ایران‌بوم

سرپرست کاوش‌های باستانی محوطه دامغانی‌ها گفت: تپه باستانی دامغانی سبزوار با وجود آنکه قرار بود تبدیل به سایت موزه فضای باز شود اما به دلایل مختلف تاکنون این مهم محقق نشده و این روزها تبدیل به مکانی برای حضور معتادان و کارتن‌‌خواب‌ها شده.

به گزارش خبرنگار ایلنا، تپه‌های باستانی ازجمله آثار میراث فرهنگی هستند که می‌توانند اطلاعات ارزشمندی از آنچه بر مردمان ایران باستان گذشته‌ است در اختیار ما بگذارند. اضافه بر آن در فرآیند توسعه فرهنگی جامعه نقشی اساسی دارند البته اگر در توسعه روزآمد سازماندهی شوند نه اینکه دستمایه کشاکش‌ها شوند. در این میان تپه دامغانی سبزوار (تپه عیدگاه) باتوجه به کشفیاتی که از آن حاصل شده، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. سبب این اهمیت افزون، موقعیت خاص آن در کنار خیابان‌های شهری معاصر و البته کنار بزرگراه تهران – مشهد است.

هیئت مشترک ایرانی- فرانسوی فقط یک فصل در تپه عیدگاه کاوش نمود و اداره میراث فرهنگی خراسان تعیین حریم را نیمه‌کاره و مصوب نشده رها کرد.

تپه دامغانی محوطه باستانی به وسعت ۱۱۰ هکتار در سال ۱۳۸۰ به شماره ۳۷۴۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و از سال ۱۳۸۲ عملیات بررسی، مطالعه و سپس لایه‌نگاری و گمانه‌زنی و تعیین حریم آن ابتدا توسط هیئت مشترک ایران و فرانسه، سپس بوسیله اداره میراث فرهنگی خراسان و در نهایت دو فصل بوسیله عمران گاراژیان (۹۱- ۱۳۹۴) انجام شد.

در ابتدای امر؛ کاوش‌ها در تپه دامغانی به منظور تبدیل شدن این تپه به سایت موزه انجام شد و مسئولان شهر و میراث فرهنگی، وعده‌های متعدد برای تحقق این مهم دادند. گاراژیان با تاکید بر آنکه در آن زمان مراحل طراحی و اجرای موزه فضای باز دامغانی پیشرفت بسیار خوبی داشت، گفت: هیئت‌ کاوش‌‌ها که جزئی از موزه شهر سبزوار بود، با مصوبه و حمایت شورای شهر، دو مرتبه مراسم روز جهانی باستان‌شناسی را در محوطه دامغانی برگزار کرد. این فعالیت‌ها برای سازماندهی موزه فضای باز از ضرورت‌ها بودند. اما گویا برخی؛ ضرورت‌ها را در تداوم کشاکش‌های بین خودشان می‌بینند. تصور کنید محوطه‌ای که هم‌اکنون حاشیه‌ی رها شدۀ شهر است و قابلیت ایجاد صدها شغل را داشته، رها شده است. اکنون همانجا مقر کارتن‌خواب‌ها و معتادان است. وضعیت حاضر، حاصل همان کشاکش‌هاست.

او در خصوص وضعیت کنونی محوطه باستانی تپه دامغانی گفت: در زمان کاوش، محافظه‌کاری کردیم هرگاه به آثار باستانی رسیدیم، کار را ادامه ندادیم. سطح بالائی محوطه تا حدود یک متر عمیق، آبیاری شده و شخم خورده، ساخت و ساز هم شده است. آثار شناسایی شده در کنار خیابان جهاد کشاورزی نیازمند حفاظت اضطراری هستند. البته امروز شاهد فرسایش و تخریب بخشی از این آثار هستیم و بخش دیگری از آن با کشاورزی، آبیاری غرق آبی که بیش از هر عاملی موجب تخریب آثار است، دچار تخریب شده.

این باستان‌شناس تصریح کرد: بسیاری از یافته‌های ما حاصل از شخم زنی کشاورزان در منطقه بود. به طور مثال سنجاق مفرغی عصر مفرغ در زمان شخم زدن زمین‌ها توسط کشاورزان به دست آمد. در حال حاضر متاسفانه شاهد بازگشت کشاورزان به منطقه هستیم.

دلایل تعلل شهرداری

مسعود پسندیده (رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی گردشگری شورای شهر سبزوار) با اشاره به وضعیت کنونی پشته باستانی سبزوار گفت: در این تپه باستانی سه مرحله کاوش و چندین ترانشه ایجاد شد که منجر به کشف اشیای تاریخی با قدمت ۵۹۰۰ سال پیش شد. با این وجود با چند مشکل اساسی در خصوص این محوطه رو به رو شدیم. نخست آنکه در سبزوار هیچ موزه‌ای نداریم که ردیف حفاظتی داشته باشد و بتواند اشیای کشف شده از پشته باستانی سبزوار را در دل خود نگهداری کند از این رو ناچار شدیم تا اشیای تاریخی بدست آمده از کاوش‌ها را به موزه مشهد بفرستیم که این امر سبب نارضایتی مردم منطقه شد.

او با تاکید براینکه در اداره میراث فرهنگی سبزوار و اداره کل میراث خراسان؛ شاهد مشکلات زیادی هستیم، گفت: این گونه که به نظر می‌آید برخی تبعیض‌ها در حوزه اداره میراث شهرستان‌ها به چشم می‌خورد، چنانکه در اداره میراث نیشابور که در همسایگی سبزوار قرار دارد ۵۱ پرسنل فعال هستند این درحالی است که تمام اداره میراث سبزوار تنها با ۶ کارمند اداره می‌شود. نباید فراموش کرد که حدود ۱۸۰ اثر ثبتی و حدود ۹۰۰ اثر غیرثبتی واجد شرایط ثبت در سبزوار وجود دارد که باتوجه به تعداد کم کارمندان میراث سبزوار، نگهداری از آنها بسیار دشوار خواهد بود. تمام این عوامل سبب شد تا طی سال‌های گذشته اداره میراث سبزوار نتواند وظیفه ذاتی خود را در خصوص حفاظت از تپه باستانی سبزوار انجام دهد.

به گفته پسندیده، از دیگر سو شاهد حضور مالکان خصوصی در این محوطه باستانی هستیم و شهرداری نیز نتوانست طی سال‌های گذشته این تپه را به تملک خود درآورد. تمام این عوامل در شرایطی اتفاق می‌افتد که براساس مصوبه شورای اسلامی شهر سبزوار، شهرداری باید این تپه را تملک کند اما طی این سال‌ها شاهد کوتاهی شهرداری در این خصوص بودیم.

سخنگوی شورای شهر سبزوار تصریح کرد: هر روز شاهد انتشار اخبار بد و ناگوار از این محوطه باستانی هستیم. چندی پیش برخی از ترانشه‌ها پرشدند و حتی کشاورزان برای شخم زدن زمین‌ها اقدام کردند. هم اکنون نیز کشت و کشاورزی در آن درحال انجام است. معتقد هستم اداره میراث‌فرهنگی کاهلی بسیاری در نگهداری و حراست از این تپه باستانی داشته است. تا زمانی که اداره کل میراث‌فرهنگی پای کار نباشد شاهد بروز چنین مشکلاتی برای محوطه‌های باستانی و تاریخی سبزوار خواهیم بود.

او در توضیح سرانجامِ تفاهم‌نامه‌ای که بین اداره میراث فرهنگی سبزوار، پژوهشگاه میراث و گردشگری و شهرداری سبزوار نوشته شده است نیز گفت: نمی‌توان انکار کرد که شهرداری سبزوار نگاه میراث فرهنگی و گردشگری به تپه باستانی سبزوار ندارد. نخست آنکه به ثمر رسیدن این تپه باستانی نیازمند صرف هزینه‌های هنگفت است چراکه در خصوص فضایی ۱۱۰ هکتاری صحبت می‌شود. این مهم نیازمند همت تمام مدیران شهری است. بخشی از هزینه‌های باستان‌شناسی و کاوش در این تپه باستانی پرداخت شد اما بقیه این مبلغ با وارد شدن اما و اگرهایی ازسوی شهرداری پرداخت نشد و پای اداره بازرسی استان به موضوع باز شد. اینگونه به نظر می‌رسد که شهرداری تمایل زیادی برای پرداخت این هزینه ندارد.

پسندیده خاطرنشان کرد: این مهم از جمله انتقاداتی است که می‌توان به شهرداری وارد کرد. باتوجه به فعالیت‌هایی که طی این سال‌ها در حوزه میراث و گردشگری انجام شده اما تعلل شهرداری، آسیب بزرگی را متوجه تپه باستانی سبزوار کرده است.

سخنگوی شورای شهر سبزوار ادامه داد: از آنجا که عقد تفاهم‌نامه؛ شهرداری را ملزم به اجرا نمی‌کند و این تفاهم‌نامه نیز به قرارداد منتفی نشد، شهرداری این مهم را دلیل عدم پرداخت هزینه‌ها قرار داد. در حال حاضر نیز باتوجه به آن که مباحث فرد محوری در خصوص این پروژه مطرح شده، پای برخی از غرض‌ورزی‌های شخصی به میان آمده. با این وجود بسیار مشتاق هستیم تا این قضیه هرچه سریعتر حل و فصل شود. چنانکه رئیس اداره برنامه و بودجه ۵۰۰ میلیون تومان به دانشگاه حکیم اختصاص داد تا تحت نظر آنها این مبلغ هزینه شود.