% پیشرفت فیزیکی به سازمان مسکن و شهرسازی داده شد تا با سرعت بیشتری ساخت آن پیگیری شود. در آن زمان سازمان میراث فرهنگی،‌ یکی از معاونت‌های وزارت ارشاد اسلامی بود و به همین علت ممانعتی در ساخت این کتابخانه صورت نگرفت.

پس از تشکیل پروژه‌های بزرگ میراث فرهنگی در سال 1379 و 80، و به دنبال آن شکل‌گیری پایگاه‌های میراث فرهنگی از جمله پایگاه میراث فرهنگی بافت تاریخی یزد، مخالفت‌ها برای جلوگیری از ساخت این کتابخانه آغاز شد. اما این اتفاق زمانی رخ داد که اسکلت فلزی کتابخانه مرکزی با صرف هزینه‌ای معادل یک میلیارد و 500 میلیون تومان بالا رفته بود.

در همان زمان و با پیگیری مسئولان پایگاه میراث فرهنگی بافت تاریخی یزد، اعلام شد که این کتابخانه مشکلاتی مشابه جهان‌نمای اصفهان را به وجود می‌آورد و اگر ارتفاع غیر مجاز آن که حدود 9 متر تعیین شده بود تعدیل نشود، ثبت جهانی بافت تاریخی یزد را با مشکل مواجه می‌کند.

در پی شکایت سازمان میراث فرهنگی از مسئولان ساخت کتابخانه مرکزی یزد از جمله سازمان مسکن و شهرسازی، دادگاه حکم به تعدیل کتابخانه را که از آن زمان به جهان‌نمای یزد شهرت یافته بود داد، اما مسئولان سازمان مسکن و شهرسازی یزد تعدیل این بنا را منوط به رای وزیر مسکن و شهرسازی دانستند و از اجرای حکم دادگاه سرباز زدند.

البته در این زمان پروژه ساخت کتابخانه به دلیل طرح دعوا متوقف مانده بود و برای سرعت بخشیدن به کار ساخت کتابخانه جلسه‌ای تشکیل شد که بر اساس آیین دادرسی مدنی، سازمان مسکن و شهرسازی را مقید به اجرای حکم دادگستری یزد مبنی بر کوتاه کردن ارتفاع غیر مجاز و نماسازی سنتی کتابخانه مرکزی این شهر می‌کند.

در ادامه اعتراض به ساخت کتابخانه مرکزی، موضوع ادامه روند فعلی ساخت آن و یا تعدیل‌اش، موضوع بحث انتخاب بد و بدتر شد. در همین رابطه شهردار دور اول شورای شهریزد گفت: «انتخاب روند ادامه یا توقف پروژه انتخاب، بین بد و بدتر است که اگر بخواهیم ساختمان را تخریب کنیم و اسکلت آهنی را ببُریم، انتخاب بدی است و باید تنها جوابگوی نسل امروز بود، ولی تکمیل پروژه به واسطه پیشرفت، انتخاب بدتر است و باید نسل‌های آینده را نیز جوابگو باشیم. انشاءا... این پروژه آخرین بلند مرتبه سازی درهسته مرکزی بافت تاریخی یزد باشد و به نوعی ارتفاع تعدیل شود و قسمت‌های کاسته شده در سطح گسترش پیدا کند.»

در 28 آذر ماه سال 1386 "حجت الاسلام عجمین" مدیرکل وقت ارشاد استان با قاطعیت تمام گفت که بالاخره عملیات اجرایی کتابخانه مرکزی یزد ماه آینده از سر گرفته می‌شود.

وی به مصوبه هیئت دولت درخصوص حل مشکل به وجود آمده برای کتابخانه مرکزی یزد اشاره کرد و گفت که در پی این مصوبه جلسات کارشناسی برای حل مشکلات حقوقی و نیز فنی این کتابخانه با همکاری مشترک استانداری، سازمان میراث فرهنگی، سازمان مسکن و شهرسازی، شهرداری یزد و اداره کل ارشاد برگزار شد که به نتایج خوبی داشت.

حجت الاسلام عجمین تاکید کرد که در طی این جلسات نظر مساعد مسئولان سازمان میراث فرهنگی استان برای رفع توقف در عملیات اجرایی این پروژه گرفته شده و با اطمینان اعلام کرد که کار به زودی و حداکثر تا یک ماه دیگر از سر گرفته می شود.

هرچند پس از گفته‌های مدیر کل وقت اداره ارشاد اسلامی یزد ساخت کتابخانه مرکزی آغاز نشد اما به دلیل طولانی شدن این پروژه، پس از 10 سال و در خردادماه سال 1387 نشستی با حضور مسئولان وزارت مسکن و شهرسازی، استاندار و مسئولان میراث فرهنگی، مدیرکل مسکن و شهرسازی، مدیرعامل سازمان مسکن سازان و شهرداری یزد برگزار و با ادامه ساخت اصولی کتابخانه مرکزی یزد موافقت شد.

در این نشست نحوه ادامه این پروژه مورد بررسی قرار گرفت و طی صورتجلسه‌ای به تصویب رسید. بر اساس این توافق، ادامه ساخت كتابخانه مركزی یزد با تعدیل یک طبقه از آن و با ارتفاع 9 متر ادامه خواهد یافت.

همچنین در این نشست مقرر شد بر اساس مقررات میراث فرهنگی ارتفاع این سازه یک طبقه تعدیل شده و با این تعدیل خواسته سازمان میراث فرهنگی محقق شده است. وزارت مسکن و شهرسازی از طریق نماینده خود سازمان مسکن سازان، ارشاد اسلامی و شهرداری و میراث هزینه‌های ساخت این مجتمع بزرگ فرهنگی را تامین می‌کند.

هفت ماه بعد، دوم آبانماه 88 در جلسه معارفه مدیرکل ارشاد استان یزد خبر جدیدی را اعلام کرد. «فلاح زاده با اشاره به پیگیری‌های حجت الاسلام عجمین و مدیران مرتبط در مورد مصوبات سفرهای دور اول و دوم هیئت دولت به استان اظهار داشت: «کتابخانه مرکزی یزد 12 سال متوقف مانده و در جلسات متعدد بین مسکن و شهرسازی، میراث فرهنگی، فرهنگ و ارشاد اسلامی که در سال گذشته انجام شد، بودجه‌ای حدود 400 میلیون تومان برای آن در نظر گرفته شده بود که به دلیل عدم آغاز پروژه به بخش دیگری منتقل شد.»

طی یک‌ماه گذشته مدیر سازمان میراث فرهنگی یزد با حفظ سمت سرپرستی این سازمان، فرماندار یزد شد. با تغییر این مدیریت، وی فعالیتی دو جانبه را در حمایت از میراث فرهنگی و اجرای خواسته‌های استانداری یزد را آغاز کرد. اما امروز این تغییر و تحول به از سرگیری ساخت کتابخانه یزد منجر شده است.

در 12 خردادماه سال جاری طی اقدامی تازه، کارگران در ظهر داغ یزد، کار ساخت کتابخانه مرکزی را آغاز کردند. در پی این ماجرا نه از یگان پاسداران میراث فرهنگی خبری بود و نه از مسئولان سازمان میراث فرهنگی استان. هرچند به گفته انجمن‌های دوستدار میراث فرهنگی این موضوع در همان ساعت اولیه به سازمان میراث فرهنگی و یگان حفاظت از آثار اطلاع داده شد اما اقدامی صورت نگرفت.

در حال حاضر ساخت این کتابخانه نه تنها بافت تاریخی یزد را تهدید می‌کند، بلکه پرونده ثبت جهانی این بافت ملی را با مخاطره مواجه کرده است. می‌توان گفت که بزرگترین بافت خشتی جهان در خطر قرار نگرفتن در لیست فهرست میراث جهانی است.