ایران‌بوم

دکتر سید منصور سجادی در گفت و گو با ضمن تأکید بر لزوم ارائه گزارشات باستان‌شناسی افزود:یکی از سیاست‌های حوزه کاری‌ام انتشار گزارش باستان‌شناسی است. اگر باستان‌شناسان گزارش کاوش‌ها و مطالعات خود را منتشر نکنند، در ادامه‌ی روند فعالیت‌های علمی این حوزه خلل ایجاد کرده‌اند.

او با اشاره به این که باستان‌شناسان خود تخریب‌گرند، توضیح داد: آنها دل خاک را می‌کاوند تا اثری را بیرون بیاورند و با این کار تمام لایه‌های خاک را بهم می‌ریزند و در واقع شی را از حالت ابتدایی خود خارج می‌کنند. حال اگر گزارش‌ها، عکس‌ها و نقشه‌ها را منتشر نکنند حاصل این کاوش ها، مطالعات و بررسی‌ها چیست؟ تأکید می‌کنم حتا اگر اشتباه هم کرده باشند، نشر این گزارش‌ها سبب می‌شود تا دیگر باستان‌شناسان نظرات اصلاحی را عنوان کنند یا در ادامه روند کار بازنگری و بازبینی‌های لازم صورت بگیرد و یک بازسازی مناسب رخ بدهد.

وی با اشاره به این که باستان‌شناسی با مجموعه ای از علوم میان رشته‌ای از قبیل انسان‌شناسی استخوانی، گیاه باستان شناسی، زیست شناسی، مطالعات ‏باستان شناسی روی سنگ های قیمتی و. . . در ارتباط است، گفت: اگر فعالیت‌ و کاوش‌های باستان‌شناسی مستمر باشد، ولی نتایج آن منتشر نشود تمامی زحمات و انرژی صرف شده هدر می‌رود. بنابراین انتشارات حاصل کاوش‌های باستان‌شناسی ولو به صورت مقدماتی باید انجام شود. پس از آن نیز باید نظرات تحلیلی و نهایی منتشر شود. فرضاً اگر ده فصل کاوش انجام شده برای هرکدام از این کاوش‌ها یک گزارش مقدماتی منتشر شود تا پس از پایان کاوش‌ها تجزیه وتحلیل کامل آن در یک گزارش جداگانه تکمیلی و مبسوط ارائه شود.

این باستان شناس اظهار کرد: برای دسترسی به برخی گزارش‌هایم درباره‌ی ماحاصل کاوش‌های شهر سوخته به مرکز اسناد مراجعه کردم اما آنها اعلام کردند به دلیل جابه جایی هنوز در وضعیت مناسبی نیستند و نمی‌توانند این گزارش‌ها را پیدا کنند. البته بعید نیست که طی جابه‌جایی های چند باره حتا گم شده باشد. منظورم از بیان این موضوع آن است که باید گزارش‌ها منتشر شود و در اختیار متخصصان و علاقه‌مندان قرار گیرد نه این که فقط در یک جا مبحوس باشد یا نگاشته نشود.

او ادامه داد: نباید فراموش کرد مرگ همراه همیشگی انسان است . عدم انتشار گزارش‌ها سبب می‌شود با مرگ یک باستان‌شناس تمام اطلاعات مربوط به یک محوطه نیز مدفون شود کما این که ماحصل اطلاعات بسیاری از حفاری‌های پیش از انقلاب توسط پیشکسوتان قدیمی با مرگ آنها از بین رفت. بعد از انقلاب هم این روند ادامه یافت.اگر نسل جوانتر گزارش‌های باستان‌شناسی خود را ارائه نمی‌کردند شاید پیشکسوتان هم هرگز دست به قلم نمی‌بردند.

وی با اشاره به اینکه برخی از ارائه گزارش وحشت دارند و برخی دوست ندارند که ماحصل اطلاعات خود را در اختیار دیگران بگذارند، افزود: سال ۱۳۷۹ گروهی حدود ده - پانزده قسمت، از کاوش‌های باستان‌شناسی فیلم‌برداری کردند هنگام پخش گروهی گفتند سجادی دست همه ما را رو کرد و تمام فوت و فن کار را به مردم نشان داد! مگر باستان‌شناس کار سری می‌کند؟! هرچقدر بیشتر فیلم و سریال در این باره بسازند و هرچقدر بیشتر ماحصل کاوش‌ها در قالب گزارش ارائه شود، باستان‌شناسی این مملکت و اهمیت آن عمومیت پیدا می‌کند. مگر ما با مالیات مردم کار نمی‌کنیم پس وظیفه داریم به آنها گزارش بدهیم. راه پیشرفت هر علمی در انتشار آن و دریافت انتقادات و اصلاحات آن است.

سجادی همچنین درباره ضرورت تهیه نقشه باستان‌شناسی به هنرنیوز گفت: روزگار طولانی سپری شده و همچنان فقط اسم نقشه در میان است چرا که مسلماً تهیه آن کار بسیار سختی است. اعتبار اطلس باستان‌شناسی به این است که تمامی آثار شناسایی و محل دقیق آنها مشخص شود که با توجه به کثرت آثار و پهناور بودن این سرزمین کاری بس دشوار است در عین حال صرف خواستن نقشه جامع مطرح نیست، برخورداری از اطلاعات باستان‌شناسی برای هر سیستمی شرط لازم است. اما در عین حال ویژگی‌های این سیستم بسیار پیچیده و شامل لایه‌های مختلفی است که نیازمند امکانات و تسهیلات و اعتبار است البته با توجه به شرایط مضمحل شده میراث فرهنگی طی چند سال گذشته تهیه این نقشه زمان‌بر اما در عین حال ضروری است.

وی همچنین در پاسخ به این پرسش که چرا مجریان طرح‌های عمرانی ابتدا وارد محوطه‌های ‌می‌شوند و سپس با سازمان میراث فرهنگی در مواردی برای انجام مطالعات باستان‌شناسی به توافق می‌رسند، گفت: این عدم هماهنگی ساختار اداری کشور را نشان می دهد . این که بین سازمان میراث فرهنگی و سایر ارگان‌ها و نهادها تعاملی وجود ندارد و آنها ضرورت این تعامل را با سازمان احساس نمی‌کنند. از سویی مجلس باید قوانینی محکم و بازدارنده در خصوص تعرض به سایت‌های تاریخی تدوین کند و تمامی ارگان‌ها، سازمان‌ها و نهادها را ملزم به رعایت آن کند. باید همه نهادها به این درک برسند یکسال پیش از هرگونه اقدام عمرانی در محوطه‌ها ،پژوهشکدهای سازمان میراث فرهنگی را مطلع کنند.

این باستان‌شناس با تأکید بر این که در تمامی کشورها پیش از هرگونه اقدام عمرانی با باستان‌شناسان مشورت می‌شود، عنوان کرد: هنگام کشیدن ‌های لوله‌های گاز در گرجستان نقشه‌ی مسیر در اختیار باستان‌شناسان قرار گرفت و آنها در تمام این مدت ۱۰ کیلومتر جلوتر از مسیر مورد نظر مشغول بررسی و مطالعه بودند و در صورت ضرورت فوراً گمانه آزمایشی انجام می‌دادند و کاوش‌های بعدی انجام می‌شد. بنابراین با کشیدن خط لوله هیچ اثری از بین نرفت و اطلاعات لازم بدست آمد.