ایران‌بوم

«باغ مینوی شیراز» که جزو آثار ملی به ثبت رسیده با مبلغ 42 میلیارد تومان به صورت پرداخت شرایطی و با ارائه تسهیلات حداکثر به میزان 80 درصد و با اقساط 120 ماهه یکجا به فروش می رسد.»

به گزارش هنرنیوز ، آذر ماه آگهی‌ای در روزنامه همشهری به چاپ رسید که میراث دوستان را دچار نگرانی جدیدی نمود.در آگهی شرکت خصوصی خدمات بازرگانی آینده نگر مهر این چنین آمده « این باغ به مبلغ 42 میلیارد تومان به صورت پرداخت شرایطی و با ارائه تسهیلات حداکثر به میزان 80 درصد و با اقساط 120 ماهه یکجا به فروش می رسد. »
باغ مینوی شیراز بالغ بر 15 هزار و 500 متر مربع مساحت داشته و یکی از باغهای تاریخی و منحصر به فرد شیراز است .
سیامک بصیری، مدیر داخلی پایگاه بافت تاریخی شیراز درباره وضعیت تاریخی باغ مینو گفت: فرمت معماری بنا مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی است . همچنین عمارتی به صورت کوشک مرکزی در وسط باغ مینو با دو طبقه دارای سقف‌های چوبی پروازبندی شده است که می‌توان از آن به عنوان تلفیقی از معماری درون‌گرا و برون‌گرا نام برد .
به گفته بصیری طبقه دوم کاملاً‌ مشرف به باغ و چشم‌انداز است و سقف بنابه صورت شیروانی است . این باغ در خیابان خیام روبرو بیمارستان مسلمین و ضلع غربی باغ جهان‌نما قرار دارد.
او به در ورودی و بخش‌های تزئینی چوبی به کار رفته در بنا اشاره کرد و گفت: این آثار چوبی بوسیله هنرمندان هندی ساخته و توسط مالک باغ به ایران منتقل شده است.
مدیر داخلی پایگاه بافت تاریخی شیراز افزود: این باغ به یکی از افراد خیر استان فارس ـ مرحوم محمد نمازی ـ متعلق بود که محوطه‌ها و بناهای متعددی را وقف کرده است که از جمله می‌توان به بنیان‌گذاری بیمارستان نمازی و ایجاد اولین آب لوله‌کشی شیراز اشاره کرد.
بصیری درباره اینکه آیا این بنا در تعریف باغ ایرانی جای می‌گیرد، اظهار کرد:این باغ در شمار باغ‌های ایرانی است و به صورت چهار باغ بوده، همچنین این اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
ظاهرا پس از انقلاب، باغ در اختیار بنیاد شهید قرار می‌گیرد و پس از آن مدتی به مهمان‌سرا و اداره تبدیل می‌شود.
بعد از مدتی دوباره ورثه‌ی مرحوم محمد نمازی توانستند باغ را تحویل بگیرند و مدرسه‌ای را که در دروه مصادره در آنجا احداث شده بود، تخریب می کنند و به احیا بنا و باغ می‌پردازند. بر اساس مدارک سازمان میراث فرهنگی، باغ مینوی شیراز واقع در خیابان لطفعلی خان زند، به دلیل داشتن ارزش ملی در ساختمان و درختان تنومند با شماره 9782 در تاریخ 11 شهریور سال 82 در فهرست آثار ملی ثبت شده است،اما در نهایت ورثه تصمیم به فروش باغ می گیرند.
هرچند صاحبان بناهای به ثبت رسیده حق خرید و فروش دارند اما بصیری می‌گوید: این بنا طبق قانون دارای حریم وعرصه بوده و هیچ گونه ساخت و سازی در عرصه و حریم این بنا و باغ میسر نیست.
او تاکید کرد: یک عنصر تاریخی متعلق به شخص نیست، متعلق به فرهنگ است. بنابراین در این بنا و فضا فقط می‌توان تغییرات کاربری فرهنگی و یا تغییرات کاربری به عنوان هتل، مهمانسرا و محل خدمات گردشگری ایجاد کرد.
اما ظاهرا فروشندگان باغ مینوی شیراز نظر دیگری دارند.آنها در پاسخ به پرسش خبرنگاری گفته بودند:«به دلیل اینکه مالک باغ خصوصی است هیچگونه محدودیتی برای تغییر کاربری و یا ساخت و ساز در این باغ وجود ندارد و تصمیم با خریدار است که باغ را به هتل باغ و یا برج و یا هر کاربری دیگر تبدیل کند.» از سوی دیگر در اساس‌نامه صندوق احیا در بند «ز» ماده 114 قانون توسعه اجازه تغییر کاربری با نفع اقتصادی همراه با حفظ اثر داده شده است.
این سخنان این سوال را به ذهن متبادر می سازد که آیا این اثر همچنان در فهرست ثبت ملی است و یا این اثر جز 35 اثر خارج شده از فهرست ثبت ملی است؟
محمدرضا بذرگر مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس اظهار کرد: هرچند صاحبان اجازه خرید و فروش دارند اما نمی‌توانند زمین آن را تفکیک کرده و برج بسازند.
وی در پاسخ به سخنان فروشندگان این مجموعه مبنی بر اجازه هرگونه ساخت و ساز ،گفت:آنها اجازه خرید و فروش دارند اما ظاهرا از حقوق قانونی و مسائل حقوقی اثر ثبت ملی شده ناآگاهند.کسی نمی‌تواند به عرصه یک اثر ثبت شده آسیبی واردکند. در هنگام ثبت یک اثر ضوابطی تعیین می‌گردد که باید بر اساس آن ضوابط اقدام کرد.
سازمان میراث فرهنگی از اقدام به فروش این ملک آگاه بوده دلیل این مدعا اظهارات بذرگر است .
او از بازدید از باغ مینو خبر داد و گفت: ما به دنبال امکان تملک باغ مینو بودیم، تا این مکان در اختیار فضاهای فرهنگی قرار گیرد و یا اداره کل میراث در آن مستقر شود. درواقع هدف ما از این کار این بود که علاوه بر حفاظت از این باغ، به احیا ،مرمت و ساماندهی آن بپردازیم .اما در حقیقت اعتبارات تحت اختیار ما با آنچه آنها می‌خواستند کاملا متفاوت بود.
بذرگر می‌گوید :به هر حال پیگیر موضوع تملک و خرید باغ هستیمواجازه هیچگونه ساخت و ساز در حریم و عرصه این باغ را نمی دهیم.همچنین خریداران نمی‌توانند کوشک را تخریب و به جای آن بنای دیگر بسازند.این کار غیرقانونی است و پیگرد قانونی دارد .اما تغییر کاربری با حفظ اثر به منظور نفع اقتصادی امکان پذیر است.
او در پاسخ به این پرسش که با توجه به سخنان فروشندگان که اعلام کرده بودند این اثر ثبت ملی نیست،آیا باغ مینو در فهرست 35 خارج شده از فهرست آثار ملی است؟ نیز اظهار کرد: نه این اثر همچنان در فهرست آثار ملی است.
با این وجود این سوال مطرح می‌شود اگر تغییر کاربری همچون تبدیل بنا به هتل و رستوران سنتی یا کاربری فرهنگی تنها با حفظ ضوابط و اصل بنا در باغ مینو امکانپذیر است. چگونه خریداران حاضر به پرداخت 42 میلیارد تومان برای این باغ می‌شوند؟ و چگونه فروشندگان چنین باغ عظیمی، از ضوابط فروش این اثر نامطلعند؟زیرا با تحقیق در مورد فروشندگان باغ در می‌یابیم آنها قبل از این نیز فعالیتهای اقتصادی چون لیزینگ خودردو داشته و افراد نامطلعی از قوانین حقوقی و اقتصادی نیستند.
آرش بوستانی دبیر ایکوموس (شورای بین‌المللی ابنیه و محوطه‌ها (ICOMOS))ایران درباره اینکه یک اثر چگونه به ثبت ملی می‌رسد، اظهار کرد: هر بنای ثبت ملی شده پس از تعیین ارزشهای تاریخی با توجه معیار، توسط کمیته کارشناسی ثبت و تأییدمی‌شود.
او می‌گوید :در ثبت اثر مهم قدمت بنا نیست. هرچند قبلاً اثر بالای صد سال دارای ارزش تاریخی شناخته می‌شدند اما اکنون مفاخر ، دانشمند، بزرگان، هنرمندان و هر اتفاق مهم تاریخی که به یک بنا، فضا یا سایتی پیوند می‌خورد و آن را ارزشمند می‌کند، می‌تواند در فهرست ثبت قرار گیرد.
بوستانی درباره اینکه آیا قبلا اثری از فهرست آثار ملی خارج می‌شد،اظهار کرد:قبلا چیزی تحت عنوان خروج از ثبت نداشتیم.هدف از ثبت، حفاظت، مرمت و احیا جهت انتقال به آیندگان است.البته تغییر کاربری با تصویب سازمان میراث از ابتدا وجود داشته است.مثلا این امکان وجود دارد که کاروانسرا به رستوران سنتی یا محل سنتی برای اقامت تبدیل شود.این منوط به آن است که هیچ دخل و تصرفی در کل بنا انجام نگیرد.
او در پاسخ به این پرسش که آیا تغییر کاربری باغ مینو و تبدیل کوشک آن به هتل با چنین قیمتی دور از تصور نیست ؟ اذعان کرد: این اتفاق خیلی دور از دهن نیست اما در ایران خیلی سابق ندارد. معمولا خریداران چنین املاکی هدفشان نگهداری نیست، آنها به دنبال کسب درآمد هستند.اما در این مورد خاص چون در جریان نیستم، اظهارنظر نمی‌کنم.فقط می‌گویم اگر گروهی باپرستیژ کاری این باغ را بخرند و بخواند آن را به مکان اقامتی تبدیل کنند،قطعا قیمت اقامت در چنین مکانی خیلی گرانقیمتر از یک شب اقامت در یک هتل عادی است زیرا نگهداری از چنین اماکن تاریخی سخت و هزینه‌براست .
دبیر ایکوموس ایران همچنین درباره اینکه آیا خروج آثار از ثبت ملی و موازی کاری دیوان عدالت اداری و سازمان میراث فرهنگی یک ضعف قانونی نیست و خروج یک اثر از ثبت ملی چه صدماتی به دنبال دارد؟ گفت:قطعا این موضوع به مرجع قضایی باز می گردد و یک کارشناس حقوقی باید در این زمینه اظهار نظر کند اما اصولاً خروج از ثبت هیچ توجیهی ندارد. در قانون مواردی برای تفسیر وجود دارد و کسانی که قوانین را تصویب می‌کنند باید برای آن یک راه چاره بیندیشند. متأسفانه اگر این رای تسری پیدا کند گریبان خیلی از آثار می‌گیرد. ثبت آثار ملی از سال 1309 شروع شده و بعد از این همه سال، خروج بناهایی که در واقع به بهانه حفظ آنها برای آیندگان و برای حفظ هویت تاریخی به ثبت رسیده‌اند، کار اشتباهی است و اگر طی چندین سال این امر به یک روال تبدیل ‌شود عواقبش دامنگیر تمدن، تاریخ و فرهنگ این سرزمین می‌شود. اگر اثری ثبت و دوباره از ثبت خارج شود تمام پروسه ثبت زیر سئوال می‌رود.
مریم اطیابی