ایران‌بوم

فرقی نمی‌کند، «گنبد کبود» خوانده شوند، «آرامگاه مادر هلاکوخان» یا «برج مدور» در مراغه! آن‌هم وقتی برای ایجاد طرحِ مجتمع تجاری دورشان را گودبرداری می‌کنند و برایشان اهمیتی ندارد حرکتِ ماشین‌های سنگین دور این دو برج ایلخانی لرزش دارند و آسیب!

به گزارش ایسنا، شاید صد قدم هم فاصله ندارند بیل‌مکانیکی‌ها و جرثقیل‌ها با «برج ‌مقبره‌های کبود و مدور» مراغه در آذربایجان شرقی؛ همان‌ استانی که «مسجد ارگ علیشاه»اش را هم تا نزدیکی تخریب بردند برای ساختِ پارکینگ! و این بار در مراغه‌ی تاریخی؛ دو بنای قدیمی و ارزشمند در وسطِ شهر قرار است طعمه‌ی طرح‌های درآمدزای سرمایه‌داران شود، با نام «طرح ساماندهی محوطه برج کبود و مدور».

ناصر دبیر، دبیر کارگروه مطالعات ایلخانی انجمن تاریخ‌پژوهان شهرستان مراغه در این زمینه به ایسنا توضیح می‌دهد: بیش از 10 سال گذشته طرحی با نام «طرح ساماندهی محوطه برج کبود و مدور» در حریم درجه یک، در دو بنای تاریخیِ «گنبد کبود» و «برج مدور» آغاز به کار کرد، اما پس از مدتی این طرح را اصلاح کردند تا بر اساس آن 30 درصد از محدوده‌ی درنظر گرفته شده، مکانی تجاری و درصد بیشتر فضای آن برای طرح ساماندهی محوطه به صورت باغ در نظر گرفته شود، اقدامی که فقط روی کاغذ بود و هیچ عملیاتی در راستای اجرائی کردن آن مشاهده نشد.

این فعال حوزه‌ی میراث فرهنگی در ادامه با بیان این‌که متاسفانه تا امروز فقط بحث تجاری‌سازی این طرح، مطرح شده و عملیات آن در دست اجرایی شدن است، می‌افزاید: هیچ بخشی از فضای فرهنگی، فرهنگسرا و حتی خرید دو خانه تاریخی که قرار بود به این محوطه اضافه شود، تا امروز در دستور کار قرار نگرفته‌اند.

او همچنین به تاکید مسئولان این پروژه نسبت به داشتن مجوز برای انجام این عملیات اشاره می‌کند و می‌گوید: این در حالی است که معتقدیم آن‌ها هیچ مجوزی ندارند، چون مجوز ساخت هر ساختمان از درخواست، شروع و با صدور پروانه‌ی ساخت تمام می‌شود، در حالی که گودبرداریِ در حال انجام در این محوطه، در وسعت بزرگتری شکل گرفته است، این نشان می‌دهد نه تنها برای ساختمان و اصلاحِ فضاها مجوز ندارند بلکه برای گودبرداری‌ها نیز مجوزی در اختیار ندارند.

وی با اشاره به روندی که در طول ۱۰ سال گذشته برای این پروژه در پیش گرفته شده است، ادامه می‌دهد: در طول چند سال گذشته با آغاز عملیات اجرائی شدن طرح؛ دادستانِ شهر با اعتراض سازمان و دوستداران میراث فرهنگی پروژه را متوقف می‌کرد، ولی مسئولان آن بار دیگر کار خود را از سر می‌گرفتند، اما این بار با اعتراضات مردمی، کارشناسان و انجمن‌های مردم‌نهاد و دوستداران میراث فرهنگی، تاریخ‌پژوهان و گروهی از اساتید و معلمان وضعیت تفاوت دارد و از آخرین توقف پروژه در اسفند ماه سال گذشته، طرح کاملا متوقف شده و دادستانی مراغه نیز با دوست‌داران میراث فرهنگی همراه است.

او اضافه می‌کند: از حدود ۱۷ روز پیش خوشبختانه اجرای طرح متوقف شده و براساس نتایج جلسات برگزار شده، قرار است به زودی نمایندگانی از سازمان میراث فرهنگی کشور به مراغه بیایند و موقعیت را بررسی کنند و در نهایت اظهارنظرهای پایانی درباره‌ی ادامه‌ی کار، اصل طرح و مشکلات موجود را اعلام کنند.

دبیر «رفع تخلف» را مقدم بر «رفع توقف»ِ پروژه در این زمینه می‌داند و ادامه می‌دهد: اهمیت در رفع تخلف بیشتر است، باید نخست آن‌ را اصلاح کرد. یک جلسه در اداره میراث فرهنگی باید با شرکت خصوصی پروژه برگزار شود، پس از آن خواسته‌های انجمن اِعمال و در نهایت رفع توقف عملیات اعلام شود.

گنبد کبود و برج مدور باقی مانده از دوره‌ی سلجوقی و ایلخانی منتظر حرکت‌ لودرها

او وضعیت کنونی «گنبد کبود» و «برج مدور»ِ مراغه را آشفته توصیف می‌کند و می‌گوید: با اعتراضاتی که در این مدت نسبت به وضعیت این بنای تاریخی انجام شده، یک دیوار آبی‌رنگ به نشانه توقف دور محوطه کارگاه کشیده‌اند، حتی در نوروز نیز گردشگران از این بنای تاریخی بازدید کردند، اما آن‌ها مجبور بودند برای دیدن این اثر تاریخی ارزشمند از فضای کارگاهی عبور کنند.

دبیر کارگروه مطالعات ایلخانی انجمن تاریخ‌پژوهان شهرستان مراغه درباره‌ی موقعیت این کارگاه نسبت به دو بنای تاریخی «گنبد کبود» و «برج مدور» اظهار می‌کند: براساس مصوبات، این طرح قرار است در حریم درجه یک این دو بنای تاریخی عملیاتی شود؛ بنابراین از ابتدا نیز تاکید شده بود تا همه ضوابط میراث فرهنگی در این زمینه رعایت شود و بر اساس توافقی که از ابتدا سازمان میراث فرهنگی و بخش خصوصی برای اجرایی شدن این پروژه داشته‌اند، باید 30 درصد طرح تجاری در این فضا، با فاصله ۲۵ متر از بنای تاریخی؛ نخست یک ساختمان در یک طبقه و به ارتقاع ۴.۵ متر و دو طبقه بعدی به صورت پلکانی، طبقه دوم در ارتفاع هفت متر و طبقه سوم نیز با ارتفاع ۱۱ متر ساخته شود، در صورتی‌که به نظر می‌رسد تا امروز اقدامات برای اجرائی شدن چنین طرحی انجام نمی‌شوند.

او همچنین به لرزش‌هایی که به احتمال زیاد به علت تردد ماشین‌آلات سنگین در منطقه به گنبد کبود و برج مدور وارد می‌شود، اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: به دنبال این ترددها و لرزش‌ها احتمال آن زیاد است که تزئینات حجیم بنا که بسیار پرکار هستند و در بناهای عصر سلجوقی یک دوره گذار به ایلخانی محسوب می‌شوند، آسیب دیده باشند.

وی می‌گوید: هفت گنبد یکی از «پنج گنج» نظامی است که به «علاءالدین» حاکم وقت مراغه در عصر سلجوقی هدیه داده شده است، بنابراین شاید عنوان اثر «نظامی» به دلیل تعدد گنبدهای مراغه بوده است، در حال حاضر نیز به دلیل وجود گنبدهای تاریخی که با هر یک از آن‌ها فصل جدیدی از خلاقیت‌ها و نوآوری‌های معماری ایرانی اسلامی آغاز یا جلوه‌گری کرده است، به شهر برج مقبره‌ها معروف است.

دبیر با بیان این‌که دست‌کم تا چند سال پیش هفت برج مقبره در مراغه وجود داشته که امروز چهار بنای آن باقی مانده است، «گنبد سرخ»، «برج مدور»، «گنبد کبود» و «گنبد غفاریه» را چهار گنبد سالم و استوار باقی مانده از گنبدهای قدیمی در این شهرستان می‌داند و می‌گوید: سه اثر تخریب شده‌ی دیگر این برج مقبره‌ها؛ یکی به نام «گوی برج» در سال 1310 و پس از ثبت ملی تخریب شد و دو بنای دیگر نیز در کنار کبود قرار داشته‌ و امروز تخریب‌شده‌اند، که در صورت ادامه‌دار بودن اتفاقات چند سال گذشته تا امروز در محدوده‌ی برج مقبره‌های مراغه، مشخص نیست این برج‌های باقی مانده تا چه زمانی می‌توانند دوام بیاورند؟

بیل مکانیکی فقط چند متر با دو بنای ایلخانی مراغه فاصله دارد...

به گزارش ایسنا، «گنبد کبود» از بناهای دوره‌ی سلجوقیان در شهر مراغه است که تزیینات به‌کار رفته در این بنا در مقایسه با سایر بناهای دوره‌ی سلجوقیان و ایلخانان مغول بی‌نظیر است. درباره‌ی زمان احداث گنبد کبود نظرات دیگری نیز وجود دارد؛ عده‌ای آن‌را مربوط به‌زمان مغول می‌دانند و عده‌ای تاریخ بنای برج را مربوط به قبل از هلاکوخان ذکر کرده‌اند. این بنای تاریخی 15 دی 1310 به شماره 135 درفهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

همچنین «برج مدور» در فاصله‌ی ده متری شمال گنبد کبود قرار گرفته‌است. روی کتیبه‌ی برج به خط کوفی تاریخ احداث بنا سال ۵۶۳ هجری نوشته شده، اما درباره‌ی نام بانی و مدفون داخل آن هیچ‌گونه اطلاعی در دست نیست و مزاری کاملاً ناشناخته‌ است.

این بنا برجی است مدوری‌شکل با ظاهری ساده که با گنبدی دوپوش پوشیده شده‌ بود؛ ولی از گنبد و سقف آن در اثر مرور زمان چیزی برجای نمانده‌ است. این بنای آجری روی سکوی بلندی از سنگ که سردابی در میان دارد، قرار گرفته‌است. آن همزمان با «گنبد کبود» در 15 دی 1310 و به شماره 136 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

برج مدور و گنبد کبود مراغه از بی‌توجهی بنالند یا از بیل‌های مکانیکی در حرکت