یادمان
جدال بر سر بافت تاریخی یزد
- يادمان
- زیر مجموعه: ديده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبيعی ایران
- دوشنبه, 03 اسفند 1388 07:39
- آخرین به روز رسانی در دوشنبه, 03 اسفند 1388 07:39
- نمایش از دوشنبه, 03 اسفند 1388 07:39
- بازدید: 2846
خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ رئیس شورای اسلامی شهر یزد معتقد است که سازمان میراث فرهنگی باید اجازه دهد تا برخی ساخت و سازها در بافت تاریخی این شهر انجام شود و اگر به مردم اجازه ندهند که خانه‌هایشان را بسازند، خودشان اقدام به تخریب کرده و می‌سازند. پیش از این چنین اظهار نظرهایی با مخالفت‌های زیادی مواجه شده بود و حتی برخی از اعضای شورای شهر هم با این نوع تفکرات مخالف هستند اما همچنان جدال بر سر بافت تاریخی یزد ادامه دارد.
به گزارش CHN بافت تاریخی یزد با بیش از 700 هکتار در سال 1384 با شماره 15000 در فهرست میراث ملی به ثبت رسید. در حال حاضر این شهر تاریخی بزرگترین بافت خشت خام جهان را دارد و همچنین تنها بافت منسجم کشور محسوب می‌شود. این درحالی است که برخی مسئولان شهری از جمله تعدادی از اعضای شورای اسلامی شهر یزد معتقدند که برای رفاه مردم باید بخشی از این بافت تاریخی تخریب شود.
«محمد فقیه خراسانی»، رئیس شورای اسلامی شهر یزد با دفاع از آسایش و آرامش مردم بافت تاریخی به CHN می‌گوید: «من به عنوان رئیس شواری اسلامی شهر یزد، عضو شورای بافت تاریخی هم هستم. معتقدیم که باید میراث فرهنگی حفظ شود ولی نه تا آنجایی که آسایش مردم سلب بشود. در حال حاضر شهر تحت‌الشعاع میراث فرهنگی قرار گرفته است.»
وی معتقد است که در دیگر استان‌های کشور یک محله به عنوان بافت تاریخی انتخاب شده اما در یزد قسمت عمده‌ای به بافت تاریخی تبدیل شده و به همین علت مردم آسایش ندارند.
فقیه خراسانی می‌گوید: «باید به ما اجازه بدهند که برای آسایش مردم راه‌ها را باز کنیم و مسیر دسترسی ماشین رو شود. در محله‌ها پارکینگ و ورزشگاه و کتابخانه بسازیم. در حال حاضر با میراثی بودن بافت امکان تخریب خیلی از بناها نیست.»
پیش از این یک مهندس سازه و عضو شورای اسلامی شهر یزد با تاکید بر فرسوده بودن بافت تاریخی این شهر گفته بود که باید دو سوم آن را صاف کرده و از نو ساخت و ساز کرد.
این عضو شورای اسلامی شهر یزد در گفتگو با خبرنگار CHN گفته است: «بافت تاریخی باید پیرایش شود. باید دو سوم آن را صاف کرده، تجمیع کنند و طرح متناسب با بافت را اجرا کنند. اجرای این طرح با سازه مقاوم در برابر زلزله و احیانا استفاده از آن معماری قدیم خواهد بود. در کنار این موضوع میراث فرهنگی می‌تواند آن بخش از بافت که خانه‌های با ارزشی دارد را با یک فکر اساسی درست کند.»
این اظهار نظر با انتقاد انجمن‌های دوستدار میراث فرهنگی یزد و همچنین کارشناسان مواجه شد و حتی برخی اعلام کردند که چنین اظهار نظرهایی نشان از بی دانشی نسبت به بافت تاریخی است.
رئیس جامعه هتلداران استان یزد در واكنش به اظهاراتی مبنی بر تخریب دو سوم بافت تاریخی یزد، گفته بود که، آنانكه بافت تاریخی را نمی‌شناسند، رای به تخریب آن می‌دهند.
اصغر نبیل در این‌باره گفته است: «فردی را به جنگل برده و از او پرسیدند كه جنگل را چطور دیده، وی پاسخ داد كه درختان نگذاشتند كه جنگل را ببیند. كسانی هم كه رای به تخریب بافت تاریخی می‌دهند كمتر شباهتی به فرد یادشده ندارند. آنان بافت تاریخی را نمی‌شناسند و معتقدند كه قسمت‌هایی كه بر آن نام فرسوده می‌گذارند تخریب شود. در حالیكه بافت تاریخی با تمام ویژگیهای موجود معنا می‌یابد و حتی تخریب بخش كوچكی هم از آن به كل مجموعه لطمه می‌زند.»
وی گردشگری را عامل حفظ و احیا بافت تاریخی بر شمرد و به CHN می‌گوید: «تا حدود 15 سال پیش ابنیه‌ای واقع در بافت تاریخی از كمترین ارزش اقتصادی برخوردار بود. اهالی نیز به هر روشی سعی در تخریب آن داشتند تا زمین خالی آماده بازسازی را به فروش برسانند. اما با راه افتادن نهضت تغییر كاربری ابنیه تاریخی در جهت توسعه گردشگری، مردم ترغیب شدند كه بناها را با بهترین كیفیت حفظ كنند تا در چرخه صنعت گردشگری درآمدزایی كنند.»
این درحالی است که رئیس شورای اسلامی شهر یزد معقتد است که می‌شود هر دو مسئله ساخت و ساز و حفظ میراث فرهنگی بافت را پیش برد. وی می‌گوید: « می‌شود هر دو مسئله باز کردن معابر و جلوگیری از تخریب چهره بافت تاریخی را با هم پیش برد. یکی از مشکلات ما با سازمان میراث فرهنگی این است که ما از منظر بازسازی شهر به بافت تاریخی نگاه می‌کنیم و آن‌ها از منظر حفظ آثار و ارزش‌های میراث فرهنگی نگاه می‌کنند. به همین علت کمتر به توافق می‌رسیم.»
فقیه خراسانی معقتد است که: «چون محله‌های قدیمی یزد پارکینگ ندارند و کوچه‌ها ماشین رو نیست، مردم برای زندگی به این محله‌ها نمی‌آیند. ما هم می‌خواهیم پارکینگ درون محله ایجاد کنیم که میراث نمی‌گذارد و معتقد است که محله‌های قدیمی نباید دست بخورد. دست نخوردن به این قیمت تمام شد که محله‌ها خالی از سکنه شده، مهاجران به این بافت‌ها آمده‌اند و بافت محل توزیع مواد مخدر و دیگر مسائل شده است.»
اما دیگر عضو شورای اسلامی شهر یزد با تاکید بر این موضوع که تخریب بافت تاریخی این شهر اشتباه بزرگی است می‌گوید که باید به هر طریقی که شده بافت تاریخی را حفاظت کنیم.
«ناصر پارساییان»، با بیان این موضوع که بافت تاریخی این شهر اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد می‌گوید: «ما زمانی که با اعضای شوراهای اسلامی شهرهایی مثل اصفهان، قزوین، کرمان، تبریز و ... تماس برقرار کردیم متوجه شدیم که این شهرها از داشتن بافت تاریخی منسجم محروم شدند و فقط از آن فضاهای تاریخی تک‌بناها باقی مانده که حفاظت می‌شود. این درحالی است که بافت تاریخی یزد منسجم و به هم پیوسته است و خانه‌های آن زنجیره‌ای را تشکیل داده‌اند که به درستی می‌توان به آن بافت تاریخی گفت.»
وی معتقد است که اگر پذیرفتیم بافت تاریخی یزد یک اثر ملی است، پس باید اعتبارات کلان ملی داشته باشد. این اثر امروز به تمام مردم کشور تعلق دارد و همه باید در حفاظت از آن حضور داشته باشند. این عادلانه نیست که بافت تاریخی یزد را به حال خود رها می‌کنند، اعتباری برای آن در نظر نمی‌گیرند و در نهایت ساخت و سازها آن را از بین می‌برد.»
رئیس شورای اسلامی شهر یزد با بیان این موضوع که مردم به دنبال حل مشکلات خود در بافت تاریخی هستند می‌گوید: «وقتی نیاز مردم تامین نمی‌شود، مردم به گونه‌های مختلفی عمل می‌کنند. الان مردم شبانه آب را زیر پی بنا می‌ریزند و صبح دیوارها خراب می‌شود. اما اگر میراث می‌توانست پروانه بدهد این مشکلات پیش نمی‌آمد.»
وی معتقد است که یزد نصف‌اش میراثی و مخروبه و نصف آن آباد و بخشی هم خالی از سکنه مانده است. در حال حاضر محله‌های میراثی یزد، هم محل جهانگردان و سیاحان و هم محل اوباش‌هاست. وی می‌گوید که این دو در هم طلاقی دارند و درست نیست.
از سوی دیگر «وحید خباززاده»، یکی دیگر از اعضای شورای شهر اسلامی یزد با تاکید بر حفاظت از بافت تاریخی به CHN می‌گوید: «من معقتدم پتانسیل گردشگری یزد باعث می‌شود این شهر در آینده جایگاه خاصی پیدا کند. اگر بتوانیم طی یکی دو دهه آینده از این بافت تاریخی یزد حفاظت کنیم و آن را بپرورانیم، پتانسیل اقتصادی با توانایی اقتصاد نفتی را می‌توان در این شهر به وجود آورد. من معتقدم بافت تاریخی یزد نفتی برای شهروندان این شهر است. وظیفه ما حفظ این ثروت است.»
درکنار این موضوع شهردار یزد هم مشابه آن بخش از اعضای شورای شهر که موافق تفکیک بافت تاریخی هستند و معتقدند که باید بخشی از آن جهت رفاح حال ساکنان آن تخریب شود، فکر می‌کند.
شهردار یزد معتقد است که قانون چتر حفاظت از بافت تاریخی بوده و متولی آن نیز سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است. اما وی می‌گوید که باید در طرح تفصیلی بافت تاریخی تجدید نظر شود تا میراث فرهنگی و شهرداری در حمایت از بافت تاریخی به یک پروتوکل برسند. وی به تفکیک دانه‌بندی بافت تاریخی معتقد است.
همچنین شهردار یزد معتقد است که دانه بندی بافت تاریخی باید به دانه‌های ارزشمند، کمتر ارزشمند و بی ارزش تقسیم‌بندی شوند و در پی آن دانه‌های کمتر ارزشمند و بی‌ارزش باید تخریب شده و نوسازی شوند.
شهردار یزد با نگاهی به طرح تفصیلی شهر یزد می‌گوید: «برای فعالیت در ناحیه بافت تاریخی، قانون تکلیف همه چیز را روشن کرده است. ضوابط اجرایی در این موارد طرح تفصیلی است. اما برخی موارد اختلاف از همین طرح تفصیلی ناشی می‌شود. طرح تفصیلی قبلا تهیه شده و به امضاء مسئولان وقت میراث فرهنگی، شهرداری و سازمان مسکن و شهرسازی رسیده بود. اما بعدها این طرح مورد وثوق طرفین قرار نگرفت و از همین‌جا اختلاف‌ها آغاز شد.»
اما خباززاده با مخالفت نسبت به تخریب بافت تاریخی می‌گوید: «هم با تخریب و هم با این موضوع که بافت بیش از حد به هم ریخته شود مخالف هستم. این دانه‌بندی بافت تاریخی یزد از شگفتی‌های آن است. مثلا در بافتی مثل اصفهان تک‌دانه‌ها دیده می‌شود اما بافت منسجمی مثل یزد کمتر در جایی دیده می‌شود.»
در این میان یکی از معتمدان محله شیخداد که نام‌اش قدیری است اما خودش را مغضوب میراثی معرفی می‌کند معتقد است که: «طی چهار تا پنج سال گذشته افغانی‌ها و مهاجر‌ها به بافت تاریخی آمده‌اند. به همین علت مردم در بافت نمی‌مانند. در حال حاضر مواد مخدر و فرهنگ اعتیاد وارد بافت تاریخی شده است. تخریب‌های داخل بافت از 40 سال قبل آغاز شده و به همین شکل رها شده است. مسئولان سازمان میراث فرهنگی بارها از وضعیت بافت تاریخی یزد بازدید کردند. اما نه با تفکیک بافت و نه با تجمیع آن موافقت می‌کنند.»
وی معتقد است که ضوابط میراث فرهنگی برای مرمت خانه‌های بافت هم مشکلاتی را به وجود آورده است. مثلا یکی از این ضوابط 6 دانگ بودن سند مالکیتی است که در حال حاضر اکثر خانه‌ها به علت فوت صاحب‌خانه دست وراث است. قدیری می‌گوید: «کمتر کسی را در بافت تاریخی سراغ داریم که توانسته باشد پیرو ضوابط میراث فرهنگی وام مرمت را جذب کرده باشد.»
وی در ادامه می‌گوید: «برخورد میراث فرهنگی همواره چکشی است و هیچ‌گاه همراهی نمی‌کند. اگر مشارکت کند مردم تابع هستند. اما اگر اجازه ندهند مردم خودشان اقدام می‌کنند. بعد هم این بلا به سر بافت می‌آید که بافت قدیم مشکلات زیادی دارد و ساخت و سازهای جدید هم هیچ همخوانی با بافت قدیم ندارد. همه مردم ناراضی هستند.»
این درحالی است که «عزیزالله سیفی»، مدیر کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری یزد هم در گفتگو با یکی از سایت‌های خبری اعلام کرده است که مطالعه و احیای مراکز تاریخی شهرها و به عبارتی احیای بافت تاریخی که نیاز جدی و ملموس به آن، امروز آنرا به عنوان امری محتوم، مورد توجه علاقمندان و مسئولان قرار داده است و می‌طلبد که مسئولین همتی در حفظ و حراست آن داشته باشند.
وی تاکید می‌کند که حیات بافت‌ها طی سده های گذشته پایه بسیاری از آداب و رسوم و حتی فرهنگ موجود و نیز رونق اقتصادی شهر و منطقه بوده است. فضاهای شهری تاریخی قبل از همه وظیفه دارند تاریخ، هویت عینی و ذهنی شهر را حفظ کنند و در زندگی جاری سازند. پاسدار همه خاطره‌ها و یادمان‌ها بوده و از این رو باید فعالیت‌هایی را در کالبد خود جای دهند که با هدف یاد شده انطباق یابد چنین فضاهایی با توسعه فعالیت‌ها و فضاهای گردشگری در حفظ بناها و عناصر تاریخی خود موفق می‌شوند و حضور روز و شب شهروندان و گردشگران را امکان‌پذیر می‌سازند و در چنین فضاهایی زمینه‌ساز رشد صنعت گردشگری و جلب گردشگران داخلی و خارجی است.
اما سازمان میراث فرهنگی هرگز پاسخی به اظهار نظرهای برخی از اعضای شورای شهر که موافق تخریب بافت تاریخی هستند نداد. این عدم پاسخ‌دهی سبب شد تا دبیر انجمن دوستداران و حافظان خشت خام با انتقاد از سکوت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بخواهد تا مواضع خود را نسبت به چنین عقایدی اعلام کنند.
«علیرضا صادقی»، مدیر عامل انجمن دوستداران و حافظان خشت خام دراین‌باره به CHN می‌گوید: «سازمان میراث فرهنگی متولی بافت و آثار تاریخی یزد است و همه مدیریت شهری در کنار آن باید برای این آثار دلسوزی کنند. اما آنچه سئوال برانگیز شده این است که چرا تا کنون سازمان میراث فرهنگی نسبت به اظهارات غیر کارشناسانه یکی از اعضای شورای اسلامی شهر یزد در خصوص تخریب بافت تاریخی واکنش نشان نداده است. وقتی فضا را برای چنین افرادی آرام می‌کنیم، هرکسی به خودش اجازه چنین انتقادهایی را می‌دهد.»
این درحالی است که در پی اظهار نظر یکی از اعضای شورای اسلامی شهر یزد که از تخریب دو سوم بافت تاریخی گفته بود، عضو شورای مرکزی تشکلهای دوستدار میراث فرهنگی یزد خواستار برخورد جدی سازمان میراث فرهنگی با این قبیل اظهارات شده و اعلام کرد که این صحبت‌ها بر خلاف عقاید دیگر اعضای شورای شهر یزد است.
«مصطفی فاطمی» شورای مرکزی تشکلهای دوستدار میراث فرهنگی یزد دراین‌باره به CHN گفت: «این اظهارات را با هدف اخلال در ثبت بافت تاریخی یزد درفهرست میراث جهانی یونسکو است و نباید آنرا به شورای شهر تعمیم داد. چرا که در بین اعضای شورای شهر افراد دلسوزی هستند که در مورد بافت تاریخی و میراث بر جای مانده از آن تصمیم می گیرند؛ نه عضو کوچکی از شورای شهر که با اهدافی خاص تنها به فکر تخریب آثار تمدنی این شهر است.»
در حال حاضر به گفته رئیس شورای اسلامی شهر یزد تعداد زیادی پرونده قضایی وجود دارد که میراث فرهنگی علیه شهرداری شکایت کرده است. این پرونده‌ها باعث شده تا حرمت طرفین شکسته شود.
بافت تاریخی یزد هنوز هم زنده و پویاست و می‌تواند به عنوان یکی از مهمترین قطب‌های گردشگری جهان به حساب آید. هنوز هم این بافت زنده مقصد گردشگران مختلفی از سراسر جهان است. آن‌ها می‌آیند تا در کوچه پس کوچه‌های آن زندگی نیاکان خود را به شکلی زنده ببینند. اما این بافت نیاز به مراقب، توجه ویژه مسئولان دارد تا ساکنان در آن بتوانند به راحتی زندگی کنند. این همان محل طاقی اندیشه‌های میراثی و شهری است. این همان محل جدال بر سر بافت تاریخی یزد است. شاید اگر طرحی درست و قابل دفاع وجود داشت این جدال پایان می‌پذیرفت.
