ایران‌بوم

گرچه بر پایه‌ی تصمیم دولت، مرکز آمار ایران تنها مسئول ارایه‌ی آمار شناخته شد؛ اما بانک مرکزی اعلام کرد که هم‌چنان به کار انتشار آمار در زمینه‌ی تورم، تولید ناویژه داخلی و...، ادامه خواهد داد.

بدون این‌که در این‌جا، وارد درستی یا نادرستی آمار منتشره از سوی مرکز آمار ایران، بانک مرکزی گردیم، بر این باور هستیم که باید یک مرکز، مسئول ارایه‌ی کار باشد؛ اگرچه چند مرکز در آماربرداری و گردآوری آمار، دست‌اندزکار باشند. این بدان معناست که همه‌ی آمار ارایه شده در کشور، باید زیر نام مرکز آمار ایران باشد. زیرا، مرکز آمار ایران یک مرکز تخصصی است و شیوه‌ها و روش‌های آمارگیری را درست می‌شناسد و می‌تواند، درست به انجام برساند. البته این مساله بدان معنا نیست که در این‌جا، مهر بر راستی و درستی همه‌ی آمارهای منتشره از سوی مرکز آمار ایران گذارده می‌شود.

از سوی دیگر، پاره‌ای از مسئولان و یا نیمه‌مسئولان، به محض این‌که بلندگویی به دست می‌آورند، برای توجیه عمل‌کرد خود و یا ایجاد زمینه برای تشکیل یک سازمان و یا برای این‌که در سخن‌رانی خود در یک همایش، حرفی زده باشد، آماری را ارایه می‌دهند که در یک بررسی راستین، فاقد درستی است.

با آماری که وزارت بهداشت و پاره‌ای مسئولان بهداشت، پزشکان در همایش‌های علمی و...، ارایه کرده‌‌اند، نمی‌بایست حتا یک ایرانی تندرست وجود داشته باشد. گاهی می‌گویند که (...) درصد کودکان ایرانی کژی‌ ستون فقرات دارند و (...) درصد دختران ایرانی کوتاه‌قد‌ند. (...) درصد از ایرانیان بیماری قند دارند (البته آن‌ها اصرار دارند که واژه‌ی بیگانه آن بهره‌گیرند). و در تازه‌ترین افاضات از این‌گونه، رییس سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید مصرف سرانه‌ی آب در اقلیم خشک ایران، 40 لیتر بیش‌تر از سرانه‌ی جهانی است؟ مسئولان برق، معتقداند که ایرانی‌‌ها، بیش‌تر از استاندارد (اندازه‌بندی) جهانی برق مصرف می‌کنند. مسئولان آب، اظهار می‌کنند که ایرانی‌ها، بیش‌تر از اندازه‌بندی جهانی، آب مصرف می‌کنند و...

چند روز پیش هم در راستای همین «آمار بی‌پایه»، معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزیر بازرگانی گفت: میزان ضایعات محصولات کشاورزی در ایران 25 برابر استانداردهای جهانی است. وی در ادامه‌ی ارایه‌ی «آمار بی‌پایه» گفته‌اند: میزان هدررفت آب در ایران میان 28 تا 30 درصد است، در حالی که متوسط جهانی 10 تا 12 درصد است. ممکن است که بپذیریم در کشور آمار دقیق درباره‌ی هدررفت آب نیست که ایشان از 28 تا 30 درصد سخن می‌گویند؛ اما باید از ایشان پرسید که میانگین جهانی 10درصد است یا 12 درصد؟ کدام درست است؟ مگر می‌شود که چند رقم را با هم جمع کرده و تقسیم به تعداد آن رقم‌ها کرد و آن‌وقت، عدد درست به دست نیاورد؟ پس ایشان نه عددی دارند، نه میانگین جهانی را می‌دانند که چند است و تنها برای این‌که چیزی گفته باشند، پای «میانگین جهانی» را به میان می‌کشند. اما نمی‌گویند که این میانگین جهانی، کشورهایی را در بر می‌گیرد که بیش‌تر جمعیت آن‌ها که هر کدام، سر به یک میلیارد نفر می‌زد (مانند چین و هند)، که گرسنه به مفهوم واقعی هستند، اکثریت جمعیت قاره‌ای آفریقا، بخش بزرگی از مردمان آمریکای جنوبی، مرکزی، آسیای میانه، جنوب‌شرقی آسیا و... نیز دربر می‌گیرند که در هر محاسبه‌ای میانگین مصرف را به سوی پایین میل می‌دهند و آن را به کمینه می‌رسانند.

جدا از این مسایل که گفته‌ی این‌گونه مسئولان را سخت به چالش می‌کشد و آن‌ها را بی‌اعتبار می‌سازد که تنها به درد جنگ روانی رسانه‌ای علیه مردم و یا اظهار فضل (نداشته) در سخن‌رانی‌های آن‌چنانی و نشست‌های آن‌چنانی می‌خورد، چند کیلوست که دولت ترتیبی بدهد که هر یک از افراد وابسته به آن (مستقیم و یا غیرمستقیم) که می‌‌‌خواهند آماری را ارایه کنند، نخست آن را با مرکز آمار ایران در میان نهند، تا این مرکز بتواند بر روی روش‌شناسی، جامعه‌ی آماری موردنظر، شیوه‌های اجرا و... راستی‌‌آزمایی به عمل آورد و در صورتی که با همه‌ی معیارهای آمارگیری درست هم‌آهنگ و هم‌خوان بود، در آن صورت پروانه‌ی انتشار آن را از سوی مقام‌های گوناگون و سخن‌گویان جوراجور بدهد.

البته این بدان منظور نیست که همه‌ی آمارهای منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران، به طور قطع، هیچ‌جای ایراد و اشکالی ندارد؛ اما به هر حال راستی‌آزمایی از سوی مرکز آمار ایران، می‌تواند تا حد زیادی، گواه درستی آمار گفته شده از سوی مقام‌های گوناگون باشد.