ایران‌بوم

خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ روزگاری حمام های تاریخی در مرکزیت مناطق مسکونی قرار داشت به طوری که در نقشه اولیه تهران تعداد آنها 2 برابر مساجد بوده است که این امر نشان می دهد که حمام های تاریخی نه تنها نیاز مردم را برطرف می کرد بلکه مکانی تفریح و سرگرمی و جایی برای تعاملات و تبادلات اجتماعی محسوب می شد. درحال حاضر حمام های تاریخی دیگر کارکرد گذشته را ندارند تعداد بسیاری از آنها تخریب، و تعداد کمی از آنها در بهترین شرایط تبدیل به رستوران سنتی، کافی شاپ و به تازگی محل برگزاری نمایشگاه های صنایع دستی می شوند. به طوری که تغییر کاربری های کارشناسی نشده بدلیل مصالح و مواد کار شده در بنا تنها باعث فرسایش و تخریب می شود.

فرهاد تهرانی استاد دانشگاه و مرمت گر حمام های تاریخی در خصوص تغییر کاربری حمام های قدیمی به رستوران سنتی و چایخانه... می گوید: هر بنایی که مرمت و احیاء می شود از جمله حمام های قدیمی و تاریخی باید کاربری داده شود و تغییرکاربری حمام های تاریخی باید در بستر فرهنگی ادامه پیدا کند چرا که حمام ها از جمله فضاهایی هستند که بیشترین تاسیسات را درون خود جای داده اند ضمن اینکه اگر صرفا درجهت حفظ فیزیک و سازه حمام ها بپردازیم و با تغییر کاربری آنها را تبدیل به سفره خانه و... کنیم شاید به ظاهر با این روش بخش فیزیکی حمام حفظ شود ولی بخش غیرمادی و مردمشناسی آن از بین می رود.

وی افزود: کاربری متناسب و همگون با ماهیت حمام باعث خواهد شد فرهنگ و سنن به جامانده از گذشته خود به خود در آنها زنده می ماند.

تهرانی با تاکید براینکه حمام های قدیمی قابلیت و پتانسیل تبدیل شدن به سونا را دارد ادامه داد: با توجه به اینکه حمام های ما پتانسیل تبدیل شدن به سونا را دارد بهترین کاربری برای آنها سونا است. در این صورت از هزینه های زیادی جهت ساخت سونا نیز جلوگیری می شود.

از آنجایی که حمام ها به لحاظ کمیت تعدادشان 2 برابر مساجد است و اکثر آن بدلیل اهمیت و حرمتی که در نزد مردم و اجتماع داشته وقفی بوده و از جایگاه خاصی برخوردار بوده است به طوری که مسئول حمام را با القابی چون آقای پاک یا پاکیزه خطاب می کردند در حال حاضر با خصوصی شدن حمام ها و نپرداختن به حمام های قدیمی طبق آماری که در مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی وجود دارد تنها 207 حمام قدیمی در سراسر کشورشناسایی و مرمت شده است و این تعداد حمام بیانگر از بین رفتن تعداد وسیعی از حمام های تاریخی در پهنه ی کشور است. که این مسئله خود جابجایی ارزشی در جامعه را هویدا می کند.

بهترین جایگزین برای حمام‌های تاریخی، حمام مدرن امروزی است
رایتی با اعتقاد بر اینکه با حفاظت و بهسازی حمام های تاریخی، سود اقتصادی نیز میسر می شود گفت: در حال حاضر نگاه اقتصادی بر آثار و بناهای تاریخی حاکم است و این مسئله تا زمانی که به آثار خدشه یی وارد نکند وبا تایید کارشناسی باشد تخریب گر نیست ولی بهترین جایگزین برای حمام های تاریخی یک حمام مدرن امروزی است چرا که ساروج وملات های آهکی که در حمام ها بکاررفته است ایستایی و مقاومت زیادی در رطوبت و نم دارد که باعث می شود به بنا و پیرامون آن آسیب نرسد. به همین سبب حمام هایی که مورد استفاده قرار نمی گیرند بعد از مدتی بدلیل نبود آب و رطوبت شروع به فرسایش و فرو ریختن می کند.
وی با بیان اینکه حمام های تاریخی از لحاظ طرح و فضا و جاذبه و ارزشهای تاریخی قادر به جذب توریست و درآمدزا است افزود: در مقایسه با فضای حمام های قدیمی ایران، حمام های ترکیه بسیار بی روح است اما با احیاء آن به شکل امروزی توانسته اند جذب توریست و درآمدزایی کنند.

وی ادامه داد: احیاءحمام ها زمانی طرحی موفق و درآمدزا خواهد بود که به دنبال آن بستر و محیط شهری و همچنین پیرامون مسیرها و حریم حمام ها ساماندهی شود.

رایتی در پایان افزود: درحال حاضر به حمام های قدیمی با نظر حقارت آمیز دیده می شود در حالیکه حمام ها پر از دانش، اطلاعات و فناوری بوده است حمام های تاریخی را می توان از لحاظ بهداشتی، پزشکی و اجتماعی بررسی و جاذبه های آن را معرفی کرد تا دوباره بتوان در زندگی مردم جاری و جذب توریست کرد