ایران‌بوم

بر پایهٔ پیشنهاد و کار پژوهشی شماری از انجمن‌های محیط‌زیستی استان فارس که با همراهی بسیاری از شبکه‌های انجمن‌های محیطزیستی سراسر کشور همراه بود بیش از 90 انجمن محیط زیستی و میراث فرهنگی طی نامه‌ای به رییس‌جمهور خواستار جلوگیری از ساخت سد تنگ سرخ در نزدیکی شهر شهر شیراز شدند. این نامه یک پیوست کارشناسی دارد که به همراه متن نامه در پی می‌آید. امید است این نامه مانع این حرکت اشتباه و تکرار تجربه‌های تلخ گذشته ــ که اکنون رو به روی ماست ــ بشود.

به‌نام خدا

ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران
جناب آقای دکتر حسن روحانی

باسلام
احتراما به پیوست نتایج مطالعات کارشناسان و اظهار نظر نهایی آنان در خصوص احداث سد تنگ سرخ واقع در استان فارس، شهر شیراز و تایید آن توسط نمایندگان شبکه های سازمان های مردم نهاد محیط زیستی سراسر کشور ایفاد می‌گردد.
خواهشمند است با عنایت به درخواست فعالین جوامع مدنی محیط زیست کشور، که به پیوست آمده است، دستورات لازم را در خصوص توقف احداث سد تنگ سرخ صادر فرمایید.
سازمان‌های مردم‌نهاد محیط زیستی سراسر کشور به همراه نخبگان علمی و کارشناسان صاحب نظر پیگیری‌کننده‌ی این درخواست پیشاپیش از حضرت‌عالی کمال تشکر و قدردانی را نموده و امیدوارند با برداشته شدن این گام در راستای تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی که امید است همواره سرلوحه‌ی فعالیت‌های دولت تدبیر امید باشد شاهد سرافرازی و صلابت کشور عزیزمان باشیم.

با تقدیم احترام

رونوشت: مسئولین محترم استان فارس

1 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان فارس
2 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان اصفهان
3 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان همدان
4 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان مرکزی
5 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان بوشهر
6 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان چهار محال و بختیاری
7 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان تهران
8 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان مازندران
9 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان کرمانشاه
10 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان هرمزگان
11 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان اردبیل
12 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان البرز
13 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان قم
14 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان زنجان
15 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان سیستان و بلوچستان
16 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان خراسان جنوبی
17 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان لرستان
18 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان خوزستان
19 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی
20 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان گلستان
21 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان یزد
22 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان سمنان
23 شبکه‌ی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان گیلان
24 شبکه‌ی دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران
25 هم‌اندیشان تالابی کشور
26 انجمن کوهنوردی کارگران البرز
27 انجمن دوستداران شهر و طبیعت شوش
28 جمعیت اتحاد سبز استان سمنان
29 موسسه‌ی محیط زیستی سرزمین ایده آل ما گیلان
30 شبکه‌ی ارس
31 یاوران محیط زیست سیمره
32 مهرگان طبیعت نکا
33 کانون عالی گسترش فضای سبز و حفظ محیط زیست ایران
34 موسسه‌ی سبزکاران گیلان
35 گروه سبز ماسال
36 پیشگامان محیط زیست بندرکیاشهر
37 انجمن هامون
38 جمعیت کویر سبز کاشان
39 کانون مهرورزان طبیعت
40 حریم سبز وطن قم
41 کوهنوردان گیاهخوار ایران
42 پناهگاه حیوانات دماوند
43 شاخه دانشجویی بنیاد حرمت حیات
44 کمیته‌ی آب و توسعه‌ی پایدار سمنا
45 هیلو جنبش علفزار کرمانشاه
46 کیمیای سبز مرکزی
47 انجمن کودکان طلوع سبز
48 جامعه‌ی همیاران منابع طبیعی و محیط زیست استان مرکزی
49 سبزگسترمرکزی
50 مکتب حرمت حیات
51 احیاگران طبیعت استان مرکزی
52 گروه سرو کوهی استهبان
53 پاکسازان طبیعت فارس
54 جمعیت زنان و جوانان حافظ محیط زیست گیلان
55 رفتگران طبیعت
56 انجمن دوست داران محیط زیست زرین دشت
57 موسسه‌ی برین سبز اندیشان شیدور
58 جمعیت دوست داران طبیعت زاگرس
59 بوم فناوران
60 انجمن حامیان محیط زیست و حیوانات فارس
61 انجمن حیات ایران
62 احیاء کنندگان تالاب بین المللی کمجان
63 انجمن میراث ماندگار بختگان
64 خانه بوم گردان پارس
65 خانه توریسم فارس
66 موسسه‌ی حیات سرزمین ما
67 انجمن سبزگستران پا قلات
68 مرکز امور اجتماعی باور استهبان
69 انجمن همیاران محیط زیست زرقان
70 میراث سبز پریشان
71 موسسه‌ی طبیعت و سلامت
72 دیده بان کازرون
73 کانون سبز فارس
74 جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست
75 جمعیت سبزحافظان همیار ارژن
76 گروه اقدام سبز پارس
77. موسسه سیزده فروردین
78. انجمن دوستداران میراث فرهنگی ایذه (تاریشا)
79. کمیته محیط زیست انجمن گردشگری ورزشی
80. انجمن پرندگان ایران
81. انجمن دوستداران میراث فرهنگی و گردشگری فارس
82. انجمن مهرگان (شیراز)
83. انجمن عصر باستان ( شیراز)
84. انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا خوزستان
85. انجمن دوستداران میراث فرهنگی هوتو (بهشهر)
86. پایگاه پژوهشی هخامنشیان (تهران)
87. جمعیت دوستداران طبیعت نجف‌آباد
88. انجمن حافظان محیط‌زیست اخشیجان بادرود
89. جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط‌زیست اصفهان
90. کانون پژوهش و حفاظت از طبیعت پایدار محیط‌بان
91. انجمن جوانان سپید پارس (بابل)
92. انجمن پیشگامان خورشید استهبان
93. انجمن حفاظت از میراث فرهنگی، طبیعی و آثار تاریخی ایران (اصفهان)

***

نتایج مطالعات کارشناسان و اظهار نظر نهایی آنان در خصوص احداث سد تنگ سرخ به شرح زیر است:

به نام خدا

از سرگذشت پیشنیان پند گیرید، پیش از آنکه شما عبرت دیگران شوید.

دوست‌داران محیط زیست
موضوع: هشدار در خصوص ساخت سد تنگ سرخ شیراز

آنچه امروز به عنوان بحران محیط زیست با جنبه‌هایی چون خشک شدن تالاب‌ها، هجوم ریزگردها، آلودگی‌های کشنده گازهای سمی؛ تخریب طبیعت و... خود را با شدیدترین حالت ممکن نشان می‌دهد، پی‌آمد چند دهه بی‌توجهی به ابتدایی‌ترین آموزه‌های زیستن در کنار طبیعت بوده است. تفکری که نیاز‌های بوم شناسی را نه یک ضرورت و امر حیاتی، بلکه خواسته‌ی تجملی طرفداران محیط زیست انگاشته و با هر حربه‌ای سعی در متهم کردن و منزوی ساختن صداهایی داشته که این نیازها را فریاد زده‌اند. از میان صدها آسیب وارده به طبیعت مظلوم این سرزمین، سه نمونه بارز و جدیدترین آن‌ها؛ خشکیدن دریاچه ارومیه، هجوم کشنده ریزگردها به خطه شهید پرور خوزستان و شور شدن دریاچه سد گتوند در حد شوری دریاهای آزاد، است. این‌ها دست‌آوردهای متخصصان و مدیرانی است که به عمد یا به سهو نصیحت دلسوزان محیط زیست را نشنیده، به بیراهه رفته و افزون بر تهدید سلامتی مردم، زیان‌های هزاران میلیاردی به طبیعت و منافع آن‌ها وارد کرده‌اند.

اکنون پس از آزمون و خطا‌های فراوان، در دیار شیراز، پایتخت فکر و فرهنگ سرزمین کهن، یکی دیگر از این دست تصمیم‌های متضاد با طبیعت در حال رخ‌دادن است. علی رغم مخالفت سازمان محیط زیست، سدی به نام «تنگ سرخ» در محدوده‌ی شهری پر جمعیت (حدود 5/1 میلیون نفر) بر سازندی از جنس مارن و گچ، و در نزدیکی گسل فعال سبزه پوشان با همکاری متولیان شهر و با تایید تعدادی از متخصصان آب، در حال گذراندن مراحل اولیه اجرایی است. مجریان سد، برای دست‌یابی به هدف اصلی آن (مهار سیلاب رودخانه خشک شیراز)، سازه‌ای را پیشنهاد کرده‌اند که برای انتخابش ابتدایی‌ترین اصل مهندسی آب و خاک(آزمون گزینه‌های مختلف با معیار‌های اقتصادی، فنی، اجتماعی، فرهنگی و محیط زیستی و سپس انتخاب گزینه برتر) را انجام نداده‌اند. آن‌ها از ابتدا با اتکا بر بازدید‌های زمینی، تنها یک گزینه یعنی ایده بنای سد را در دستور کار قرار داده‌اند.

حوزه‌ی آبخیز این سد یکی از منابع اصلی تامین آب تالاب مهارلو واقع در حاشیه شرقی شیراز است. با احداث این سد و مصرف آب آن برای ایجاد مراکز تفرجگاهی پیرامون (که از هم اکنون اراضی آن با قیمت‌های گزاف در حال خرید و فروش است)، گلوی نیمه مرطوب دریاچه مهارلو فشرده‌تر می‌شود. به این ترتیب، نیمه جانی که برای این تالاب باقی مانده از آن ستانده می‌شود.

آگاه باشیم که تمام طرح‌های سد‌سازی در حوضه‌های بالادست دریاچه‌هایی چون ارومیه و بختگان-طشک که امروز یکی از مشکلات اصلی کشور است، با تایید متخصصان مطرح آب کشور بنا شده‌اند. اما، امروز هیچ‌یک از آن‌ها نه تنها حاضر به پذیرش مسوولیت امضای خود نیستند، بلکه به نوعی مدعی نیز می‌باشند. از روز پیدایش تفکر ایجاد سد تنگ سرخ، گروهی از متخصصان آب و خاک استان و کشور به دلایلی که در پی می‌آید اثرات منفی ساخت سد را بیشتر از آثار مثبت آن می‌دانند. آن‌ها با استناد به برخی پژوهش‌ها و نظر برخی اساتید از جمله آقایان دکتر سید آهنگ کوثر، دکتر قدرت‌اله فرهودی، دکتر مجید اسدی و... به این جمع‌بندی رسیده‌اند که ساخت این سد نه تنها به نفع مصالح عمومی نیست، بلکه در کوتاه مدت و دراز مدت منافع عمومی، جان و مال مردم را تهدید می‌کند. دلسوزان محیط زیست که به هر زبانی نادرست بودن این سازه را فریاد کرده‌اند، جوابی جز تهدید، بی پاسخی و دعوت به دادسرا نشنیده‌اند.

آیا زمان آن نرسیده است که زبان طبیعت را بفهمیم و کفاره‌هایی را که از بی توجهی به طبیعت در حال پرداخت هستیم به یاد آوریم و یک بار هم که شده واقعه را قبل از وقوع علاج کنیم؟ (الم یان للذین امنوا ان تخشع قلوبهم لذکرا...)

مهمترین دلایل مخالفان این سد را در چند فراز مشخص زیر می‌توان خلاصه کرد:

- نزدیکی محل بنای سد به گسل‌ها به ویژه گسل سبزه پوشان و خطر شکست سد در اثر زمین لرزه که حیات ساکنان یک و نیم میلیون نفری شیراز را تهدید می‌کند. به این مسئله باید حرکت کوه دراک را نیز افزود.

- حتی اگر احتمال خرابی ناخواسته (طبیعی) را صفر که فرضی محال است، بپذیریم، امکان تخریب مصنوعی سد احداث شده بر فراز یکی از مهمترین کلان‌شهرهای کشور وجود دارد. دشمنان دد صفتی چون رژیم صهیونیستی و تروریست‌های تکفیری (دشمنان آشکار نظام مقدس جمهوری اسلامی) که به معاهدات جهانی (معاهده IHL ممنوعیت تخریب سدها) پایبند نیستند، با احداث این سد راهی ساده وکم هزینه برای تخریبی وسیع خواهند یافت. پرتاب بمب‌هایی بسیار ابتدایی (بمب بشکه‌ای) به درون مخزن و پشت دیواره دو سد آلمان در جنگ جهانی دوم و تخریب آنها تجربیات تلخی را به جای گذاشته‌است.

- گریز آب از دریاچه و آبدار کردن لایه‌های مارنی اطراف که سبب ایجاد توده‌های گلی در سیلاب‌ها و مدفون کردن مناطق مسکونی اطراف خواهد بود.

- بالا آمدن سطح سفره آب زیرزمینی در اراضی پایین دست سد(مناطق مسکونی دشت شیراز)؛

- کاهش قابل توجه آب ورودی به تالاب مهارلو که تنها منبع آب آن سیلاب‌هایی است که قرار است با احداث این بنا بخش بزرگی از آن در دریاچه سد ذخیره شود. این موضوع سبب خشکی مداوم دریاچه و تبدیل آن به یک منشا ریزگرد فعال شده و شهرهای شیراز، سروستان و روستاهای اطراف آن را تهدید می‌کند.

- رسوب دهی فراوان اراضی حوضه سد که سبب پر شدن مخزن آن در کوتاه مدت می‌گردد.
مخالفان بنای سد براین باورند که برای مهار سیل رودخانه خشک شیراز روش‌های مدیریتی و زیستی سازگار با محیط زیست فراوانند. نمونه‌ای از آن در سر شاخه نهر‌اعظم در کلستان (30 کیلو‌متری غرب شیراز) به وسیله اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری فارس انجام شده که در سطح ملی نیز الگو است. بر اساس پژوهش‌های انجام شده با اجرای این طرح، از سال 1385 با اصلاح کاربری اراضی و به کمک مردم، نه تنها از روان‌آب برای تولید کشاورزی (بادام، انگور و انجیر دیم) استفاده شده، بلکه به میزان چشمگیری از شدت سیل کاسته شده است.

نگذارید سد تنگ سرخ را بسازند.