ایران‌بوم

ساخت و ساز روی قبرستان قدیمی روستای تاریخی ابوالوفا شهرستان کوهدشت بیش از یک هزار و 400 سنگ قبر قدیمی پلکانی با نقوش منحصر به فرد را در زیر خروارها خاک دفن کرد تا در سکوت مسئولان این میراث تاریخی به راحتی از دست برود.

به گزارش خبرنگار مهر در شهرستان کوهدشت، سنگ قبور پر رمز و راز ترین منابع تاریخ گذشتگان به شمار می روند. معرفی شخصیتها، آیات و احادیث و اشعار و سایر اطلاعات تاریخی که بر روی سنگ قبرها حکاکی شده مجموعه بسیار خوبی برای بررسی تاریخ، فرهنگ و تمدن هر منطقه است که در اختیار بشر امروزی قرار گرفته تا به خوبی به فرهنگ اقوام گذشته پی ببرد.

روستای ابوالوفا در شرق شهرستان کوهدشت استان لرستان واقع شده است. در روستای کوچک ابوالوفا قبرستان بزرگ و قدیمی وجود دارد که از سالیان دور تاکنون محل تدفین بزرگان این منطقه بوده است.

به گفته برخی از محققان و مطلعین محلی سنگ قبرهایی که امروزه در گورستان روستای ابوالوفاء دیده می شود بازمانده تعداد زیادی از سنگ قبرهای با ارزش مربوط به قرن پانزدهم تا قرن اخیر است که از لحاظ خطوط و نقوش طرحها از شاهکارهای هنری به حساب می آید.

سنگ قبرهای گورستان تاریخی ابوالوفاء به سه شیوه پلکانی، خوابیده و خوابیده با میله ای به صورت عمودی افراشته، ایجاد شده است. یکی از مهمترین مواردی که از لحاظ مردم شناسی حائز اهمیت است وجود نقاشی هایی بر روی سنگ قبرهای افقی و عمودیست.

بر اساس این نقاشیها، شناسایی سنگ قبر مردان و زنان حتی برای افراد عامی و آنهاییکه سواد خواندن ندارند نیز به راحتی میسر است.

سنگ قبر مردان با اشکالی مانند کاسه، تسبیح و آفتابه و سنگ قبر زنان با اشکالی مانند شانه، قیچی و آیینه به خوبی قابل تشخیص است. اندازه سنگ قبرهای خوابیده از 80 سانتی تا یک و نیم متر با 40 تا 50 سانتی متر عرض و سنگ قبرهای میله ای یا عمودی از یک متر تا دو متر ارتفاع با 20 سانتی متر قطر می باشد.

بر روی بیشتر سنگ قبرها در این گورستان قدیمی به ویژه سنگ قبرهای میله ای یا عمودی اشکال مختلف و تصاویر متنوع مانند موضوع سه عنصر حیوان، انسان و ابزار و در برخی موارد فرشته و... حکاکی شده است.

ساخت زائرسرا و تخریب سنگ قبرهای قدیمی

بدون شک این تصاویر دارای معانی فلسفی خاصی هستند که تحت تاثیر عقاید مذهبی، روایات و باورهای مردمی شکل گرفته است. به عنوان مثال نقوشی که بر روی سنگ قبر مردها جلب توجه می کند نشانگر حالات معنوی متوفی است مانند آئینه و تسبیح که بیانگر تقوی و ایمان فرد در گذشته است.

برخی نقوش نیز نشان از شغل و صنعت فرد مدفون شده دارد مانند قیچی، قندان و تفنگ و....گاهی وجود نقش آهو بر برخی سنگ قبرها که بیشتر در سنگ قبرهای میله ای به چشم می خورد نیز مظهر سرعت و دوندگی و کنایه از گذر سریع عمر انسان دارد.

از نقاشیهای روی سنگها که بگذریم نباید از خطوط استفاده شده و نوشته هایی که معمولا به صورت نثر فارسی و بعضا به زبان عربی حاوی اطلاعات تاریخی در مورد متوفی است از جمله معرف مقام اجتماعی و تاریخ فوت او است، غافل شد.

بیش از نیمی از سنگ قبرها سر لوحه و آغازین آن با متن نوشته هایی با مضمون اسماء الهی مانند بسم الله و صفات هو الغفور و هو الباقی ذات باری و فنای غیر از او را می رساند، است. در این قبرستان همچنین سنگ قبرهایی وجود دارد که عباراتی مانند آرامگاه در سر لوحه آنها دیده می شود.

گفته می شود این قبرستان زمانی قبرستان عمومی دیگر مناطق و اقوام شهرستان مانند غضنفریها، گراوندها، کونانیها و کوشکیها و... بوده است.

تخریب قبرستان قدیمی ابوالوفا

به گفته اهالی روستا و برخی مستندات موجود سالیان پیش حیاط کنونی این امامزاده پر بوده از قبرهای این گورستان که به مرور زمان تخریب شده و یا در زیر خاک مدفون شده اند.

این در حالیست که در میان بی توجهی متولیان از جمله میراث فرهنگی بخش زیادی از این سنگ قبرهای قدیمی در داخل منازل و برخی هم به عنوان مصالح ساختمانی در روند ساخت و ساز زائرسرا به کار برده شده اند.

بنابر این گزارش در پله های ورودی بازار یا زائرسرای در حال احداث این امامزاده به جای سنگ از برخی از سنگ قبرها استفاده شده که نقاشیهای آن به وضوح دیده می شود.

دهیار روستای ابوالوفاء در این رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر در شهرستان کوهدشت می گوید: قبرستان این امامزاده از قدمت 300 الی 400 ساله برخوردار است اما به علت سهل انگاری میراث فرهنگی از حدود دو هزار قبر موجود در گذشته 600 قبر بیشتر باقی نمانده است.

"دولت یار نصیری" ادامه می دهد: با این حساب بیش از یک هزار و 400 سنگ قبر در زیر زائر سرا و محوطه امامزاده مدفون شده و از بین رفته اند.

وی با بیان اینکه هنوز برای نجات دیگر سنگ قبرهای باقیمانده دیر نشده است، یادآور شد: مسئولان میراث فرهنگی می توانند با ساماندهی این قبرستان قدیمی از ادامه خریب آن جلوگیری کنند.

عضو هیئت امنا امامزاده ابوالوفاء نیز در این رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر عنوان کرد: احداث زائرسرا علت اصلی تخریب این قبرستان بوده است.

ساخت زائرسرا در محوطه قبرستان تاریخی ابوالوفا

سید محمد مراد ابوالوفایی در این رابطه مسئولین را به کمک فراخواند و گفت: این مکان زیارتی در روزهای تعطیل روزانه میزبان هزار خانواده از سراسر کشور به ویژه استانهای همجوار است که اگر مسئولان امر به کمک بیایند با جمع آوری سنگ قبرهای باقی مانده می توان یک مکان توریستی در کنار امامزاده ایجاد کرد.

فرمانده پایگاه شهید نامجوی روستای ابوالوفا و عضو انجمن میراث فرهنگی از این قبرستان به عنوان یکی از میراثهای کهن شهرستان کوهدشت نام می برد و می گوید: سنگهای عمودی به کار رفته در این گورستان در نوع خود در کشور بی نظیر هستند.

"سید میرزا وفایی" افزود: متاسفانه با ندانم کاری اداره اوقاف شهرستان کوهدشت این میراث ارزشمند در حال تخریب و نابودیست.

به هر حال به نظر می رسد با ساخت و سازهای انجام شده در محوطه این قبرستان قدیمی بخش بزرگی از میراث به جا مانده در این روستا از بین رفته باشد و حال باید چاره ای اندیشیده شود تا آنچه باقی مانده است به راحتی به تاراج نرود.

پیگیری خبرنگار مهر برای گفتگو با مسئولان میراث فرهنگی استان لرستان به نتیجه ای نرسید اما خبرگزاری مهر آمادگی انتشار اظهار نظر مسئولان امر را دارد